GİZEM TÜMBAY KOÇAK
İslâm, estetik ve mimari... Bu üç başlık, İslâmi motiflerin temeli. Osmanlı Dönemi’nden yaygın olarak kullanılan geometrik desenler, günümüz sanatının da yapı taşları. Geçtiğimiz günlerde İstanbul Tasarım Merkezi’nde eğitim veren Polonyalı İslâmi Geometrik çizimler ustası Prof. Dr. Miroslaw Majewski, Türk öğrencilerini başarılı bulduğunu ve çok sağlam bir geleceğimiz olduğunu dile getiriyor. Prof. Dr. Majewski’nin bilgisayar grafikleri, matematik ve bilgisayar bilimleri eğitimi, sanat ve mimaride geometri üzerine yaklaşık 50 makale ve kitabı bulunuyor. Prof. Majewski’nin İslâm sanatında geometri ve ortaçağ İslâm matematiği tarihi ile ilgili yayınları da var. İstanbul’daki İslâmi Geometrik Süslemeler adlı kitabı İstanbul’da var olan birçok geometrik süslemelerin modern detaylı yapılarını gösterirken, Geometri ve Sanat üzerine Eskizler adlı yeni kitap dizisi hem kadim ve çağdaş mimaride hem de süslemelerde saklı olan çeşitli geometrik fikirlere sistematik bir bakış niteliğinde. Prof. Dr. Majewski bu serinin son kitabında ise İslâm sanatında ve mimaride kullanılmış geometrik desen tasarımında Orta Asya yöntemlerinin ayrıntılı incelemesine yer veriyor. Prof. Majewski ile İslâm, estetik ve mimari üzerine konuştuk.
- İstanbul size ne hissettiriyor? Buradaki eserlerde kullanılan desenleri nasıl buluyorsunuz?
Benim için İstanbul tarihi bir cennet gibidir. Çoğunlukla Türkiye’de ve İstanbul’da camilerde çok iyi bir şekilde muhafaza edilmiş ve günümüze de ulaşan desenler var. Kündekari uygulamaları, taş uygulamaları ile yapılan desenler Osmanlı Dönemi’ndeki yaygın geometrik desenler. Bunların çoğu ongen sistemdedir.
- Türkiye’de ongen sistemin en güzel örnekleri nerede?
O kadar çok var ki hangi birini söyleyeceğimi bilemiyorum. Topkapı Sarayı’ndaki Hamam Bölümü’nde çok güzel İslâmi geometrik desenler bulabilirsiniz. Sultanahmet Camii’nin minberinde, kapılarında, pencere kapaklarında bu sanatı görebilirsiniz. Ayasofya’nın yanındaki sultanların türbe kapılarında birbirine benzemeyen desenler vardır. Şehzade Camii’nin içerisinde birbirine benzemeyen ongenli sistem üzerine oluşturulan farklı çeşitler vardır.
İSLÂMİ GEOMETRİK DESENLERİN EN GÜZEL ÖRNEKLERİ TOPKAPI SARAYI’NIN HAMAM BÖLÜMÜ, SULTANAHMET CAMİİ’NİN MİNBERİ, KAPILARI VE ŞEHZADE CAMİİ’NDE.
TÜRK ÖĞRENCİLERE HAYRAN KALDIM
- Türkiye’ye eğitim vermek için geldiniz. Türk gençlerinin İslami motiflere ilgisi nasıl?
Buradaki öğrencilerin mükemmel olduklarını söyleyebilirim. Onlara hayranım, çünkü çok çalışıyor ve çok ilgililer. Çok iyi ilerlediklerini de söyleyebilirim. Eğitim sonunda da bir sergi gerçekleştireceğiz. Sadece kendi ülkelerine değil, başka ülkelere ve sanatlarına da ilgileri çok yüksek. Türkiye’ye eğitim vermek için her geldiğimde sınıfım daha da büyüyor. Avrupa’da bile böyle bir çalışma yaparsak, katılımcılar hep Türkler, Pakistanlı, Araplar oluyor. Kendi konularıyla ilgilendikleri için çok seviniyorum. Çok sağlam bir geleceğiniz var.
- Ne tür çalışmalar yapıyorsunuz?
Benim çoğu öğrencim tezhip sanatçısı ya da öğrencisi, bu yüzden her gün yaptıkları eğitimde bu sanatı kullanıyorlar. Geometrik deseni tezhip sanatı ile harmanlıyorlar ve çok da güzel bir sonuç çıkıyor. Geometrik desenlerle, tezhip bu eğitimler sayesinde evrimleşiyor. İki kadim sanat bir araya geliyor.
- İstanbul’da sizin için anlamı olan bir yer var mı?
Türkiye’ye her geldiğimde gitmeyi gelenek haline getirdiğim bir yer var. O da Şehzade Camii… Farklı çeşitleri sunan güzel bir cami. Binanın tarihini düşündüğüm zaman hüzünleniyorum. Bu cami gerçekten çok özel bir camidir.
BUGÜN DE YAPILIYORAMA ESKİSİ GİBİ DEĞİL
- Günümüzde modern mimaride İslâmi motifler kullanılıyor mu? Doğru uygulamalar yapılıyor mu?
Bugün de yapılıyor ama eskisi gibi değil. Yeni yapılan kapılar, eserler görüyorum ama eskisi gibi komplike olduğunu söyleyemem. Matematik ve geometriyi barındıran bir alan. Ama yapmak isteyen insan bu iki alanı da bilmeden sanatını icra edebilir. Buradaki worksoplarımda ilk gün dersi alan öğrenciler ikinci gün çizmeye başlıyorlar.