Dayanıklı şehirlerin inşasında afet iletişimi
Afet sonrası iyileşme aşamasında iletişime yönelik artan uluslararası ilgiye rağmen, hükümetlerin yararlanabileceği çok az araştırma veya araç bulunmaktadır. Bu durum, küresel insani yardım topluluğu tarafından kaydedilen ilerlemeler de dahil olmak üzere, iletişim alanındaki kapsamlı araştırma bulgularıyla tam bir tezat oluşturmaktadır.
Doç. Dr. Burcu Zeybek/ İstanbul Üniversitesi
Bir ülkenin başından geçen doğal ya da doğal olmayan afetler için iletişim sürecinin hayati bir önemi vardır. Çünkü gerçekleşen bir afet sonrası ivedi bir şekilde yaraları sarmak ve iyileşme sürecine geçmek önemlidir. Peki iyileşmede iletişim neden önemlidir? İyileşme, özünde, etkilenen topluluk, daha geniş anlamda halk, hükümetler, yardım kuruluşları ve özel sektör arasında bir ortaklıktır. Dolayısıyla başarılı bir iyileşme, bu kilit paydaşlar arasındaki etkili iletişime bağlıdır. Hükümetin ne yapıp ne yapamayacağı, hükümet içinde kimin iyileşme çabalarına öncülük etmekten sorumlu olduğu ve toplulukların iyileşme sürecinde ne gibi yardımlar bekleyebileceği gibi konularda toplumun beklentilerini yönetmek için de iyi bir iletişim gereklidir. Tipik olarak, iyileşme aşamasındaki topluluklar, hükümetlerin ne yapmayı planladıkları, uzun vadeli zorluklarına nasıl yanıt verecekleri ve yeni durumlarına nasıl uyum sağlayabilecekleri hakkında pratik bilgiler isterler. Topluluklar, hükümetlerden ve yardım kuruluşlarından iyileşme ve hazırlık planları hakkında açık ve net bilgiler de dahil olmak üzere, gelecekleri hakkında plan yapmalarına ve kararlar vermelerine yardımcı olacak bilgiler isterler. Etkili iletişim hem afetten etkilenen hem de etkilenmeyen toplulukları güçlendirir, sosyal uyumu güçlendirmeye yardımcı olur ve değerli bir toplumsal kalkınma biçimidir. Bu tür girişimlere örnek olarak 2009 yılında kurulan Afetten Etkilenen Topluluklarla İletişim (CDAC) ağı gösterilebilir. CDAC Ağı, insani yardım eyleminde iletişim, topluluk katılımı ve hesap verebilirlik konularında çalışan dünyanın en büyük kuruluşlarının birçoğunun küresel ittifakıdır. İkinci olarak Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) verilebilir. Türkiye'de ise İç İşleri Bakanlığına bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) 'nın temel amaçlarından biri "Afet ve acil durumlara ilişkin süreçlerin etkin yönetimi için gerekli çalışmaları yürütmek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak ve bu alanda politikalar üretmek" tir (https://www.afad.gov.tr/
Üç temel kural
İyileşme sürecinde etkili iletişimin temelini oluşturan üç temel kural vardır: İletişim; ilgili, açık ve hedefe yönelik olmalıdır. Bu terimler, bir acil durumu takip eden toparlanma aşamasındaki iletişim bağlamında aşağıdaki gibidir:
İlgili: Etkilenen topluluklar genellikle stres altında oldukları ve bilgileri akıllarında tutamadıkları bir dönemde büyük ölçekli bilgilerle boğulurlar. Yerel yönetimler, etkilenen topluma iletilen tüm bilgilerin konuyla ilgili olmasını sağlamalıdır. İnsanlar genellikle şunları bilmek ister:
* İyileşme sürecinde neler olduğunu,
* Hangi destek kanallarının mevcut olduğunu
, * Bu desteğe hak kazanmak için ne yapmaları gerektiğini,
* Soruları, endişeleri veya şikayetleri olduğunda ne yapabileceklerini
Açık: Şeffaf iletişimi desteklemek ve toplulukları kendi kendilerini toparlamaları için güçlendirmek amacıyla, topluluklara sağlanan bilgilerin kolay anlaşılır bir şekilde sunulması önemlidir. Teknik bilgilerin iletilmesi gerekiyorsa, bu bilgiler mümkün olduğunca teknik olmayan bir dil kullanılarak aktarılmalıdır. Ayrıca, bilginin duyusal bozukluğu olan veya kültürel ve dilsel açıdan farklı geçmişlerden gelen kişiler için erişilebilir formatlarda sunulmasını sağlamak önemlidir. Bu nedenle, iletişim ürünlerinin farklı dillerde üretilmesi gerekebilir ve topluluk toplantılarında işaret dili tercümanlarına ihtiyaç duyulabilir.
Hedefe yönelik: Kullanılan iletişim yöntemi hedef kitleye göre uyarlanmalıdır. Bu nedenle, hedeflenen toplulukların iletişim kültürünü (yani, iletişimi ve ilgili davranışları etkileyen ve yönlendiren inançlar, dil ve değer sistemleri) ve onlara ulaşmanın en iyi yolunu anlamak önemlidir.
Afet iletişimine ilişkin önemli başlıklar
■Başarılı bir iyileşme süreci etkili iletişim üzerine inşa edilir. Hükümetler, bireyler ve topluluklar arasındaki iletişim, iyileşmenin tüm aşamalarında (iyileşme planlamasının erken safhalarından uzun vadeli toparlanmaya kadar) önemlidir. İyileştirme ihtiyaçlarının etkili ve verimli bir şekilde belirlenmesini ve önceliklendirilmesini, kaliteli ve zamanında iyileştirme sonuçlarına ulaşılmasını sağlamaya yardımcı olur.
■Bilgi akışı ve tüm paydaşlar arasındaki etkileşim hem yukarıdan aşağıya hem de aşağıdan yukarıya olmalıdır ve katılımcı süreç erken başlamalıdır. İyileştirme, etkilenen toplum, daha geniş toplum, hükümetler, yardım kuruluşları ve özel sektör arasında bir ortaklıktır.
■Hükümetler, afet olayından sonraki birkaç gün içinde ilk temel iyileştirme mesajlarını geliştirmeli ve topluluklara dağıtmalıdır.
■İlgili bakanlıklar/sektörel ajanslar, kurtarma fonlarına iletişim için bütçe kalemleri eklemeye teşvik edilir. Ayrıca, ilgili bakanlıklar/sektörel kurumlar iletişim faaliyetlerini yönlendirecek iletişim uzmanları belirlemelidir. Devlet kurumlarının kadrolarında iletişim uzmanı yoksa, danışmanlardan yararlanmaları gerekebilir.
■ Ulusal hükümetler, toplum odaklı sosyal yardım kampanyaları üretmesi gerekebilecek ancak gerekli uzmanlığa sahip olmayan yerel yönetimler gibi kuruluşlara özel fon ve teknik destek sağlamaya teşvik edilmektedir.
■Hükümetler, hem etkilenen hem de etkilenmeyen nüfus dahil olmak üzere, toparlanma sürecinde tüm paydaşlarla iletişim kurduklarından emin olmalıdır. İyileştirme iletişimi için hedef kitleyi ve onların iletişim kültürünü belirleyin. Hedef kitlelerin zaman içinde değişen ihtiyaçlarının bilincinde olun ve bunlara duyarlı olun. Hükümetler, toplulukların toparlanma ve uzun vadeli gelecekleri hakkında plan yapma ve karar alma kapasitelerini desteklemek için ihtiyaç duydukları bilgileri sağlamalıdır. Toplulukların ortaya çıkan sorunlarla başa çıkabilmelerini sağlamak için bilgilerin açık, net ve dürüst olması (yani belirsizlikleri kabul etmesi) gerekir.
■Hükümetler şeffaflık ve hesap verebilirliği desteklemek için mevcut şikâyet mekanizmalarını kullanmalıdır; bunların bulunmadığı yerlerde ise bu mekanizmalar kurulmalıdır.
■Hükümetler, çeşitli sektörel kurumlardan gelen potansiyel olarak çelişkili mesajların neden olduğu karışıklığı en aza indirmek ve maksimum etkiyi sağlamak için hükümet hizmet sağlayıcıları ve yardım kuruluşları arasında koordineli ve tutarlı iletişim için mekanizmalar kurmalıdır.
■Hükümetler, yeni iletişim platformları geliştirmek yerine mevcut iletişim platformlarını ve topluluk ağlarını ve varlıklarını kullanmaya teşvik edilmektedir.
■Bilgiye erişim iyileşmenin her aşamasında hayati önem taşır ve bilgi toplumdaki herkes için erişilebilir olmalıdır. İyileştirme planlaması ve faaliyetleri sırasında hükümet tarafından kullanılan iletişim yöntemlerinin sosyal açıdan kapsayıcı olması gerekir (yani, toplumdaki yoksul ve savunmasız bireylerin ve grupların farklı bilgi ihtiyaçlarına hitap etmelidir).
