Balkanlarda Türk’ün gölgesi bile hala etkili. Makedonya adını duyan Yunanistan’ın uykusu kaçıyor
Makedonya Cumhuriyeti diye 2 milyon nüfuslu bir ülke var. Başkenti Üsküp... Yunanistan’da da Selanik merkezli Makedonya diye bir vilayet var... Yunanistan, ‘Makedonya diye bir devlet olursa, benim Makedonya onlara kayar ve ben parçalanırım’ diye 30 yıldır kabuslar görüyor. Asıl Makedonya’ya genişlemek isteyen Yunanistan. Çünkü ‘Büyük İskender Yunandır. Makedonya Yunandır’ hikayeleri ile Helenik rüyalar görmekteler. Ve Yunanistan’ın bu takıntıları Makedonya Cumhuriyetini boğmaya başladı.
Makedonya Cumhuriyeti NATO’ya girmek, AB ye üye olmak derdinde. (Tabii ki AB üyeliği bir masal, oraya sonra geliriz) Yunanistan 30 yıldır bu meseleyi çamur yaptı.
Artık oyalamanın sonuna gelindi. Çünkü Makedonya Rusya-Batı çekişmesine hedef oldu. NATO-ABD, Yunanistan’a yüklenmekte,,. Yunanistan ise içinde Makedonya geçen, M harfiyle başlayan her şeye itiraz ediyor. Olay, Yunanistan’ın ‘Milli Mesele’ saydığı en saçma konuyu bile nasıl bayraklaştırdığı, sağdan-sola bütün siyasilerin nasıl fanatik milliyetçi kesildikleri konusunda ibretlik örnek.
Makedonya ismi üzerindeki fanatizm, Büyük İskender’e uzanıyor. Yunanistan’a göre İskender, bir Yunan. Makedonya da, Yunan aşiret arazisi... Teori, Yunan yarımadasının antik çağlardan beri Pasok- YDP, Siriza gibi partilerce yönetildiği teorisine eşit. Filmi de olan ‘Zorba’ adlı Yunan folklor kahramanının 1941’de Üsküp’te ölüp oraya gömülmesi de kültürel Yunan sorunlarından biri. Zorba ile Büyük İskender giderse, Yunanistan his ve hayal dünyasından önemli bölümü kaybediyor.
Yunanistan için Makedonya, Selanik demek ise Selanik sadece 1913’te Yunanistan’a geçti... Ve tarih bütününden bakınca, 1913 dündür... Balkanlarda ‘sınır’ çok izafidir.
Makedonya’nın adı ve kendisi son 30 yıldır Yunan Hükümetlerinin kabusu. Makedonya meselesinin çözümü için zaman bitti. Haziran’da AB, Temmuz’da da NATO zirveleri var. Çipras koalisyon hükümeti, iki arada bir derede... AB ve NATO’ya Hayır demek imkansız. Çipras’ın Siriza Partisi genel gidişattan ötürü seçmen gözünde geriliyor. Koalisyon ortağı ANEL ve Muhalefetteki Yeni Demokrasi yükselişte. Yunan siyasetinin görünmez ana muhalefet partisi Ortodoks Kilisesi de hayli faal. Onlar da M harfi ile başlayan her şeye karşılar.Makedonya’nın adı konusunda herkes o kadar fanatik ki, 1990’larda Yeni Demokrasi içinde ayaklanan bir grup, partiden ayrılıp hükümeti devirmişti.
Bazı yorumlara göre Çipras ana muhalefeti aynı şekilde bölmek istiyor. Ancak ‘İçinde Makedonya adı geçen bir isim olsun’ dese kendi iktidarı tehlikede. Çipras iç politika bahanesiyle bu meseleyi 19 ay sonraki seçimin hükümetine atabilir.
NATO için Makedonya’nın üyeliği en üst önemde. Moskova’ya karşı hesapta üstünlük kurulacak. Gerçi bu şekilde el değiştiren piyon ülkelerin daha sonra huzura ermediği de biliniyor. Çünkü karşı taraf vazgeçmiyor, istikrarsızlık körükleniyor. Safına geçilen taraf da beklentileri karşılamıyor, vaatler unutuluyor.
Yunanistan’da Makedonya muhalefetinin en fanatik liderlerinden biri, meşhur müzisyen Mikis Teodorakis. Hümanist, solcu, ilerici, çağdaş, modern, aydın vs, Teodorakis, Yunan faşistleriyle aynı safta ‘Makedonya Yunandır’ diyor. Kendisi 92 yaşında.
Teodorakis’in ileri yaşında bunadığını söyleyen var. Ancak hatırlayanlar var: 20 yıl önce Üsküp’teki konseri vesilesiyle iki taşın arası Makedonya’ya laf sokmuştu. Yani sonradan olma değil, o zaman da fanatizm vardı.
Türk-Yunan dostluk şarkılarıyla ünlenmiş Teodorakis için ‘milliyetçilik değil, yurtseverlik yapıyor’ diyen var. Aradaki fark, kelime oyunlarında. ‘Makedonya Yunandır’ diye duvar olan entelektüel acaba Türkiye için gerçekte neler düşünüyordu? Dayanamayıp ağzından kaçırdıkları kayıtlarda var... Vitrin ve algı oyunları yeni icat edilmedi.
Her durumda, Yunan solunun on yıllardır ulusal kimliğini hiç kaybetmeden solculuk yaptığını, enternasyonalizm adı altında kimlik bunalımına girmediğini, çok küçük bir yüzde dışında yörüngesini kaybetmediğini hatırlamak gerekiyor. Yunan bir solcu, her şeyden önce Yunandır ve milli davasını ‘faşistler gibi’ savunur. Kıbrıs ve Türkiye diye bayrak açılsa, hepsi ayrımsız o bayrağın altında toplanır. ‘Ayol biz Türkiye ile dostuz’ diyeni de akıl hastanesine yollarlar. Bilmekte fayda var.
Batıda Makedonya - deyince Fransızca bilenler ‘Meyve Salatası!’ diye güler... Siyaset bilenler de etnik ve dini bölünmeler ışığında bütün Balkanların bir meyve salatası olduğunu söyler. 20 milyon nüfusu Arnavutluk, Bosna, Kosova, Sırbistan, Karadağ ve Makedonya diye bölünce, ortaya karışık salata çıkıyor.
Asıl, bu ülkelerin AB üyesi olacakları masalı hala akşamları uyku saatinde bazı evlerde söylenir. Üyelik görüşmeleri Sırbistan ve Karadağ ile başlamış da... Makedonya’nın adı çözülünce onlarla başlayacakmış.. mış.. mış.. Durum şu: AB ve NATO ülkesi Yunanistan, komşu Makedonya’nın kendisini böleceğini düşünüyor. NATO’yu geç... Hani sınırları kalkmış, ortak refah için birleşmiş, zenginlik kaynağı AB etnik sorunların aşılmasına çare idi? Hani etnik sorun ortak AB potasında eriyip kaybolacaktı? Hepsi palavra… Bunlar da Türkiye’ye anlatılan masallardı. Neyse ki çoktandır masal dinlemeyi bıraktık.
Şimdiye bakarsak, Yunan Makedonyası İskeçe -Selanik-Kavala-Arnavutluk sınırına uzanıyor. Bölgenin ucunda meşhur Olimpos Dağı var. Makedonya Cumhuriyeti ise daha mütevazi bir coğrafya.
Son olarak Üsküp, İlinden Makedonya Cumhuriyeti diye bir isme razı oldu. Atina ise M harfi istemiyor, reddetti. İlinden, Makedonya’nın 1903’te Osmanlıya ayaklanıp Sırp hakimiyetinde bağımsızlık ilan etme girişimi. İsyan, başladıktan birkaç gün sonra Osmanlı ordusunca bastırılmıştı. Bizce İlinden olabilir. Dosta düşmana, ‘Bak, Osmanlı bir gün çıkar gelir...’ mesajı veriyor. Uygundur.
Yunan siyaseti çeyrek yüzyılı aşkın zamandır kafayı Makedonya ile bozmuştu. 1991’de Yugoslavya Federasyonu dağılınca Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti de ayrıldı. Duruma Batı hakim olduğundan, Yunan baskısıyla Makedonya’ya ‘Eski Yugoslav Cumhuriyeti olan Makedonya’ ifadesinin acayip baş harfleriyle FYROM denmeye başladı.
FYROM Makedonya BM üyesi, 130 ülkeyle diplomatik ilişkisi var. Sorunca da kendilerine ‘Makedonya Cumhuriyeti’ diyorlar. Yunanistan için şimdiki Makedonya’nın Sırp-Arnavut ağırlığı ve Müslüman etkisi de sorun.
Bakınca, coğrafya olarak Makedonya, şimdiki Yunanistan yanında Arnavutluk, Bulgaristan, Sırbistan ve Kosova’nın bir kısmına da uzanıyor. Yunan şehir devleti olarak Makedon diye bir yer vardı ama farklı bir kabilenin kentiydi. Sonra Romalılar, Yunan yarımadasının yarısına kadar uzanan geniş bölgeye Makedonya dediler.
Roma İmparatorluğu Doğu-Batı diye ayrılınca Bizans, Makedonya’yı Doğuya, şimdiki Edirne-Tekirdağ-İskeçe-Selanik arasına çekti. Daha Batıda Slav kabileler hakimdi.
Sultan Murad zamanında Osmanlı bölgeye geldi. 1380-1385 arasında Ohri ve Bosna’ya dek ilerlendi. Şimdiki Makedonya’nın idari yapısı o zamandandır. Vardar nehrinin içinden geçtiği Üsküp odaklı vilayete ‘Vardar Makedonya’ dendi. Sırp ve Yunan bölgeler dahil üç idari bölge çizildi. Sonra Manastır ve Selanik merkez oldu. Bugün Yunanistan’a önerilen isimler arasında da ‘Vardar Makedonya’ ismi var, onu da beğenmiyorlar... Yine çıktı geldi Osmanlı!
Osmanlı sonrası bölünmede 1912-13, Osmanlı Makedonyasının Güneyi Yunanistan’a, Doğusu Bulgaristan’a verildi. Batı ‘Güney Sırbistan’ diye adlandırıldı. 1944’te de Yugoslavya Güney Sırbistan’ı ele geçirip, Makedonya Cumhuriyeti olarak ilan etti.
