Platon'un felsefi pozisyonu hep aynı kaldı
Charles H. Kahn, Platon ile ilgili edebî, tarihsel ve felsefî bakımdan kuşatıcı bir yorum girişimini yansıtan eserinde, Platon'un felsefesinin genel çerçevesinin değişmeden kaldığını belirtiyor. Kahn ayrıca bundan onun düşüncesinin “cansız ve kemikleşmiş” olduğu sonucunun çıkarılamayacağını vurguluyor.
Murat Güzel
Felsefe ve Platon denince herhalde akla ilk gelen şeyler Sokrates ve Sokratik diyalog olur. Öğrencisi olduğu Sokrates'e ilişkin önemli bilgi kaynaklarımızın başlıcasını teşkil eder Platon'un aktarımları.
Yirminci yüzyılın önemli Platon yorumcularından sayılan Charles H. Kahn Türkçeye 'Platon ve Sokratik Diyalog' adıyla çevrilen eserinde Platon'un kuşağında yaşamış başka Sokratik yazarlar tarafından da kullanılmış Sokratik diyalog formu aracılığı ile Platon'un yazarlık kariyerinin oluşumunu inceliyor. Platon'un bu popüler türü diğer dramalarla rekabet edebilecek majör bir sanat formuna dönüştürebilen ve büyük çaplı bir felsefi dünya görüşünü sunmada bu forma dayanan tek Sokratik yazar olduğunu savlayan Kahn, onun içinde görünmediği bu söylem formunu tercih etmesi sebebiyle felsefeye dair sunumunun kasten "dolaylı, girişsel ve tamamlanmamış" kaldığını, bu yüzden de yorumlanmasının zorlaştığını vurguluyor.
İlk amaç kalpleri değiştirmek
Platon'un diyaloglarını felsefi düşüncesinin gelişimi bakımından ele alarak tarihsel açıdan üç fazda (ilk, orta ve geç) ele alan; yani, onun kariyerinin farklı aşamalarında kökten biçimde birbirinden farklı felsefeleri savunan bir yazar olarak değerlendiren standart görüşe aykırı bir tarzda bu ayrımı reddederek Platon'un Kant ve Wittgenstein gibi felsefe kavrayışı radikal değişiklikler yaşayan filozoflardan olmadığına, aksine düşünceleri olgunlaştığı zaman da felsefi pozisyonu aynı kalan Descartes ve Hume gibi filozoflarla aynı grupta olduğuna dikkat çekiyor Kahn.
Platon'un erken diyaloglarının birçoğunda Sokrates'i kullanma biçiminin dolambaçlı ve sanatsal bakımdan karmaşık olduğuna işaret eden Kahn, bu erken diyaloglardaki Platon'un asıl amacını "doğru önermeler öne sürmek değil, okurlarının zihinlerini ve kalplerini değiştirmektir. Platon'un felsefi eğitim anlayışı, yanlış doktrinlerin yerine doğrularını yerleştirmek değil, öğrenenlerin ahlaki ve entelektüel yönelimini radikal bir biçimde değiştirmektir" sözleriyle açıklıyor.
Erken diyaloglarda Platon'un düşüncesinin oluşumunu görmekten çok kendi felsefi görüşlerini sunmak için edebi bir planı kademe kademe geliştirdiğini belirten Kahn'a göre Platon'un gözünde, Sophokles ve Thukydides kadar Homeros ve Hesiodos tarafından temsil edildiği şekliyle, geleneksel Grek dünya görüşü kökten yanlıştır. Kendi büyük selefleriyle rekabet edecek majör bir edebî form olarak Sokratik diyalogu geliştiren Platon; Akhilleus, Oedipus ve Perikles'in yerine kendi kahramanı Sokrates'i koymak istemişti. Bu anlamda, yani Sokrates'in yeni bir geleneğin kahraman figürü haline gelmesiyle, Platon "gerçekliğin doğasıyla ilgili radikal biçimde yeni bir görüşte gömülü olarak bulunan, insan hayatının anlamına dair farklı bir görüş"ü dile getirdi. Bu görüşün Sokratik olarak nitelenen diyalogların çoğundan önceye tarihlendiğini ifade eden Kahn "yalnızca Phaidon ve Devlet tarafından belirlenen ahlaki ve metafizik bakış açısından hareketle Platon'un Lakhes, Kharmides, Euthyphron ve Protogoras gibi diyaloglar oluşturmasındaki felsefi niyeti düzgün bir biçimde anlayabiliriz" görüşünü ileri sürüyor.
Platon ile ilgili edebî, tarihsel ve felsefî bakımdan kuşatıcı bir yorum girişimini yansıtan eserinde Kahn, Platon'un eserinin edebî dalgalanmalarının arkasında onun ötedünyalı (otherworldly) bir metafiziğe ve katı bir Sokratik ahlaki ideale bağlılığı tarafından belirlenen sabit bir dünya görüşünün bulunduğunu iddia ediyor. Platon'un felsefesinin genel çerçevesinin değişmeden kaldığını belirten Kahn, yine de bundan onun düşüncesinin "cansız ve kemikleşmiş" olduğu sonucunun çıkarılamayacağını vurguluyor.
Platon ve Sokratik Diyalog
Charles H. Kahn
çev. Halid Metin Yolcu
Vakıfbank Kültür, 2023
İnsan felsefesinin imkanları üstüne
Genel Yayın Yönetmenliğini Mustafa Günay'ın yaptığı altı aylık bir felsefe dergisi olan Özne, Bahar 2024 tarihini taşıyan 40. sayısında, 'İnsan Felsefesi'ni dosya haline getirmiş. Dosya editörlüğünü Betül Çotuksöken ile Hatice Nur Beyaz Erkızan'ın yaptığı dergide temel bir felsefi disiplin olan İnsan Felsefesi alanındaki birçok konu, kavram ve mesele ele alınıyor. "İnsan nedir?" sorusunun yedeğinde dile gelen konu, kavram ve meselelere farklı düşünürler ve yaklaşımlar aracılığıyla cevap bulmaya çalışan dergideki yazıların birçok yeni gelişmeyi de hesaba kattığını düşünmeli.
İnsan Felsefesi
Özne
40. Sayı, 2024
Agamben'in çıkış arayışı sorunlu mu?
Düşüncelerinde Martin Heidegger ile Walter Benjamin'den etkilendiğini bildiğimiz İtalyan felsefeci Giorgio Agamben, kendi anarşizmi doğrultusunda köken/ilke/buyruk (arché)'un keşfini eser ve yaratım kavramlarına ilişkin kararlı bir arkeolojik araştırma ile yapmaya uğraşıyor. Agamben'in arkeoloji seçiminin Michel Foucault kaynaklı olduğunu söylemeli. Agamben'in bu kitapta da tekrarladığı "Avrupa'nın ayrıcalığı olarak tarihiyle yüzleşen Avrupa" güzellemesinin eleştirilecek pek çok yan barındırdığını söyleyelim.
Yaratım ve Anarşi
Giorgio Agamben
çev. Ali Karaçay, 2024
