2019 liselere yerleştirme performansı memnuniyeti artırdı
Türkiye’de öteden beri kademeler arası geçiş sistemleri üzerine tartışmalar sürdürülmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı, son yıllarda okulu merkeze alacak şekilde muhtelif adımlar atmış ve liselere geçiş için çeşitli sistemleri denemiştir. Son olarak, 2018 yılında uygulamaya konan Liselere Geçiş Sistemi (LGS), öğrenciler üzerindeki baskıyı hafifletmek için, tüm öğrencilerin merkezi sınava girme zorunluluğunu sonlandırmış ve ortaöğretim kurumlarına geçiş sürecinde merkezi ve yerel yerleştirme olmak üzere iki farklı yerleştirmeye imkân tanımıştır. Bir başka ifadeyle, öğrencilerin yaklaşık yüzde 90’ını merkezi sınav zorunluluğu olmadan yerleştirmeyi; geriye kalanları ise merkezi sınav puanı ile yerleştirmeyi hedeflemiştir. Böylece, merkezi yerleştirme merkezi sınav puanı ile yapılmakta iken yerel yerleştirme sınav puanı olmadan kayıt alanı temelli olarak okul başarı puanına göre gerçekleştirilmektedir.
Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri ve Anadolu teknik programı uygulayan Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinin tamamına ve proje okul kapsamına alınan Anadolu Liseleri, Anadolu İmam Hatip Liseleri ve Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerine sınav puanı ile yerleştirilme yapılmaktadır. Diğer taraftan proje okul kapsamında olmayan Anadolu Liseleri, Anadolu İmam Hatip Liseleri ve Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerine ise yerel yerleştirme yapılmaktadır.2019 LGS kapsamında öğrencilerin yaklaşık yüzde 13’ü sınav puanı ile yerleşirken 900 binin üzerindeki ana öğrenci kitlesi okul başarı puanına göre sınavsız, ancak tercihe göre yerel yerleştirilmiştir.
Bu yazıda 2019 yılı LGS kapsamında yerleştirme süreci ele alınmakta ve 2018 yılı ile karşılaştırılmaktadır.
Yerleştirme kriterleri
2018 yılı LGS kapsamında yerleştirmede en büyük sorunlardan birisi yerleştirme kriterlerinden kaynaklanmıştı. Ortaokulda bulunuşluk durumu ve tercih sırası okul başarı puanının önünde yer alan kriterlerdi. Bu kriter sıralaması okul başarı puanı düşük olan öğrencilerin yerleştiği okullara okul başarı puanı yüksek olan öğrencilerin yerleşememesine yol açtı. Diğer taraftan okul başarı puanında da tekil başarı notu yerine 80-100 gibi dilimler şeklinde uygulanması okul başarı puanının işlevsel bir şekilde kullanılmasını engelledi. Sonuçta 2018 yılı yerleştirmelerinde öğrenci ve velilerin memnuniyetsizliği artarken yerleştirmeden şikâyetler de giderek artmıştı. Bu sorunları ortadan kaldırmak ve süreci iyileştirmek üzere sınavsız yerel yerleştirme kriterleri güncellendi. Ortaokullarda bulunuşluk ve tercih sırası kriterlerden çıkartıldı. Sınavsız yerel yerleştirme sırasıyla, öğrencilerin ikamet adresleri, okul başarı puanının üstünlüğü ve okula özürsüz devamsızlık yapılan gün sayısının azlığı kriterlerine göre yapıldı. Bu üç kriterde eşitlik olması durumunda ise sırasıyla 8., 7. ve 6. sınıflardaki yılsonu başarı puanı üstünlüğüne bakılarak yerleştirme gerçekleştirildi. Okul başarı puanının dikkate alınmasında 80-100 başarı dilimi uygulamasına son verildi ve öğrencinin puanı neyse doğrudan o puan dikkate alındı. Hesaplanan okul başarı puanları virgülden sonra dört hane olarak dikkate alındı.
Sınav süreci iyileştirildi
MEB’de yeni bir uygulama olarak 2018 yılsonu itibariyle Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi yayımlanmaya başlanıldı. Bu kapsamda özellikle sınavlarla ilgili değerlendirme raporları büyük öneme sahip olup bu raporlarla sınavla ilgili detaylı analizler verilere dayalı olarak ve şeffaf bir şekilde kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Bu, Bakanlık için hem hesap verebilirlik açısından çok önemli hem de eksikliklerin görülmesi ve dolayısıyla süreçlerin iyileştirilmesi açısından da çok önemli bir işleve sahiptir. Örneğin, 2018 yılı ortaöğretim kurumlarına geçiş için yapılan merkezi sınavla ilgili hazırlanan raporda sayısal alanda yapılan ikinci oturumda sürenin uzatılması bulgulara göre önerilmişti.
Bu öneri dikkate alınarak bu oturumdaki süre 20 dakika uzatıldı. Diğer taraftan öğrencilerin sınava hazırlanmalarında rehberlik etmek üzere her ay örnek soru kitapçığı yayımlandı. Sonuç olarak öğrenciler sınavda bir sürprizle karşılaşmadılar. 1 Haziran 2019 tarihinde iki oturum şeklinde yapılan sınav, il ve ilçelerimizde 953 sınav merkezinde ve yurtdışında 15 sınav merkezinde olmak üzere toplam 968 sınav merkezinde gerçekleştirildi. Sınavda toplam 3.769 sınav binası ve 63 bin 085 sınav salonu kullanıldı. Sınavın her iki oturumu da her hangi bir sorun olmadan tamamlandı. Sınav sonrasında hiçbir soru iptal edilmedi. Bu ölçekte bir sınavın sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesi ve hiçbir sorunun da iptal edilmemesi sürecin başarılı bir şekilde tamamlanmasında ve algının olumlu olmasında önemli bir katkı yaptı.
Sınavsız yerleştirmede en kritik konu kayıt alanlarının arz-talep dengesini karşılayabilecek şekilde rasyonel bir zeminde oluşturulmasıdır. Bu amaçla 2018 yılında karşılaşılan sorunlar da göz önüne alınarak sürecin tamamı il müdürlerinin katılımı ve katkısı ile yürütüldü. İlk olarak tüm liselerin kapasiteleri yerinde tespit edilerek QR kodu oluşturulup coğrafi bilgi sistemine işlendi. Böylece tüm liselerle ilgili detaylı bilgi dijitalleştirilip il müdürlerinin kullanımlarına açıldı. İl müdürleri oluşturulan bu dijital platformu da kullanarak kayıt alanlarını yeniden yapılandırdılar ve 2019 yerleştirmesi için hazır hale getirdiler.
Tercih süreci
Ortaöğretim kurumlarına yerleştirmenin en önemli kısmını tercih aşaması oluşturmaktadır. Öğrenciler tercih yaptıkları okullara, yerleştirme kriterlerine göre yerleştirilmektedir. Ancak, Bakanlığın aynı zamanda tüm öğrencileri zorunlu eğitim kapsamında bir liseye yerleştirme zorunluluğu vardır. Bu durum, yerleştirme sistemine ağır bir yük ve sorumluluk yüklemektedir. Öğrencilerin kendi koşullarına en uygun liseleri tercih etmesi, dolayısıyla rasyonel bir tercih yapması kritik bir öneme sahiptir. Bu nedenle Bakanlık 2019 yılında tercihlere yönelik rehberlik hizmetine büyük önem verdi. Hem sınavla öğrenci alan okullara yönelik hem de sınavsız yerel yerleştirme ile ilgili kapsamlı dijital rehberlik platformları oluşturdu. Ayrıca, mesleki ve teknik eğitimle ilgili de ayrı bir dijital rehberlik platformu oluşturuldu. Merkezi sınav puanı ile öğrenci alan okullara yönelik hazırlanan tercih robotu 3 milyon 961 bin kez kullanılırken yerel yerleştirme için hazırlanan tercih rehberi ise 16 milyon 834 bin kez kullanıldı. Diğer taraftan mesleki ve teknik eğitimle ilgili tercih rehberi “Mesleğim Hayatım” portalı ise 1 milyon 679 bin kez kullanıldı. Bir diğer ifadeyle sunulan rehberlik hizmetlerinde 20 milyonun üzerinde bir kullanım kapasitesi oluştu. Tüm bu rakamlar yapılan rehberliğin ne kadar faydalı olduğunu ve ne kadar önemli bir boşluğu doldurduğunu gösteriyor. Diğer taraftan tüm illerde il müdürleri süreci başından sonuna kadar başarılı bir şekilde yönettiler ve okullarda rehber öğretmenleri de sürece önemli katkı sundular. Sürecin başından sonuna kadar başarılı bir şekilde yürütülmesi yerleştirme sonuçlarının da başarılı olmasını sağladı.
Yerleştirme sonuçları ayrıntılı bir değerlendirme raporu ile birlikte açıklandı. Birinci yerleştirme sonuçları oldukça olumlu bir tablo çizmişti. Merkezi sınavla öğrenci alan okullarda doluluk oranı yüzde 99,6 olarak gerçekleşti. Burada çarpıcı gelişme mesleki ve teknik Anadolu liselerinin doluluk oranlarında ortaya çıktı. 2018 yılında bu okulların kontenjanı 2019 yılına göre düşük olmasına rağmen doluluk oranı yaklaşık yüzde 74’ler seviyesinde gerçekleşmişken 2019 yılı sonunda bu oran yüzde 98’ler seviyesine yükseldi.
Sınavlı okulların kontenjanı görece düşük olduğu için yerleştirmenin asıl performansını belirleyen sınavsız yerel yerleştirmedir. 2019 yılı yerel yerleştirmelerde öğrencilerin yüzde 91’i tercihlerindeki ilk üç okuldan birisine yerleşti. Bu oran yerleşen öğrencilerin memnuniyetinin yüksekliğini göstermesi açısından oldukça önemli bir veridir. Diğer taraftan yerel yerleştirmede öğrencilerin yüzde 52’si de birinci tercihlerindeki okullara yerleştiler. Bir diğer ifadeyle sınavsız yerel yerleştirmede öğrencilerin yarısından fazlası istedikleri birinci okullara yerleşebildiler. Bu, yerel yerleştirmenin ve sürecin tamamının ne kadar iyileştirildiğinin çarpıcı bir göstergesini oluşturmaktadır.
Sınavsız yerel yerleştirmede Anadolu Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Mesleki ve Teknik Anadolu lisesine yerleşen öğrencilerin yerleştikleri okulların tercihlerindeki yerleri de bu memnuniyetin okul türleri bakımından ayrıntısını vermektedir. Bu bağlamda Anadolu liselerine yerleşen öğrencilerin yüzde 58’i birinci tercihlerindeki bir Anadolu lisesine yerleşirken yüzde 99’u ise ilk üç tercihlerinde yer alan bir Anadolu lisesine yerleştiler. Benzer şekilde Anadolu İmam Hatip liselerine yerleşen öğrencilerin yüzde 52’si birinci tercihlerindeki bir Anadolu İmam Hatip lisesine yerleşirken yüzde 87’si ise ilk üç tercihlerinde yer alan bir Anadolu İmam Hatip lisesine yerleştiler. Diğer taraftan Mesleki ve Teknik Anadolu liselerine yerleşen öğrencilerin yüzde 41’i birinci tercihlerindeki bir Mesleki ve Teknik Anadolu lisesine yerleşirken yüzde 79’u ise ilk üç tercihlerinde yer alan bir Mesleki ve Teknik Anadolu lisesine yerleştiler. Tüm bu veriler öğrencilerin okul türleri arasında bilinçli tercih yaptıklarını, dolayısıyla yerleşme memnuniyetinin de yükseldiğini göstermektedir.
Dezavantajlı okullar
Sonuç olarak 2019 LGS kapsamında ortaöğretim kurumlarına yerleştirme süreci öğrenci ve velilerin memnuniyetini artıracak şekilde başarılı bir şekilde tamamlanmıştır. Bu sonuçlar aynı zamanda 2018 yılı sonunda yerleştirmelerde yaşanan sıkıntılar göz önüne alındığında süreç iyileştirmenin ve sürecin paydaşlarının tümünün süreç boyunca aktif katılımlarının sağlanmasının ne kadar önemli olduğunu da göstermektedir.
Bundan sonra bu yıl elde edilen başarı düzeyini daha da yükseğe çekmek ve öğrenci ve velilerin memnuniyetlerini artırmak için yapılabilecek iyileştirmelere odaklanılacaktır. Orta ve uzun vadedeki hedefimiz, ülkenin neresinde yaşarsa yaşasın bir velinin çocuğunu evine yakın bir liseye gönül rahatlığıyla teslim edebilmesidir. Bunun için, liseler arasındaki başarı farklarını kapatmaya yönelik politikalara ağırlık verecek ve dezavantajlı okullara daha fazla destek sağlayacağız. Ayrıca, özellikle temel eğitimde başarılı ve başarısız öğrenciler arasındaki farkı kapatmaya yönelik telafi eğitimleri düzenleyerek tüm öğrencilerimizin liseye daha hazırlıklı gelmesini sağlayacağız.
