Küresel marka modeli: Baykar Teknoloji
Rus savunma sanayii ürünleri dünyada ABD ile kıyas kabul edilebilecek düzeydedir. Türk savunma sanayii ise mevcut algıların aksine Rus silahlarını hem Azerbaycan'da hem de Ukrayna'da bozguna uğrattı. “Türkler başardı” algısının temelini oluşturan mevcut başarılar, iktisadi kazançların ötesinde psikolojik üstünlüğün uzun yıllar sonra elde edilmesine katkı sundu.
Deniz İstikbal/ SETA Araştırmacı
Baykar Teknoloji, 2023'te 1,8 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Toplam savunma sanayii ihracatının 5,55 milyar dolar olduğu göz önüne alındığında tek başına Baykar Teknolojinin geldiği konum daha iyi anlaşılabilir. Küresel savunma sanayii firmaları arasında konumunu güçlendiren ve Türkiye'nin imajına katkı sunan firma "Türkler Başardı" olgusunu kuvvetlendiriyor. 2000'ler öncesi Türk firmalarının teknoloji ve savunma sanayiinde algısı günümüzdeki kadar pozitif değildi. Türk savunma sanayiinin gelişmesi ve kamu tarafından desteklenmesi Türk firmalarını küresel düzeyde ünlü hale getirdi. Baykar Teknoloji ise daha farklı bir misyonla ilerledi. Kâr amacını benimsemek yerine yerli teknolojinin üretilmesi ve yeni nesillerin teknolojiye adaptasyonuna katkı sunmayı tercih etti. Şirketin üst düzey yöneticileri 2021-2023 döneminde vergi rekortmenleri arasına girerken Türkiye'nin en zenginlerini geride bıraktılar. Çok uzun yıllardır üretim, ticaret veya ihracat yapan Türk firmalara kıyasla Baykar Teknoloji yöneticileri nasıl en fazla vergi ödeyen bireyler oldu sorusu ise önem taşıyor. Kâr amacını birinci sıraya koymayan ve kamudan destek almak yerine vergi rekortmeni olan firma yöneticileri diğer firmalara örnek teşkil ediyor. Aynı zamanda şirketin vizyonu küresel bir marka haline gelmesine katkı sunuyor.
Hikaye 1986'da başladı
Firmanın hikayesi 1986'da Baykar Makinenin kurulmasıyla başladı. Günümüzde ise firma küresel bir marka haline geldi. Azerbaycan, Ukrayna, Polonya, Suudi Arabistan, Katar ve diğer ülkelere ihraç edilen Baykar Teknoloji ürünleri Türk ordusunun kapasitesine ciddi katkı sunuyor. Türk savunma sanayiinin bir parçası olan firma diğer sektör şirketlerini de geride bırakarak "Made in Türkiye" markasını küresel aktörler arasına sokuyor. Özellikle Ukrayna, Libya ve 2. Karabağ savaşlarında elde edilen başarılar firmanın ürünlerini daha popüler hale getirdi. Malezya, Endonezya ve Filipinler gibi ülkeler de Baykar Teknoloji ile iş birliği yapmak istiyor. Türk savunma sanayii dünyanın en büyük 11. ihracat yapan aktörü haline gelirken Baykar Teknoloji küresel devler arasına girmeye hazırlanıyor. Global bir vizyona sahip olan firma Türk dünyasını da bir araya getirmede katalizör görevi üstleniyor. Azerbaycan topraklarının işgalden kurtarılmasında Rus savunma sanayii ürünlerini etkisiz hale getiren TB2'ler Orta Asya'nın ilgisini çekiyor. Bu nedenle ilerleyen dönemde Kazak, Özbek ve Kırgız orduları envanterlerinde Baykar Teknoloji ürünleri daha fazla görülebilir. Türk Devletler Teşkilatının güç kazanmasında ve savunma sanayiinde iş birliğinin artırılmasında da Baykar Teknoloji büyük katkılar sunuyor.
"Türkler başardı"
"Türkler başardı" algısının ulusal düzeyde kabulü için TEKNOFEST'ler büyük önem taşıyor. 2018'de İstanbul'da başlayan ve daha sonra diğer illere de taşınan teknoloji festivali 120'den fazla ülkeden başvuru aldı. Dünyanın neredeyse her kıtasında ilgi uyandıran festival kamu kurumları ve Baykar Teknoloji arasındaki iş birliğiyle yürütülüyor. Milyonlara ulaşan TEKNOFEST'e katılanlar Türk savunma sanayii ürünlerini yakından görüyor ve gençler teknoloji üretim sürecinde yer almak istiyorlar. Kamu kurumları teknoloji atölyeleriyle süreci ilçelere kadar yaymaya çabalıyor. Baykar Teknolojinin eğitim faaliyetlerine katılması ise genç kuşakların teknolojiye ve savunma sanayiine olan ilgisinin artmasını sağlıyor. Firmayı diğer şirketlerden ayıran bir diğer özelliği de çalışanlarına karşı uyguladığı pozitif yaklaşım. Elde edilen ihracat gelirlerinden çalışanlara ikramiye verilirken eğitim faaliyetleri süratle devam ediyor. 5 bine yakın çalışanı olduğu göz önüne alındığında firmanın geldiği nokta ve elde ettiği global imajın etkisi daha iyi analiz edilebilir. Günümüzde Google, Microsoft ve Tesla gibi firmalarda çalışmak için çabalayan birçok kişi bulunuyor. İlerleyen dönemde Baykar Teknoloji de benzer bir konuma erişebilir. Bu konuda firmanın staj programlarına 100 binlerce kişinin başvuruyor olması öncü bir gösterge olarak okunabilir.
Baykar Teknolojinin küresel bir marka haline gelmesinde diğer önemli nokta AR-GE harcamaları. Elde ettiği gelirlerin ciddi kısmını AR-GE çalışmalarına ayıran firma insansız hava araçlarında global aktör konumuna erişti. Sadece belli bir alanda değil farklı alanlarda yürütülen AR-GE faaliyetleri ilk meyvelerini Fırat Kalkanı Harekâtı'nda verdi. Türk ordusu Suriye'nin kuzeyinde terör örgütlerini TB2'ler yardımıyla yok etti. Zeytin Dalı ve Barış Pınarı Harekatlarında da benzer bir görev üstlenen TB2'ler Türk ordusunun havada vurucu gücü oldu. Sadece psikolojik açıdan bakıldığında bile büyük bir ivmeye işaret eden Baykar Teknoloji Azerbaycan'da Ermeni işgaline son verdi. Rus hava savunma sistemleri TB2'lerle yok edildi ve Ermeni ordusunun hareket sahası sürekli tahrip edildi. Rus savunma sanayii ürünleri dünyada ABD ile kıyas kabul edilebilecek düzeydedir. Türk savunma sanayii ise mevcut algıların aksine Rus silahlarını hem Azerbaycan'da hem de Ukrayna'da bozguna uğrattı. "Türkler başardı" algısının temelini oluşturan mevcut başarılar, iktisadi kazançların ötesinde psikolojik üstünlüğün uzun yıllar sonra elde edilmesine katkı sundu.
Türk savunma sanayii ürünlerini Avrupalı ülkelerin de talep etmesi önemli bir kırılma noktası. Osmanlı'nın katıldığı birçok savaşta Avrupa menşeili silahlar kullanıldı. NATO'ya katılışın ardından Batılı ülke ürünleri Türk ordusunun envanterinde sıklıkla yer aldı. Terörle mücadelede yaşanılan sıkıntılar ve Kıbrıs Barış Harekâtında tecrübe edilen ambargolar Türkiye'yi kendi üretim yapması gerekliliğine ikna etti. 1970'lerin sonlarından itibaren yapılan yatırımlar 21. yüzyılın ilk çeyreğinde savaşın ve savunmanın doğasını değiştirebilecek bir hale geldi. Kiev'e ilerleyen Rus ordu konvoylarını durduran TB2'ler büyük bir şok etkisi yaratırken yarım yüzyıllık yatırım Türk imajının güçlenmesine katkı sundu. Bayraktar AKINCI TİHA, Bayraktar KIZILELMA ve Bayraktar TB3 gibi gelişmiş insansız hava araçlarının envantere dahil edilmesi ise yeni bir eşiğe gelindiğine işaret ediyor. 500. TB2'in üretim bandından indiği bir süreçte firma yeni nesil araçların yapımına devam ediyor ve küresel marka değerine yeni başarıları ekliyor. Buna ek olarak elde ettiği küresel başarılara Türkiye Cumhuriyeti'ne en fazla bireysel vergi ödeyen kişiler Baykar Teknolojiden çıkıyor. Sadece 2022 ve 2023 döneminde Selçuk Bayraktar ve Haluk Bayraktar'ın devlete ödediği bireysel vergi 150 milyon doların üzerinde. Türkiye'de Baykar Teknolojiden daha fazla gelir elde eden ve ihracat yapan firmanın olduğu bir gerçek. Bu gerçeğin aksine Selçuk Bayraktar ve Haluk Bayraktar Türkiye'de en fazla kişisel vergi ödeyen kişiler oldu. Bu gerçekliğin bir olgu olarak reform gündeminde yerinin olması ve vergi ödemeden kaçınan üst gelir gruplarına yönelik çalışmaların yapılması gerekebilir.
Dördüncü Sanayi Devrimi olarak isimlendirilen ve teknolojinin daha fazla kullanılmasını ifade eden yeni sanayileşme döneminde Baykar Teknoloji, Türkiye'nin iktisadi gelişimi için iyi bir örnek teşkil ediyor. Diğer firma ve şirketlerin Baykar Teknoloji modelini benimsemesi ve yeni nesil bir vizyonla hareket etmesi Türkiye'nin gelişimine büyük katkı sunabilir. Özellikle çalışanlarına karşı benimsedikleri pozitif yaklaşım ve küresel düzeyde elde ettikleri başarılar Türk firmaları için değişiminin mümkün olduğuna işaret ediyor. Sonuç olarak Baykar Teknoloji "Made in Türkiye", "Türkler Başardı" gibi olguların güçlenmesine ve ünlenmesine ciddi katkı sunmuştur. Bunu yaparken firma yöneticilerinin en fazla vergi veren bireyler olması da nasıl bir vizyona sahip olduklarını göstermektedir.
