Yalnýz kurt terörü

Dr. Necdet Özçelik/ Kapadokya Üniversitesi

Geçen hafta Eskiþehir'de meydana gelen býçaklý saldýrýnýn etkisi tartýþýlmaya devam ederken üç gün sonra bir baþka býçaklý saldýrý vakasý da Yozgat'ta yaþandý. Benzer bir vaka 9 Aðustos tarihinde Kocaeli'nde, bir baþka saldýrý ise 24 Temmuz'da Bingöl'de yaþanmýþtý. Saldýrýlar motivasyonlarý itibariyle birbirinden ayrý vakalar olarak deðerlendirilse de fail profili, saldýrý hedefi ve saldýrý yöntemi benzer özellikler taþýyor. Yaþlarý 17-20 arasýnda deðiþen asosyal yaþam tarzlarýna sahip saldýrganlarýn sokak ortasýnda birbirini ve saldýrganý tanýmayan insanlara kesici/delici aletlerle düzenledikleri saldýrýlar kriminal sorunsaldan çok sosyal problem birikimini iþaret ediyor.

Bilindiði gibi Türkiye terör, uyuþturucu ticareti ve düzensiz göç gibi ideolojik ve organize suç hareketlerinin güzergâh veya hedefi halindeki bir ülkedir. Ýç içe geçen bu yasadýþý örgütlü hareketlerin neden olduðu kriminal iklim sosyal etkilerinin yaný sýra bireysel davranýþlar üzerinde olumsuz etki yaratabilmektedir. Yerel ölçekte yasadýþý bu hareketlerin siyaseten istismar edilmesi, uluslararasý ölçekte de benzer hareketlerin etkilerinin sýnýraþan karakteri bu tür hareketleri eðitim ve sosyal disipline direnç gösteren bireylerin gözünde normalleþtirebilmektedir. Ýdeolojik ve organize suç hareketlerinin ikincil etkisi gibi görünen bu saldýrýlarýn altýnda terör, uyuþturucu ticareti ve insan kaçakçýlýðýndan daha kalýcý, yýpratýcý ve ülkenin insan sermayesini doðrudan hedef alan sosyal ve güvenlik meselesi yatmaktadýr. Böylesine bir sorunla mücadele etmek de baþlý baþýna bir kolluk ve güvenlik uygulamasýný deðil aile, toplum ve devlet iþbirliðine dayalý kolektif bir sosyal inisiyatifi gerektirmektedir.

Asosyal saldýrgan profili

24 Temmuz'dan bu yana gerçekleþen saldýrýlara bakýldýðýnda Eskiþehir'deki saldýrýnýn en hazýrlýklý saldýrý olduðu söylenebilir. 18 yaþýndaki erkek saldýrganýn saldýrý mahalline gelmeden önce bir binaya girdiði, burada çantasýnda getirdiði koruyucu baþlýk, iskelet figürlü yüz maskesini taktýðý, Nazi sembolleri olan hücum yeleðini de kuþanarak elindeki býçakla saldýrý mahalline hareket ettiði ve bu arada cep telefonuyla canlý yayýn baþlattýðý görüldü. Bu saldýrýnýn Avrupa, ABD, Ýngiltere ve Yeni Zelanda/Avustralya'daki aþýrý sað eylem tarzlarýyla büyük benzerlik gösterdiði ifade edilebilir.

Saldýrganýn saldýrýyý düzenlemeden bir gün önce blog yayýnýnda bir manifestodan bahsettiði ve saldýrýyla ilgili ipuçlarý verdiði de deðerlendirilmektedir. Saldýrganýn 1995'te ABD'nin Oklahoma þehrinde bombalý saldýrý düzenleyen Timothy McVeigh, 2011 yýlýnda Norveç'in Oslo kentine yakýn bir gençlik merkezine bombalý ve silahlý saldýrý düzenleyen Anders Behring Breivik, 2017'de ABD'nin Las Vegasþehrinde bir konser alanýna silahlý saldýrý düzenleyen Stephen Paddock ve 2019'da Yeni Zellanda'nýn Christchurh kentinde iki camiye silahlý saldýrý düzenleyen Brenton Tarrant ile eþleþtirdiði dikkat çekmektedir. 18 yaþýndaki saldýrganýn birbiriyle organik baðý olmayan ve adý geçen bu saldýrganlar gibi kitlesel katliam amacý taþýdýðý deðerlendirmektedir. Kendisini Nasyonal Soysalist ve yalnýz kurt olarak tanýmlayan saldýrgan insan nefretini motivasyon gerekçesi olarak ifade etmektedir. Ailesi ile sorunlu olduðunu ifade saldýrganýn kendini sosyal izolasyona tabi tuttuðu da görülmektedir. Saldýrganýn daha önceki blog ve sosyal medya paylaþýmlarýnda kendisini "Orta halli mahallede büyüdüm, ortaokul yýllarýmýn sonlarýna doðru insanlara karþý nefretim arttý" þeklinde tanýmlayýcý ifadelere yer verdiði görüldü. Saldýrganý tanýyanlar da orta halli bir ailenin içine kapanýk çocuðu olarak tanýmlayarak saldýrganýn ifadelerini doðrulamaktadýr. Asosyal bir kiþiliðe sahip olmasýna raðmen, saldýrganýn kendisine blog ve sosyal medya platformlarý aracýlýðýyla tek yönlü bir etkileþim kanalý geliþtirdiði de görülmektedir. Eskiþehir'deki asosyal saldýrgan tipolojisini, Avrupa menþeili aþýrý sað þiddetinin sýnýraþan etkisinin þekillendirdiði söylenebilir. Organik bir ideolojik bað ve motivasyondan çok saldýrganýn uluslararasý diðer saldýrganlarla tek yönlü olarak zorlama þekilde tipolojik bir illiyet kurmaya çalýþtýðý görülmektedir.

Kocaeli, Bingöl ve Yozgat'taki saldýrýlarýn fail tipolojisinin sýnýraþan etkileþimden baðýmsýz olduðu ve daha çok yerel faktörlerle ilgili olduðu söylenebilir. Kocaeli'nde kendisine sigara vermeyen vatandaþý ve önüne çýkan üç kiþiyi daha yanýnda bulunan býçakla yaralayan 17 yaþýndaki þüphelinin de asosyal bir kiþiliðe sahip olduðu ifade edilmektedir. Kendisi için basit görünen bir talebin reddedilmesini sosyal dýþlanma gibi algýladýðý deðerlendirmektedir. Bingöl'deki saldýrganýn babasý oðlunun 19 yaþýnda, liseden bir yýl önce mezun olduðunu ve uyuþturucu madde kullandýðýný ifade etmektedir. Saldýrganýn babasýnýn, oðlunun ciddi psikolojik sorunlarý buluðunu ifade ederek savcýlýða baþvurduðu ve oðlunun gözlem altýna alýnmasýný, tedavi edilmesini talep ettiði belirtilmektedir. Yozgat'taki saldýrýnýn da madde baðýmlýsý 17 yaþýndaki bir genç tarafýndan düzenlendiði ifade edilmektedir. Henüz bu saldýrganýn kimliðiyle ilgili detay paylaþýlmasa da saldýrganýn yaþý ve saldýrý þekli benzer bir tipolojik genellemenin içinde yer aldýðýný iþaret ediyor.

Ne yapýlmalý?

Görüldüðü gibi saldýrganlar genel olarak asosyal eðilimler ile madde baðlýlýðý gibi davranýþlarý saldýrýlardan çok önce toplumun fark edeceði kadar ortaya koymuþ bir süreç geçirmiþtir. Ayný zamanda, saldýrganlar gerçekleþtirdiði saldýrýlarý zorunlu lise eðitimini tamamlamayý müteakip birkaç yýl içinde gerçekleþtirmiþtir. Bunun da bireyin özellikle lise sürecindeki psiko-sosyal geliþimle ilgili yaþadýðý sorunlarý iþaret ettiði söylenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken þeyin okullarýnýn sunduðu akademik ve sosyal eðitim çevresinin bütün çocuklarýn psiko-sosyal ve akademik geliþimine uygun olmadýðý gerçeðidir. Bu geliþim alanlarý aile, toplum ve okulun görevlerinin birlikte yürütülmesiyle desteklenebilir. Aile, toplum ve okul iþbirliðinin eksik olduðu bir eðitim çevresinde uzun ve zorunlu eðitim süreci çocuðun kendi yetenek ve becerilerini keþfetmesini engellemekte, kendini tanýmasýna fýrsat vermemektedir. Aile, toplum ve devleti temsil eden okul, çocuklarýn "okula gitmesi" ile "okumasý" arasýndaki farký gözlemleyerek bireyin geliþimine atfedilen akademik eðitim ile sosyal disiplin arasýndaki iliþkiyi yeniden gözden geçirmelidir. Yetiþen her birey hayatýnda bir amaca ihtiyaç duyar. Amaç da birey kendini tanýðýnda, varlýðýyla toplumun parçasý olduðunu hissettiðinde ve toplumda bir rol aldýðýnda oluþuyor. Aile, toplum ve devletin iþbirliðinin eksik olduðu, akademik eðitim ve sosyal disiplin arasýndaki iliþkinin tesis edilemediði ortamda bireyin sosyal alandaki rolünü saðlayacak amacýnýn oluþmasý da mümkün olmaz. Böylesine bir durumda özellikle zorunlu lise eðitimini henüz tamamlamayan genç bireylerin kendini gerçekleþtireceklerini düþündükleri sorunlu alanlara bireysel veya ideolojik radikalleþme yoluyla meyletmeleri kaçýnýlmaz hale gelebilir.

Türkiye'de ülkenin farklý bölgelerinde meydana gelen býçaklý saldýrý vakalarý önleyici ve müdahale edici kolluk faaliyetlerinin, bireysel silahlanmanýn kontrol altýna alýnmasý gibi hususlarýn önemini yeniden hatýrlatmaktadýr. Ancak mücadele bir kolluk mücadelesi olmanýn çok ötesinde uygulamalarý gerektirmektedir. Ülkedeki bireysel veya örgütlü radikalleþmenin potansiyelini gösteren bu saldýrý serisi benzer tehditlerle mücadele etmek için devlet, toplum ve ailenin ortak bir inisiyatifle harekete geçmesini zorunlu kýlmaktadýr. Psikolog, sosyolog, kriminologlar ile eðitim, iþ, sivil toplum ve güvenlik temsilcilerinin bir araya gelip tartýþarak gerçekçi politika önermeleri ve düzenlenecek bir mekanizmayla sorunla mücadele edilmesi gerekmektedir.

@necdet4059