Kadın düşmanı çevrimiçi hareketi: İncel
İncel'lerin kadınlar hakkındaki aşağılamaların çoğu cinselliklerine odaklanıyor. Kullandıkları dil, kadınları cinsel tacizi ve boyun eğmeyi hak eden ve bundan zevk alan nesneler olarak gösteriyor. İncel erkek akran desteği, erkekleri kontrol edemedikleri kadınlara karşı 'saldırgan' olmaya yönlendiriyor.
Doç. Dr. Burcu Zeybek/ İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi
Dijital dünyada yaygın kadın düşmanlığı ve erkek hakkı ile giderek artan çok sayıda hareket bulunmaktadır. Başlıca örneklerden biri incel hareketidir. İncel'lerin yaydığı nefret İnternet'ten önce de vardı, ancak bu hareket çevrimiçi teknolojinin ortaya çıkışıyla daha tehlikeli bir boyut aldı.
İncel nedir?
İncel terimi ilk olarak 1990'larda yalnız bekarlar için bir web sitesi geliştiren Kanadalı bir kadın tarafından yaratıldı. İncel hareketinin üyeleri, kadınlarla birlikte olamayacaklarını iddia eden ancak olmak isteyen ataerkil erkeklerden oluşuyordu. Buna göre bir incel "çok sayıda girişime rağmen önemli bir ilişkisi olmayan kişi"dir. Michael Kimmel bu grubu (2017) "hak sahibi olma duygusunu incitmiş yeni nesil öfkeli beyaz adamlar" olarak tanımlar. İncel'ler ayrıca "Chad'ler" ve "Stacy'ler"e karşı keskin bir küçümseme duyan anti-feminist erkeklerdir. Chad'ler, "cinsel olarak tatmin olmuş, karizmatik, uzun boylu, yakışıklı, kendine güvenen, kaslı erkekler"dir. "Stacy'ler" ise incel'lerin cinsel yaklaşımlarını reddeden 'basmakalıp' çekici kadınlardır.
Dijital Nefrete Karşı Mücadele Merkezi'nin (2022) ortaya çıkardığı gibi, incel'ler ve diğer çevrimiçi kadın düşmanı erkeklerden oluşan gruplar "birbirleriyle tartışır, birbirlerini destekler, fikir paylaşır, birbirlerinin sözcük dağarcığını ve değerlerini teşvik eder. Kısacası, onlara kadınlara karşı bir savaşta "silah arkadaşlarıdırlar" demek yanlış olmaz. Tabii kadın nefreti, incel ideolojisinin sadece bir unsurudur. Incel'lerin, dizginsiz silah sahipliği, homofobi, ırkçı söylemler ve uygulamalar ve kadınların üreme sağlıkları üzerindeki kontrollerini sona erdirmeyi amaçlayan politikalar ve yasalar gibi diğer aşırı sağcı hareketlerle güçlü bağlantıları vardır.
İncel'ler aynı zamanda hegemonik erkeklik özelliklerini de taşımaktadırlar. Hegemonik erkeklik Amerika Birleşik Devletleri'nde ve diğer birçok ülkede baskın erkeklik biçimidir. Hegemonik erkekliğin temel özellikleri şunlardır:
(1) Kadınsı olan her şeyden kaçınmak,
(2) duyguları ciddi şekilde kısıtlamak,
(3) sertlik ve saldırganlık göstermek,
(4) özgüven sergilemek,
(5) başarı ve statü için çabalamak,
(6) cinselliğe karşı ilişkisiz tutumlar sergilemek ve
(7) homofobik olmak.
İncel'lerin kadınlar hakkındaki aşağılamaların çoğu cinselliklerine odaklanıyor. Kullandıkları dil, kadınları cinsel tacizi ve boyun eğmeyi hak eden ve bundan zevk alan nesneler olarak gösteriyor. Cinsel uzuvları da bunları uygulamak ve nefretlerini ifade etmek için bir silah olarak sunuluyor. İncel erkek akran desteği, erkekleri kontrol edemedikleri kadınlara karşı "saldırgan" olmaya yönlendiriyor (Bourgois, 1995) ve dijital iletişim kalıpları bunu yapmanın en etkili yolları.
Erkek akran desteği ve incelosfer
İncel'ler üzerine disiplinler arası araştırmalar hızla genişlese de, şimdiye kadar yapılan çalışmaların çoğu tanımlayıcı ve teorik çalışmalardır. Yine de, alandaki bazı önde gelen uzmanlar (örn. Thorburn vd., 2023) erkek akran desteği teorisinin değerini kabul eder. Teori başlangıçta bazı erkeklerin ataerkil ve tacizci erkek akranlarına bağlılıkları nedeniyle çevrimdışı bağlamlarda kadınlara tacizde bulunmalarının nedenini açıklamak için geliştirilmiş ve sosyal süreçlerle çok fazla ampirik incelemeye tabi tutulmuştur. Bugün, Lee Bowker'ın (1983) 40 yıl önce beyan ettiği şeyi destekleyen çok sayıda titiz nitel ve nicel veriye sahibiz: Bu, tek bir sınıf, din, meslek grubu veya ırkla sınırlı bir alt kültür değildir. Toplumun her tarafına yayılmıştır. Erkekler, diğer alt kültür üyeleri tarafından, erkek egemenliği ve eşlerini hizaya sokma zorunluluğu hakkındaki ortak durum tanımlarını, normları, değerleri ve inançları kabul etmeleri için sosyalleştirilir. Bu şiddeti destekleyen sosyal ilişkiler, herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerde meydana gelebilir. Kadınların cinsel obje olarak görülmesini ve cinsel, fiziksel ve/veya psikolojik tacizini meşrulaştıran erkek akran baskısı, erkek meslektaş ve profesyonel temas sporlarında; Chicago'daki Afrikalı Amerikalı erkekler arasında, Doğu Harlem'deki Porto Rikolu uyuşturucu satıcıları arasında ve St. Louis'in bazı bölgelerindeki yoksul Afrikalı Amerikalı erkek çocuklarında, Kanada üniversite/kolej kampüslerinde ve yakın çevrelerinde, kırsal Ohio ve Kentucky'de ve kırsal Yeni Zelanda ve kırsal Güney Afrika'da görülmektedir.
Yapay zeka ve pornografi
Bildiğimiz üzere son dönemlerde en çok tartışılan yapay zeka teknolojisiyle deepfake pornografisi yayınlanabilir hale geldi. Yani bir kişinin yüzünü başka birininkiyle değiştirerek, bir kişinin porno videoda yer almadığı halde, o kişinin yer aldığı izlenimini vermek mümkün.
Oxford Üniversitesi İnternet Enstitüsü'nde yapay zeka etiği ve yasaları alanında uzman Prof. Sandra Wachter, deepfake'in kötü niyetli kullanımının toplumsal cinsiyet boyutuna dikkat çektiği bir konuşmasında:
"Teknoloji çoğu zaman kadınlarla ilgili rıza dışı mahrem görüntüleri dağıtmak ve itibarlarını zedeleyecek karalama kampanyaları için kötüye kullanılıyor. Saldırılar küçük çocukları ve okul çağındaki kız çocuklarını da etkiliyor. Bu hafta başında ABD'nin doğu ve batı yakısındaki iki farklı okulda kız çocuklarının deepfake ile çıplak görüntülerinin üretilip dolaşıma sokulmasından mağdur olan aileler, yapay zekanın zararları karşısında daha sıkı yasal önlemler istediklerini söylüyor."
Dahası, bazı deepfake araçları, bu tür içeriklerin oluşturulmasında hiç kimse zarar görmediği ve dolayısıyla hiçbir yasayı ihlal etmediği için tecavüz ve çocuk istismarını tasvir eden oluşturulmuş görüntüleri için kullanılır (Hunter, 2023).
Nasıl başa çıkılır?
Çevrimiçi incel kadın düşmanlığına toplumsal ve kültürel düzeylerde yanıt vermenin çok daha etkili ve güvenli yolları vardır. İlk adım, bunu şiddet içeren bir sağcı aşırılık biçimi olarak tanımaktır; bu, diğer tehlikeli aşırı sağ örgütlerle güçlü bir şekilde bağlantılıdır (Bates, 2020; DeKeseredy, 2022). Kanada hükümeti, incel şiddetini terörizm olarak kategorize edecek kadar ileri gitti ve Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan kolluk kuvvetleri, tehdit değerlendirmelerine incel faaliyetlerini de dahil etti.
Çevrimiçi incel kadın düşmanlığı mücadelesinde bazı teknolojik çalışmalar da gereklidir. Bahsetmeye değer bazı potansiyel olarak etkili araçlar ve Dijital Nefretle Mücadele Merkezi'nin (2022, s. 42-44) önerdiği araçlardan birkaçı şunlardır:
* İncel YouTube kanallarının platformdan kaldırılması.
* İncelosferdeki sitelerin Google aramalarında sıralamasını düşürmek.
* Kullanıcıları gizli dünya topluluklarına yönlendiren çocuklara yönelik dijital zararların ele alınması.
* Risk altındaki bireylere doğrudan destek hizmetleri ve kaynakları sunmak için çevrimiçi-çevrimdışı yönlendirme mekanizmaları oluşturulması, gizlilik konusunda güvence sağlanması.
* Altyapı sağlayıcılarının hizmetlerini incelosfer ağından çekmesi.
