Küresel marka modeli: Baykar Teknoloji
Rus savunma sanayii ürünleri dünyada ABD ile kýyas kabul edilebilecek düzeydedir. Türk savunma sanayii ise mevcut algýlarýn aksine Rus silahlarýný hem Azerbaycan'da hem de Ukrayna'da bozguna uðrattý. “Türkler baþardý” algýsýnýn temelini oluþturan mevcut baþarýlar, iktisadi kazançlarýn ötesinde psikolojik üstünlüðün uzun yýllar sonra elde edilmesine katký sundu.
Deniz Ýstikbal/ SETA Araþtýrmacý
Baykar Teknoloji, 2023'te 1,8 milyar dolar ihracat gerçekleþtirdi. Toplam savunma sanayii ihracatýnýn 5,55 milyar dolar olduðu göz önüne alýndýðýnda tek baþýna Baykar Teknolojinin geldiði konum daha iyi anlaþýlabilir. Küresel savunma sanayii firmalarý arasýnda konumunu güçlendiren ve Türkiye'nin imajýna katký sunan firma "Türkler Baþardý" olgusunu kuvvetlendiriyor. 2000'ler öncesi Türk firmalarýnýn teknoloji ve savunma sanayiinde algýsý günümüzdeki kadar pozitif deðildi. Türk savunma sanayiinin geliþmesi ve kamu tarafýndan desteklenmesi Türk firmalarýný küresel düzeyde ünlü hale getirdi. Baykar Teknoloji ise daha farklý bir misyonla ilerledi. Kâr amacýný benimsemek yerine yerli teknolojinin üretilmesi ve yeni nesillerin teknolojiye adaptasyonuna katký sunmayý tercih etti. Þirketin üst düzey yöneticileri 2021-2023 döneminde vergi rekortmenleri arasýna girerken Türkiye'nin en zenginlerini geride býraktýlar. Çok uzun yýllardýr üretim, ticaret veya ihracat yapan Türk firmalara kýyasla Baykar Teknoloji yöneticileri nasýl en fazla vergi ödeyen bireyler oldu sorusu ise önem taþýyor. Kâr amacýný birinci sýraya koymayan ve kamudan destek almak yerine vergi rekortmeni olan firma yöneticileri diðer firmalara örnek teþkil ediyor. Ayný zamanda þirketin vizyonu küresel bir marka haline gelmesine katký sunuyor.
Hikaye 1986'da baþladý
Firmanýn hikayesi 1986'da Baykar Makinenin kurulmasýyla baþladý. Günümüzde ise firma küresel bir marka haline geldi. Azerbaycan, Ukrayna, Polonya, Suudi Arabistan, Katar ve diðer ülkelere ihraç edilen Baykar Teknoloji ürünleri Türk ordusunun kapasitesine ciddi katký sunuyor. Türk savunma sanayiinin bir parçasý olan firma diðer sektör þirketlerini de geride býrakarak "Made in Türkiye" markasýný küresel aktörler arasýna sokuyor. Özellikle Ukrayna, Libya ve 2. Karabað savaþlarýnda elde edilen baþarýlar firmanýn ürünlerini daha popüler hale getirdi. Malezya, Endonezya ve Filipinler gibi ülkeler de Baykar Teknoloji ile iþ birliði yapmak istiyor. Türk savunma sanayii dünyanýn en büyük 11. ihracat yapan aktörü haline gelirken Baykar Teknoloji küresel devler arasýna girmeye hazýrlanýyor. Global bir vizyona sahip olan firma Türk dünyasýný da bir araya getirmede katalizör görevi üstleniyor. Azerbaycan topraklarýnýn iþgalden kurtarýlmasýnda Rus savunma sanayii ürünlerini etkisiz hale getiren TB2'ler Orta Asya'nýn ilgisini çekiyor. Bu nedenle ilerleyen dönemde Kazak, Özbek ve Kýrgýz ordularý envanterlerinde Baykar Teknoloji ürünleri daha fazla görülebilir. Türk Devletler Teþkilatýnýn güç kazanmasýnda ve savunma sanayiinde iþ birliðinin artýrýlmasýnda da Baykar Teknoloji büyük katkýlar sunuyor.
"Türkler baþardý"
"Türkler baþardý" algýsýnýn ulusal düzeyde kabulü için TEKNOFEST'ler büyük önem taþýyor. 2018'de Ýstanbul'da baþlayan ve daha sonra diðer illere de taþýnan teknoloji festivali 120'den fazla ülkeden baþvuru aldý. Dünyanýn neredeyse her kýtasýnda ilgi uyandýran festival kamu kurumlarý ve Baykar Teknoloji arasýndaki iþ birliðiyle yürütülüyor. Milyonlara ulaþan TEKNOFEST'e katýlanlar Türk savunma sanayii ürünlerini yakýndan görüyor ve gençler teknoloji üretim sürecinde yer almak istiyorlar. Kamu kurumlarý teknoloji atölyeleriyle süreci ilçelere kadar yaymaya çabalýyor. Baykar Teknolojinin eðitim faaliyetlerine katýlmasý ise genç kuþaklarýn teknolojiye ve savunma sanayiine olan ilgisinin artmasýný saðlýyor. Firmayý diðer þirketlerden ayýran bir diðer özelliði de çalýþanlarýna karþý uyguladýðý pozitif yaklaþým. Elde edilen ihracat gelirlerinden çalýþanlara ikramiye verilirken eðitim faaliyetleri süratle devam ediyor. 5 bine yakýn çalýþaný olduðu göz önüne alýndýðýnda firmanýn geldiði nokta ve elde ettiði global imajýn etkisi daha iyi analiz edilebilir. Günümüzde Google, Microsoft ve Tesla gibi firmalarda çalýþmak için çabalayan birçok kiþi bulunuyor. Ýlerleyen dönemde Baykar Teknoloji de benzer bir konuma eriþebilir. Bu konuda firmanýn staj programlarýna 100 binlerce kiþinin baþvuruyor olmasý öncü bir gösterge olarak okunabilir.
Baykar Teknolojinin küresel bir marka haline gelmesinde diðer önemli nokta AR-GE harcamalarý. Elde ettiði gelirlerin ciddi kýsmýný AR-GE çalýþmalarýna ayýran firma insansýz hava araçlarýnda global aktör konumuna eriþti. Sadece belli bir alanda deðil farklý alanlarda yürütülen AR-GE faaliyetleri ilk meyvelerini Fýrat Kalkaný Harekâtý'nda verdi. Türk ordusu Suriye'nin kuzeyinde terör örgütlerini TB2'ler yardýmýyla yok etti. Zeytin Dalý ve Barýþ Pýnarý Harekatlarýnda da benzer bir görev üstlenen TB2'ler Türk ordusunun havada vurucu gücü oldu. Sadece psikolojik açýdan bakýldýðýnda bile büyük bir ivmeye iþaret eden Baykar Teknoloji Azerbaycan'da Ermeni iþgaline son verdi. Rus hava savunma sistemleri TB2'lerle yok edildi ve Ermeni ordusunun hareket sahasý sürekli tahrip edildi. Rus savunma sanayii ürünleri dünyada ABD ile kýyas kabul edilebilecek düzeydedir. Türk savunma sanayii ise mevcut algýlarýn aksine Rus silahlarýný hem Azerbaycan'da hem de Ukrayna'da bozguna uðrattý. "Türkler baþardý" algýsýnýn temelini oluþturan mevcut baþarýlar, iktisadi kazançlarýn ötesinde psikolojik üstünlüðün uzun yýllar sonra elde edilmesine katký sundu.
Türk savunma sanayii ürünlerini Avrupalý ülkelerin de talep etmesi önemli bir kýrýlma noktasý. Osmanlý'nýn katýldýðý birçok savaþta Avrupa menþeili silahlar kullanýldý. NATO'ya katýlýþýn ardýndan Batýlý ülke ürünleri Türk ordusunun envanterinde sýklýkla yer aldý. Terörle mücadelede yaþanýlan sýkýntýlar ve Kýbrýs Barýþ Harekâtýnda tecrübe edilen ambargolar Türkiye'yi kendi üretim yapmasý gerekliliðine ikna etti. 1970'lerin sonlarýndan itibaren yapýlan yatýrýmlar 21. yüzyýlýn ilk çeyreðinde savaþýn ve savunmanýn doðasýný deðiþtirebilecek bir hale geldi. Kiev'e ilerleyen Rus ordu konvoylarýný durduran TB2'ler büyük bir þok etkisi yaratýrken yarým yüzyýllýk yatýrým Türk imajýnýn güçlenmesine katký sundu. Bayraktar AKINCI TÝHA, Bayraktar KIZILELMA ve Bayraktar TB3 gibi geliþmiþ insansýz hava araçlarýnýn envantere dahil edilmesi ise yeni bir eþiðe gelindiðine iþaret ediyor. 500. TB2'in üretim bandýndan indiði bir süreçte firma yeni nesil araçlarýn yapýmýna devam ediyor ve küresel marka deðerine yeni baþarýlarý ekliyor. Buna ek olarak elde ettiði küresel baþarýlara Türkiye Cumhuriyeti'ne en fazla bireysel vergi ödeyen kiþiler Baykar Teknolojiden çýkýyor. Sadece 2022 ve 2023 döneminde Selçuk Bayraktar ve Haluk Bayraktar'ýn devlete ödediði bireysel vergi 150 milyon dolarýn üzerinde. Türkiye'de Baykar Teknolojiden daha fazla gelir elde eden ve ihracat yapan firmanýn olduðu bir gerçek. Bu gerçeðin aksine Selçuk Bayraktar ve Haluk Bayraktar Türkiye'de en fazla kiþisel vergi ödeyen kiþiler oldu. Bu gerçekliðin bir olgu olarak reform gündeminde yerinin olmasý ve vergi ödemeden kaçýnan üst gelir gruplarýna yönelik çalýþmalarýn yapýlmasý gerekebilir.
Dördüncü Sanayi Devrimi olarak isimlendirilen ve teknolojinin daha fazla kullanýlmasýný ifade eden yeni sanayileþme döneminde Baykar Teknoloji, Türkiye'nin iktisadi geliþimi için iyi bir örnek teþkil ediyor. Diðer firma ve þirketlerin Baykar Teknoloji modelini benimsemesi ve yeni nesil bir vizyonla hareket etmesi Türkiye'nin geliþimine büyük katký sunabilir. Özellikle çalýþanlarýna karþý benimsedikleri pozitif yaklaþým ve küresel düzeyde elde ettikleri baþarýlar Türk firmalarý için deðiþiminin mümkün olduðuna iþaret ediyor. Sonuç olarak Baykar Teknoloji "Made in Türkiye", "Türkler Baþardý" gibi olgularýn güçlenmesine ve ünlenmesine ciddi katký sunmuþtur. Bunu yaparken firma yöneticilerinin en fazla vergi veren bireyler olmasý da nasýl bir vizyona sahip olduklarýný göstermektedir.
