‘Enerjinin Ýpek Yolu'nda yeni adým

Öðr. Gör. Dr. Göktuð ÞAHÝN / ORSAM Enerji Çalýþmalarý Direktörlüðü

“Nahçývan Türk kapýsýdýr. Bu hususu nazar-ý itibara alarak elinizden geleni yapýnýz.”

Mustafa Kemal Atatürk, 13 Aralýk 1922

Enerji alanýnda Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattý, Bakü-Tiflis-Erzurum Doðal Gaz Boru Hattý, Trans Anadolu Doðal Gaz Boru Hattý (TANAP) ve Trans Adriyatik Doðal Gaz Boru Hattý (TAP) gibi projelerle perçinlenen Azerbaycan-Türkiye kardeþliðinin bir meyvesi daha karýþýmýza çýkmýþ bulunmaktadýr Türkiye-Nahçývan Doðal Gaz Boru Hattý. Hatýrlanacaðý üzere geçtiðimiz þubat ayýnda Azerbaycan ziyaretinde Cumhurbaþkaný Sayýn Recep Tayyip Erdoðan tarafýndan gerçekleþtirilen prensip anlaþmasýyla birlikte Türkiye-Nahçývan Doðal Gaz Boru Hattý’nýn müjdesi verilmiþti. Bu müjdenin imzalarý 15 Aralýk’ta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlýðý’nda gerçekleþen törenle birlikte Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakaný Fatih Dönmez, Azerbaycan Enerji Bakaný Perviz Þahbazov, BOTAÞ Genel Müdürü Burhan Özcan ve BOTAÞ Yönetim Kurulu üyeleri Abdulvahit Fidan ile Talha Pamukçu, Azerbaycan Büyükelçisi, SOCAR yetkililerinin katýlýmýyla Türkiye-Nahçývan Doðal Gaz Boru Hattý Mütabakat Zaptý sonucunda atýldý.

Sürdürülebilir güvenli enerji

Yetkililer tarafýndan verilen bilgilere göre Iðdýr Doðal Gaz Boru Hattý’nýn devamý olarak Iðdýr’dan baþlayarak Sederek’e kadar devam edecek boru hattý 85 kilometre uzunluða sahip, günlük 1,5 milyon metreküp ve yýllýk 500 milyon metreküp doðal gaz taþýma kapasitesine haiz olacaktýr. Ayrýca inþasý gerçekleþtirilecek boru hattýyla birlikte Azerbaycan gazýnýn Nahçývan’daki Azerbaycan Türklerine doðrudan iletilmesi söz konusudur. Nahçývan’ýn Ýran’dan temin ettiði doðal gazýn artýk güçlü bir ikâmesinin olmasý ve bu gazýn Azerbaycan’dan temin edilebilmesi enerji güvenliði açýsýndan önemli bir adýmdýr. BOTAÞ ve SOCAR iþ birliðiyle gerçekleþtirilecek proje ile birlikte Nahçývan’ýn Türkiye üzerinden güvenli ve sürdürülebilir bir þekilde temin edilecek doðal gaz sayesinde gerektiðinde tüketim ihtiyacýnýn tamamý giderilebilecektir.

Azerbaycan ve Türkiye’nin el ele vererek 42 gün gibi kýsa bir süre sonunda elde edilen Karabað zaferiyle birlikte bölgede yeni bir sayfa açýlmýþtýr. Enerjinin Ýpek Yolu olarak da nitelendirilen projede bir adým daha ileriye gidilerek Türkiye’nin bölgede siyasi, ekonomik açýdan stratejik ve etkili bir güç olunduðu gerçeði bir kez daha ortaya konmuþtur. Bu geliþmeyle birlikte, Türkiye açýsýndan önemli ve stratejik bir koridor mahiyetinde olan Nahçývan Özerk Cumhuriyeti aracýlýðýyla Türkiye’nin Avrupa, Orta Asya ve Kafkasya bölgeleri için ticari ve lojistik açýdan önemi de artmýþ bulunmaktadýr.

Ayrýca, projenin çok çeþitli açýlardan ekonomik etkileri söz konusudur. Özellikle enerji alanýnda saðlayacaðý katma deðer yadsýnamaz seviyededir. Bunlardan bazýlarýna deðinilecek olunursa; Ýran ve Rusya ile uzun dönemli gerçekleþtirilmiþ olan ve doðal gaza haddinden fazla yüksek meblaðlar ödenmesine sebep olan doðal gaz sözleþmelerimizin vadeleri 2020’li yýllarda dolacaktýr. Yeniden masaya yatýrýlacak olan doðal gaz sözleþmelerinin þartlarýnýn pazarlýðýnda Nahçývan koridoru avantajý Türkiye’nin eli güçlendirecektir. Ayrýca bu koridor ile birlikte, Azerbaycan tarafýndan Nahçývan’a temin edilen doðal gaz için Ýran’a ödenen yüzde 15’lik geçiþ komisyon bedeli de tekrar masaya yatýrýlacak olup ortadan kaldýrýlmasý durumunda maliyetler üzerinde etkili olacaktýr. Ýlgili geliþmeyle birlikte Türkiye, TANAP Projesi’nin kapasite artýrýmýný gerçekleþtirilebilecek ve böylece Azerbaycan’dan daha yüksek miktarda ve daha az maliyetli bir þekilde doðal gaz temin edebilecektir. Diðer taraftan Türkiye ile Türkmenistan’ýn daha önce anlaþtýðý fakat ortaya çýkan çeþitli anlaþmazlýklar nedeniyle durdurulan Türkmen doðal gazýnýn iletiminin de bu geliþmeler ýþýðýnda tekrar gündeme gelerek Türkiye ve diðer paydaþlara Azerbaycan üzerinden temin edilmesi saðlanabilecektir. Bahsedilen ve bunlarýn benzeri ortaya çýkacak kazanýmlar ile birlikte Türkiye, enerji konusu açýsýndan irdelendiðinde enerji güvenliði, ticaret merkezi olma hedefi, ekonomik açýdan geliþimini hýzlandýrmak gibi baþlýklar açýsýndan çok büyük avantajlar elde edecektir.

Ekonomik ve siyasi kazanýmlar

Görüleceði üzere Türkiye ile Azerbaycan arasýndaki kardeþliðin sonuçlarý sadece bölge deðil dünya açýsýndan da büyük önem arz etmektedir. En son olarak ortaya konan Türkiye-Nahçývan Doðal Gaz Boru Hattý projesi ile birlikte ayaðý yere basan ekonomik, siyasi ve politik açýdan çok sayýda kazaným söz konusudur. Her zaman söylediðimiz gibi karar verici kurumlardan tutun son kullanýcýya kadar herkese büyük görevler düþmekte ve üstüne düþen görevleri herkesin layýkýyla yerine getirmesi gerekmektedir. Bundan sonra atýlacak adýmlar da akýllýca planlandýðý ve yere saðlam bastýðý sürece taþlar birer birer ülkemiz açýsýndan yerine oturmaya baþlayacaktýr. Ve böylece Türkiye enerjisine enerji katmaya devam edecektir...

Ýlk gaz temini

Petrol iletiminin boru hatlarýyla gerçekleþtirilmesi 1800’lü yýllarýn ortalarýnda Amerika Birleþik Devletleri’nde baþlamýþ olup 1930’lu yýllardan itibaren kullanýmý yaygýnlaþmýþtýr. On yedinci yüzyýlýn ortalarýnda Ýngiltere’de kullanýmýna baþlanan doðal gazýn boru hattý aracýlýðýyla iletimi ilk kez ABD’de 1800’lü yýllarýn sonlarýna doðru yýlýnda gerçekleþirken Avrupa’da ise yirminci yüzyýlýn baþlarýnda yaygýn olarak kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Türkiye açýsýndan ise ilk petrol boru hattý 1967 yýlýnda açýlan Batman-Dörtyol Ham Petrol Boru Hattý iken boru hattýyla ilk doðal gaz iletimi 1976 yýlýnda Pýnarhisar Çimento Fabrikasý’na gerçekleþtirilmiþtir. Uluslararasý düzeyde ise Türkiye’nin ilk kez boru hattýyla doðal gaz temini Rusya’dan Rusya Federasyonu-Türkiye Doðal Gaz Boru Hattý ile 1987 yýlýnda gerçekleþmiþtir.

Türkiye destek oldu

Çeþitli resmi kaynaklardan derlenen bilgilere göre Azerbaycan’ýn 1991 yýlýnda baðýmsýzlýðýný ilan etmesiyle birlikte Azerbaycan’a baðlý özerk bir cumhuriyet olarak devam eden, tarihi Ýpek Yolu üzerinde bulunan ve önemli bir geçiþ noktasý olan Nahçývan Özerk Cumhuriyeti Türkiye, Ýran ve Ermenistan arasýnda bulunmaktadýr. Nahçývan Özerk Cumhuriyeti, Azerbaycan ile Türkiye’nin kara sýnýrýný oluþturmaktadýr. Nahçývan Özerk Cumhuriyeti’nin 2019 yýlýna ait Devlet Ýstatistik Komitesi verilerine göre Gayri Safi Yurtiçi Hasýla düzeyi yaklaþýk 1 milyon 670 bin 382 Amerikan dolarý iken kiþi baþýna gelir düzeyi yaklaþýk 3 bin 648 Amerikan dolarýdýr. Ayrýca yüzölçümü Azerbaycan’ýn yüzde 6,3’ünü oluþtururken nüfusu 2018 sayýmlarýna göre 450 binden fazladýr. Ekonomisi sýnýr ticareti, tarým ve hayvancýlýk sektörlerine dayalý olmakla birlikte petrol ve doðal gaz kaynaðýna sahip olmayan ülkeye Azerbaycan tarafýndan elde edilen enerji ihracatý gelirinin bir bölümü aktarýlmaktadýr. Ülkenin doðal gaz ihtiyacý Ýran ile gerçekleþtirilen anlaþma doðrultusunda Azerbaycan ve Ýran arasýndaki doðal gaz takasý ile karþýlanmaktadýr. Karabað sorunu ile birlikte doðal gaz temininde sýkýntý yaþanmasý sonucunda Türkiye ülkeye elektrik enerjisi saðlayarak destek olmuþtur.

[email protected]