Yeni umutlar üç boyutlu yazılımla geldi
Dünya genelinde protezler, hareket kabiliyeti bakımından el ve parmak kısımları ikinci plana atılmış aparatlardır. Çocukların hızla gelişip büyüdüğünü de göz önünde bulundurursak, senede bir hatta daha sık proteze ihtiyaç duymaktadırlar. Hâl böyle olunca tam da bu durumda Robotel devreye giriyor. Çünkü Robotel hem ekonomik hem de fonksiyonel bir protez özelliği taşıyor.
3 boyutlu yazıcılar, hayatımıza girdiğinden bu yana pek çok farklı sektörde olduğu gibi tıp alanında da çeşitli uygulamalarda kullanılmaya başlandı. Bedenimize kısa süre önce hayal dahi edemeyeceğimiz müdahaleler üç boyutlu yazıcılarla mümkün hale geldi. Bu çalışmalardan biri olan Robotel Türkiye yani mekanik el, dünya genelinde protez ihtiyacı duyan kişilere, özel ölçü ve niteliklerde 3 boyutlu yazıcılarla hem ekonomik hem de kullanılabilir el üretiyor. Kuruluşun Türkiye ayağını yöneten Zeynep Karagöz ve 2 bin 200 gönüllü ile ülkemizde başta ihtiyaç sahibi çocuklar olmak üzere, Orta Doğu’da da tüm yardım bekleyenlere el uzatıyor. Aynı zamanda sosyal sorumluluk projesi olan Robotel’in kurucusu ve Robotel Türkiye Dernek Başkanı Zeynep Karagöz’le Robotel’e dair bilinmeyenleri konuştuk.
- Robotel fikri ortaya nasıl çıktı?
3 boyutlu yazıcıların insan hayatını etkileyen çalışmalarından biri olarak Robotel Türkiye’yi bir sosyal sorumluluk projesi olarak başlattık. Projeye ilham veren Enabling The Future Hareketi doğuştan parmakları olmayan bir çocuğa robot el yapan iki kişinin bunu açık kaynaklı olarak paylaşması ile başlayan ve zamanla gelişen bir hareket. Kısaca protez ihtiyacı duyan bireylere, özellikle çocuklara kişiye özel ölçü ve niteliklerde 3 boyutlu yazıcılarla üretilmiş, ekonomik ve kullanılabilir robot el uygulamalarının paylaşıldığı bir platform. İlk Roboteli 2014’te yaptıktan sonra projeyi paylaşmak, herkesin yapabileceğini anlatmak için www.robotel.org sitesinde yayınladık. Duyuldukça bize gelen talepler çoğaldı ve yeni projeler üzerinde çalışmaya başladık. Ve nihayet başta çocuklar olmak üzere ihtiyaç sahiplerini, gönüllüler ile buluşturan bir ağ oluşturduk.
- Robotel nedir? Hangi durumlardaki hastalar için kullanılır?
Robotel mekanizmalar aslında robotik değil, robot gibi göründüğü için Robotel diyoruz. Bunlar proteze erişimi olmayanlar için tasarlanmış, 3 boyutlu yazıcılar ile kişiye özel üretilen, bilek veya dirsek ekleminin hareketi ile kavrama yapabilen mekanik eller. Bu nedenle talepte bulunanların bilek veya dirsek eklemini kullanabiliyor olması gerekiyor. ABS (Amniotic Band Syndrome) doğuştan itibaren çocuk gelişiminde özellikle uzuvları etkileyen bir hastalık. ABS hastalığına ek olarak travma sonucu uzuv kayıpları da özellikle parmak ve el bölgesinde oldukça yüksek oranlarda görülüyor. Amacımız Türkiye’de parmak ve el deformasyonu nedeniyle proteze ulaşamayan veya kullanamayan herkese ücretsiz destek vermek ve çocukların ve gençlerin bu aparatlarla hayata katılabilmeleri.
- Bu aparatı protezden ayıran özellik nedir?
Dünyadaki el ve parmak protezlerin çoğunda hareket kabiliyeti ikinci planda kalmış durumda. Bunun yanı sıra mevcut protezler gelir seviyesi orta ve düşük olan ailelerin karşılayabileceği fiyatlardan çok yukarıda. Çocuklar ise çok hızlı büyüyorlar. Senede bir hatta daha sık protez değiştirmeleri gerekiyor. Protez yapımı ise kişiye özel olduğu için çok zorlu bir süreç. Bu nedenlerle tüm dünyada çocuklarda protez takma süreci sıkıntılı; çünkü gelişimiyle birlikte sık sık değiştirilme zorunluluğu ortaya çıkıyor. Dolayısıyla çoğu gelişimini tamamlayana kadar protezden yoksun kalıyor. Bu açıdan Roboteller çok kullanışlı; çünkü hem ekonomik hem fonksiyonel.
TEMEL HAREKETLER RAHATLIKLA YAPILIYOR
- Robotel hastaya ne kadar sürede takılır? Takılan elin işlevselliği ne boyuttadır?
Talepleri internet üzerinden talep formu ile alıyoruz. Her vaka için özel bir çalışma gerekiyor. Bu nedenle her seferinde alınan ölçü ve fotoğraflar ile bir modelleme süreci sonunda hazırlanan model 3d baskı ile üretiliyor ve parçalar monte edildikten sonra teslim ediliyor. Her vakanın durumu farklı olduğundan; ayrıca gönüllülerimizin de bilgi ve deneyimleri farklı seviyelerde olduğu için süreçler bir iki hafta ile birkaç ay arasında değişebiliyor. Özellikle son zamanlarda çok yoğun başvuru ile karşı karşıyayız. Sistem tamamen gönüllülerle ilerliyor. Takılan mekanik eller ile kullanıcılar yemek yeme, eşyaları tutma ve kaldırma gibi temel ihtiyaçlarını karşılayacak kavrama hareketlerini yapabiliyor. Ayrıca top oynama, bisiklete binme, yüzme gibi hareketler de yapabiliyorlar.
ÖLÇÜLERE VE ORGANA GÖRE TASARLANIYOR
- Modellerde farklılıklar var mı?
Tasarım aşaması kullanıcı için en uygun tasarım modelini belirlemekle başlar. Kullanıcıların ölçülerine, organlarının gelişmişliğine ve başka faktörlere bağlı olarak farklı tasarım modelleri kullanılabilir. Tasarımlar bölümümüzden modellere bakılıp bizle iletişime geçtikten sonra kullanıcıya uygun model belirlenebilir.
- Bağışlar ve gönüllülerle devam eden bir işleyiş var. Size müracaat etmek isteyenler ne yapmalı?
Robotel’de gönüllü olup destek olmak için tasarımcı ya da üretici olmaya gerek yok! İhtiyaç olan özellikler heves ve özveri. Robotel’deki süreçler başvuru, duyuru ve tespit, belgeleme ve ölçü alımı, tasarım, baskı ve montaj ve en sonunda teslim ve kontrol. Bununla birlikte gönüllüler bu süreçlerin dışında da destek olabiliyor. Bağış yapma/toplama, organizasyon, dokümantasyon, moderasyon ve bunun gibi konularda da çalışabiliyorlar.
- Bünyenizde toplam kaç gönüllü var?
Bugün sistemimizde kayıtlı iki bin iki yüz kadar gönüllü var. 300 kadar 3 boyutlu yazıcı ile gelen taleplere destek olmaya çalışıyoruz. Türkiye’nin her yerinden başvuran ihtiyaç sahiplerine Robotel yapmak için organize oluyoruz. Robot El Derneği kuruluşu 2017’de tamamlandı. Ayrıca Mart 2017’de Sabancı Vakfı tarafından Fark Yaratanlar projesi olarak seçildik.
6 AYDA YA DA SENEDE 1 KERE DEĞİŞMELİ
- Takıldıktan sonraki süreç nasıl ilerliyor? Belli bir son kullanım tarihi var mı?
Eli küçük gelen, sıkan veya rahatsızlık duyan aileler yine bize başvurarak, ya da eli yapan gönüllü ile irtibata geçerek yeni el talebinde bulunuyor. Yapılan elin değişim süreci modeli ve vakanın yaşı ve büyüme hızına bağlı olarak senede bir ila altı ayda bir arasında değişebiliyor.
