Çayönü Açık Hava Müzesi'ne dönüştürülüyor

Çayönü, günümüzdeki kent uygarlığının ilk temellerinin atıldığı, göçebelikten yerleşik köy yaşantısına, avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçilen Neolitik dönemden kalma bir yer. Aynı zamanda teknolojik yaşam biçimi, beslenme ekonomisi ve insan doğal çevre ilişkilerinin tümüyle değiştiği kültür tarihiyle ilgili buluşlarda birçok ilki de içeren canlı ve ilginç bir yerleşme alanı.

Diyarbakır'dan yaklaşık 70 kilometre uzaklıkta bulunan Çayönü'de 1964 yılında başlatılan ancak 1991 yılında güvenlik nedeniyle ara verilen ve 2015 yılında yeniden başlanılan kazılar çevre köylerde yaşayanların da desteğiyle sürüyor.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Aslı Erim Özdoğan başkanlığında devam eden kazılar ve yapılan düzenlemelerle, Çayönü'nün açık hava müzesine dönüştürülmesi hedefleniyor.17 kişilik ekip çalışıyor

Doç. Dr. Özdoğan, Çayönü'de 1991 yılında güvenlik gerekçesiyle ara verilen kazı çalışmalarının Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın sağladığı kaynakla 3 yıldır devam ettiğini söyledi.

Geçen ay 17 kişilik ekiple Çayönü'de kazı çalışmalarına başladıklarından bahseden Özdoğan, bu ayın sonuna kadar çalışmaları tamamlamayı planladıklarını belirtti.

Özdoğan, tarihin gün yüzüne çıkarılması için büyük bir titizlikle çalıştıklarını anlatarak, "1992-1993 döneminde yapmayı planladığım ama yapamadığımız, açık hava müzesine ait çalışmalara başladık" dedi.

"Batı ve kuzeye doğru yayılmaya başladık"

2015-2016 yıllarında yürüttükleri çalışmalarda biriken işleri tamamladıklarını belirten Özdoğan, şöyle konuştu:

"Geçen sene kazı alanında bir parça batıya ve kuzeye doğru yayılmaya başladık. Amaçlarımızdan biri de bu sene kazmaya başladığımız höyüğün doğu kesimini ortaya çıkarmak. Burası 1964 yılındaki kazıdan sonra hiç araştırılmamış bir bölgeydi. Açık hava müzesi olarak düzenlediğimiz yerde çok güzel, büyük binalar, daha çok kamusal olarak ayrılan kısımlarda daha önemli kişilerin oturduğu konutlar, daha batıdaki kazısını bitiremediğimiz kesimde de daha çok konutlar ve işlik yerleri yer alıyor."

Çayönü'nün tarihteki yeri

Diyarbakır'ın kuzeyinde, Ergani Ovası'nda Dicle Nehri'nin kenarında bulunan Çayönü, 1963 yılında keşfedildi. İlk kazılar Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Robert J. Braidwood tarafından başlatıldı.

Sesverenpınar (Hilar) yakınlarında bulunan eski adı Kotaberçem (Çayboyu) olan tarih öncesinden kalma höyüğün çevresinde resimli resimsiz mağaralar, mağara duvarları kullanılarak yapılmış evlerin izleri var.

Höyük, arkeolojinin ilk veri tabanında tarıma ilk başlanılan yerler arasında gösterilmiş olması açısından önemli. Çayönü kazılarında taş temelli kerpiç binaların ilk örneklerine rastlanıldı. Tahıl ve evcilleştirmeye dayalı köy hayatının en eski örneklerinden olan Çayönü, "bereketli hilal" olarak adlandırılan ve Mısır'dan başlayarak tüm Mezopotamya bölgesini kapsayan bölgedeki insan yerleşimlerinin önemli bir merkezi kabul ediliyor.