Trump'ýn seçilmesi Türkiye için ne ifade ediyor?
Yeni dönem içinde ABD dýþ politikasýnda Trump'ýn Türkiye yaklaþýmýnda dikkat etmesi gereken en önemli konu, þüphesiz, sekiz yýl önceki Türkiye'nin artýk olmadýðý gerçeðidir. Türkiye, bu süre içinde bölgesel sorunlara küresel sonuç saðlama ve çözüm üretme noktasýnda ne kadar etkili olduðunu göstermiþtir.
Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan/ Kýrýkkale Üniversitesi ÝÝBF, Uluslararasý Ýliþkiler Bölümü
Tüm dünya, 4-5 Kasým 2024 tarihlerinde ABD'de yapýlan baþkanlýk seçimlerine odaklandý. Kamala Harris ve Donald Trump arasýndaki çekiþmeli yarýþ, Trump'ýn büyük bir farkla galip gelmesiyle sonuçlandý. Bu zafer, ABD tarihinde yaklaþýk 130 yýl sonra ilk kez bir baþkanýn bir dönem aradan sonra yeniden baþkanlýk koltuðuna oturmasý sonucunu da karþýmýza çýkardý. Bu olay, ABD tarihinde nadir görülen bir durum olsa da aslýnda Trump'ýn mücadeleci kiþiliði ile uyumlu.
Trump'ýn yeniden seçilmesi, Türkiye için önemli bir dönemin de baþlangýcý denebilir. 2016-2020 yýllarý arasýndaki ilk baþkanlýk döneminde Trump, dýþ politikada sert bir tutum sergilemiþ ve Türkiye ile gerginlikler yaþanmýþtý. Trump'ýn ikinci döneminde de bu tür "þahin" politikalarýn devam etmesi beklenebilir. Bunun nedeni ise, Trump'ýn yeni kabinesinin kompozisyonu ve kilit pozisyonlara atadýðý isimlerde saklý. Örneðin Savunma Bakanlýðý için eski asker ve televizyon yorumcusu Pete Hegseth, Dýþiþleri Bakanlýðý için de Cumhuriyetçi senatör Marco Rubio isimleri öne çýkmakta. Her biri þahin yaklaþýma sahip isimler.
Trump'ýn kabinesindeki bu isimler, ABD'nin dýþ politikasýnda þahin liderlik sergileyeceðinin ve iç politikada ise muhafazakâr politikalarýn devam edeceðinin sinyallerini veriyor.
Bu dönemin "þahin" isimlerle devam edeceðine dair bir öngörü söz konusu. Bu durum ise özellikle Türkiye'nin sýnýr güvenliði ve terörle mücadele politikalarýna dair soru iþaretlerini akla getiriyor. Þu ana kadar en dikkat çeken isimlerden biri de þüphesiz Susie Wiles. Trump'ýn kendisini Beyaz Saray Genel Sekreteri olarak atayacaðý belirtilen Wiles, Cumhuriyetçi Parti içinde önemli roller üstlenmiþ bir isim. Wiles, Trump'ýn 2016 ve 2024 seçim kampanyalarýnda kritik görevler aldý. "Buz Kadýn" lakaplý Wiles, disiplinli ve etkili bir isim olarak yeni dönemde Trump'ýn politikalarýnda etkili olacak. Ancak Wiles kadar dikkat çeken bir isim de þüphesiz Mike Waltz. Waltz asker kökenli ve þahin yaklaþýmlara sahip bir isim. Özellikle Rusya ve Çin'e karþý sert bir duruþ sergilemesi beklenen Waltz, ABD'nin güvenlik politikalarýnda "þahin" yaklaþýmý simgelemektedir. Ulusal Güvenlik Danýþmaný olmasý beklenen Waltz için "ateþ adam" demek mümkün.
Yeni bir sayfa açýlacak mý?
Peki, Trump'ýn seçilmesi Türkiye için ne ifade ediyor? Türkiye ve ABD iliþkileri yeni bir sayfa mý açacak yoksa Trump'ýn ilk döneminin bir devamý mý olacak? Burada özellikle Orta Doðu coðrafyasýna odaklanmak önemli. Çünkü, Türkiye'nin uzun süredir devam eden bir sýnýr güvenliði politikasý var. Bölgenin güvenliðinin saðlanmasý ve bölgesel iþ birliðinin artýrýlmasý Türkiye için önem arzediyor. Özellikle Türkiye ve diðer müttefik ülkeler için, Trump yönetimindeki ABD'nin dýþ politikasýnýn nasýl þekilleneceði merak konusu olmaya devam ediyor. Bu dönemde Türkiye'nin sýnýr güvenliði, Orta Doðu'daki rolü ve terörle mücadele politikalarý konularýnda ABD ile daha dengeli bir iþ birliði tesis edilip edilmeyeceði önemli bir soru iþareti olarak karþýmýzda duruyor.
Ateþ Adam Waltz
Mike Waltz için "Ateþ Adam" ifadesini kullanmak hatalý olmayacaktýr. Çünkü, þu an için özellikle ABD dýþ politikasýnda þahin bir yaklaþýmýn yaný sýra, "Make America Great Again" (MAGA) hareketinin en somut destekçilerinden biri olarak deðerlendirilebilir. Bu durum, açýklamalarý ve takip ettiði politikalar ile kendini göstermektedir. ABD Özel Kuvvetlerinde görev alan Waltz, ayný zamanda Florida'nýn 6. bölgesini temsil eden bir Kongre üyesidir. Bu açýdan askeri ve siyasi kariyeri, onu ulusal güvenlik alaný için dikkat çekici bir isim haline getirmektedir. Çünkü, daha önce Waltz, Pentagon'da Savunma Politikasý Direktörü olarak görev yapmýþ bir isimdir. Yine Beyaz Saray'da Baþkan Yardýmcýsý'nýn terörle mücadele danýþmaný olarak hizmet etmiþtir.
Elbette durum sadece bundan ibaret deðil; Waltz, askerlik kariyerinde Orta Doðu ve Afrika'da birden fazla muharebe turu ile Özel Kuvvetler subayý olarak dünya çapýnda görev yapmýþtýr. Waltz ayný zamanda ABD'nin küresel liderlik rolü üzerine sert görüþleriyle dikkat çeken biridir. ABD'nin dünya genelinde daha aktif bir güvenlik rolü üstlenmesini savunduðu bilinen Waltz'ýn özellikle Çin politikalarý konusunda sert tutumu önemlidir. Keza, bu durumun önümüzdeki süreçte devam eden Rusya-Ukrayna Savaþý özelinde de görülmesi muhtemel. Ayrýca, Orta Doðu için de çok olumlu bir tablo çizilemiyor. Dolayýsýyla, Trump, Waltz ismi ile daha ilk aþamada yakýn dönemde küresel olarak takip edeceði politik adýmlarýn alt metnini verdi: Rekabet ve çýkar.
Öngörülemeyen bir aktör
Türkiye'nin Trump'ýn yeni dönemi için beklentilerinden ziyade endiþeleri daha fazla olabilir. Bunun nedeni, Trump'ýn öngörülemeyen bir aktör olmasýdýr. Bu öngörülemezlik, özellikle iþ adamý yaklaþýmýyla çýkar odaklý ilerlemesinde okunmalýdýr. Ýþte tam bu noktada, bir önceki baþkanlýk döneminde yaþanan krizlerin farklý boyutlarý veya yeni yansýmalarýnýn bu dönemde görülüp görülmeyeceði sorusu akýllara gelmektedir.
Hatýrlanacaðý gibi, Trump'ýn ilk döneminde Türkiye politikasý, özellikle Orta Doðu odaklý sorunlar üzerinden þekillenmiþti. Bu dönemde Suriye özelinde YPG'ye verilen destek, Türkiye ile ABD arasýnda gerilim yaratan en önemli konulardan biriydi. 2019 yýlýnda bölgeden asker çekme kararý alan Trump'ýn bunu ne derece uyguladýðý da bir soru iþareti olarak kaldý. Çünkü, ABD askeri varlýðýný korumaya devam ederken, PKK/YPG ile ABD arasýndaki iliþkilerde devasa bir deðiþim olmadý.
Türkiye eski Türkiye deðil
Yeni dönem içinde ABD dýþ politikasýnda Trump'ýn Türkiye yaklaþýmýnda dikkat etmesi gereken en önemli konu, þüphesiz sekiz yýl önceki Türkiye'nin artýk olmadýðý gerçeðidir. Türkiye, bu süre içinde bölgesel sorunlara küresel sonuç saðlama ve çözüm üretme noktasýnda ne kadar etkili olduðunu göstermiþtir. Burada özellikle Rusya-Ukrayna Savaþý konusu öne çýkmaktadýr. Türkiye, iki ülke arasýnda dengeyi kurmuþ, tarafsýzlýk ile hareket etmiþ ve uluslararasý hukuka saygý çerçevesinde önemli bir rol üstlenmiþtir. Hatta, Batý ve Rusya arasýndaki yaptýrým sürecine katýlmayarak müzakere kapýlarýný açýk tutan önemli aktör konumundadýr.
Ancak Waltz dönemi ile birlikte Türkiye'yi zorlu bir Orta Doðu sýnavý bekliyor olabilir. Waltz, ABD'nin dýþ politikada sert bir tutumla hareket edebilir ve ülkenin küresel güç konumunu daha da derinleþtirecek bir yaklaþýmla hareket edebilir. Bu durumda, Orta Doðu'da, özellikle de Suriye'de, takip edilecek politikalarda araçsallaþan terör örgütleri üzerinden politik adýmlarýn devam edeceði öngörülebilir. YPG/PKK ile ilgili olarak "Ýsrail'den sonra Ortadoðu'daki en iyi müttefikimiz" ifadelerini kullanan Waltz'un bu açýdan bölge için ateþ çemberini yok etmek yerine daha da artýracaðý endiþesi taþýmak haksýz deðildir.
