Ayşegül Gedik
Uzun süredir tartışılan ve beklenen Avustralya'nın sosyal medya yasağı nihayet uygulamaya başladı. On altı yaşından küçük gençler artık Instagram, TikTok ve Facebook dahil olmak üzere çeşitli sosyal medya platformlarında hesap açamıyor ve bu platformlara erişim sağlayamıyor. Dünyadaki ilk kapsamlı yasağı temsil eden bu adımın başarılı olup olmayacağı zaman içinde ortaya çıkacak olsa da, birçok ülke zaten Avustralya'nın bu yolunu takip etmeyi ciddi biçimde değerlendiriyor.
Avrupa kıtası, çocukların çevrimiçi ortamda korunması konusunda öncü rol oynamaya hazırlanıyor. Kasım ayında Avrupa Parlamentosu, on altı yaş altındaki bireyler için benzer bir sosyal medya yasağı çağrısında bulundu. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Avustralya'nın uyguladığı kısıtlamaları incelediğini ve bu yasağın çocukların zayıflıklarını hedef alan algoritmalarla nasıl mücadele ettiğini değerlendirdiğini açıkladı. Von der Leyen, ebeveynlerin büyük teknoloji şirketlerinin yarattığı dijital tehditler karşısında çaresiz hissettiğini vurgulayarak, bu durumun evleri su basan bir tsunami gibi hissettirdiğini belirtti.
Norveç, Temmuz ayında on beş yaş altı çocuklar için sosyal medya erişimini sınırlandırma planlarını açıkladı. Hükümet, hazırlanacak yasanın ifade özgürlüğü, bilgiye erişim ve dernek kurma hakkı gibi çocukların temel haklarına uygun olarak tasarlanacağını taahhüt etti. Danimarka ise Kasım ayında on beş yaşın altındaki herkes için sosyal medya erişimini yasaklayacağını duyurdu. Ancak Avustralya'nın yaklaşımından farklı olarak, Danimarka'da ebeveynler on üç ve on dört yaşındaki çocuklarının platform kullanımına devam etmelerini sağlamak için bu kuralları geçersiz kılabilecek. Uygulamaya ilişkin kesin bir tarih henüz belirlenmemiş olup, yasanın yasama organından geçmesi aylar alması bekleniyor.
Fransa da sosyal medya düzenlemesi konusunda kapsamlı bir strateji geliştiriyor. On beş yaşın altındaki çocuklar için tam bir sosyal medya yasağı ve on beş ile on sekiz yaş arasındakiler için akşam on ile sabah sekiz saatleri arasında platform kullanımını yasaklayan bir sokağa çıkma yasağı düşünüyor. Eylül 2025'te bir Fransız araştırması tarafından hazırlanan kırk üç tavsiye arasında yer alan bu öneriler, okullarda akıllı telefonların yasaklanmasını ve çocuklarını korumakta başarısız olan ebeveynler için dijital ihmal suçunun uygulanmasını da içeriyor. Fransa 2023'te platformların on beş yaşın altındaki çocukların hesap açması için ebeveyn onayı almasını zorunlu kıldığı halde, bu hüküm henüz tam olarak uygulanmamıştır. İspanya'da ise sosyal medya hesapları için minimum yaş, ebeveynler onay vermediği sürece on dörtten on altıya yükseltilecek.
Avustralya'nın yakın komşusu Yeni Zelanda, sosyal medya platformlarındaki zararı ele almanın en etkili yolunu araştırmak amacıyla bir parlamento komitesinin çalışmasını başlattı. Ekim ayında Yeni Zelanda, Avustralya'nınkine benzer bir mevzuat getireceğini resmen duyurdu. Komite tarafından hazırlanan rapor 2026'nın başlarında kamuoyuna sunulacak ve bu rapor ülkenin sosyal medya politikasını şekillendirecek. Malezya ise 2026'dan itibaren on altı yaşın altındaki çocukları sosyal medyadan yasaklayacağını açıkladı. Bu karar, ülkenin sekiz milyon veya daha fazla kullanıcısı olan sosyal medya ve mesajlaşma platformlarının faaliyet göstermek için lisans almasını ve Ocak 2025'ten itibaren yaş doğrulama ile içerik güvenliği önlemleri kullanmasını gerektiren düzenlemelerin ardından geldi.
Pakistan ve Hindistan ise sosyal medya yasağı yerine farklı bir yaklaşım benimsiyor. Bu ülkeler, teknoloji şirketlerinden içerik denetleme beklentilerinin yanı sıra platform erişimi için ebeveyn onayı ve yaş doğrulaması gerektiren kurallar getirerek çocukların zararlı içeriğe maruz kalmasını azaltmayı hedefliyorlar. Bu strateji, tam bir yasak yerine denetim ve kontrol mekanizmaları aracılığıyla çocukları koruma amacını taşıyor.
Almanya'da ise 2023'te getirilen bir zorunluluk halen tam olarak uygulanmamıştır. On üç ile on altı yaş arasındaki çocuklar platformlara yalnızca ebeveyn onayıyla erişebilmektedir, ancak resmi kontrol mekanizmaları mevcut değildir. Benzer biçimde Fransa da 2023'te on beş yaşın altındaki çocukların sosyal medya hesapları oluşturması için ebeveyn onayı alınmasını zorunlu kılmış, ancak bu hüküm henüz uygulanmaya başlanmamıştır.
Dünya çapında sosyal medya yasağı ve kısıtlamalarının yayılması, çocukların dijital ortamda korunması konusundaki küresel endişelerin artmasını yansıtıyor. Avustralya'nın öncü adımı, diğer ülkelerin benzer politikalar geliştirmesine ilham vermiş ve sosyal medya platformlarının çocuklara yönelik sorumlulukları konusunda uluslararası bir tartışma başlatmıştır. Gelecek aylar ve yıllar, bu yasaların çocukların çevrimiçi güvenliğini ne ölçüde sağlayacağını ve dijital dünyadaki haklarını nasıl etkileyeceğini gösterecektir.