Bosna Hersek'te 1992-1995 yılları arasında yaşanan savaşta aldığı yaralar nedeniyle kullanılamaz hale gelen başkent Saraybosna'daki rasathane eski günlerini arıyor.
Savaşa kadar ülkedeki astronomi çalışmalarının "amiral gemisi" konumunda olan rasathane, üzerindeki kurşun izleriyle bugün daha çok "hayalet" bir yapıyı andırıyor.
Saraybosna yakınındaki Trebevic Dağı'nda 1960'lı yılların sonlarına doğru kurulan rasathane, Bosna'daki savaşın ardında bıraktığı kötü hatıralardan biri.
Üzeri kurşun izleriyle dolu rasathane, savaş öncesinde astronomi alanında hem Bosna Hersek'in hem de bölgenin önde gelen bilim merkezlerinden biri olarak hizmet veriyordu. Bosna Hersek'in yakın astronomi tarihinde önemli bir kilometre taşı olan rasathane, iki bina ve içinde teleskopların bulunduğu üç kubbeden oluşuyordu. Rasathane ayrıca bünyesindeki kütüphane, fotoğraf laboratuvarı, üst düzey teknolojik aletler ve bilimsel yayınlarıyla bölgedeki astronomi meraklılarına da ilham kaynağı oluyordu.
Bosna'daki savaşta Sırp askerlerinin zarar verdiği ve kullanılamaz hale getirdiği rasathane, hem astronomi hem de bu bilim dalına bağlı diğer alanlardaki çalışmaları büyük sekteye uğrattı.
- Eski günlerine döndürülmek isteniyor
Turistlerin ve öğrencilerin bilim dersleri kapsamında ziyaret ettiği açık hava müzesi gibi bir işlev gören bu tesis, ülkedeki "Orion" astronomi topluluğunca yeniden eski günlerine döndürülmeye çalışılıyor.
"Orion" astronomi topluluğundan fizikçi Adela Subasic, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kendi döneminde zirvede olan rasathanenin çok sayıda bilimsel projeye imza attığını, komşu ülkelerden dahi buraya gözlem için gelenler olduğunu söyledi.
Subasic, rasathanenin kullanılamaz hale getirilmesi nedeniyle Bosna Hersek'te astronominin bugün, geçmişteki seviyesinden çok uzakta olduğunu belirterek rasathaneye zarar verilmesindeki asıl sebebin bulunduğu stratejik konum olduğunu kaydetti.
Rasathane içindeki donanımlara zarar verilmesinin, kitapların yakılmasının en kötüsü olduğunu dile getiren Subasic, bölge ülkelerinden Sırbistan, Hırvatistan ve Slovenya'daki rasathanelerin o dönemde zarar görmediğini ve bu nedenle bu ülkelerin astronomi alanında Bosna Hersek'in çok önünde olduğunu ifade etti.
Rasathanedeki yıkımın bilimsel çalışmaları olumsuz etkilemesine rağmen astronomi sevdalıları olarak yeniden organize olduklarını belirten Subasic, "Bu yeri yeniden hızlıca ayağa kaldırmak umuduyla bir astronomi topluluğu kurduk. Projeler üretiyor ve rasathanenin yeniden ayağa kaldırılması için çalışmalar yapıyoruz. Hala bir gelişme olmadı ama denemekten vazgeçmeyeceğiz." diye konuştu.
- "Yeni şeyler keşfedilebilir"
Subasic, rasathanenin onarılması konusunda tek umutlarının yabancı yatırımcılar olduğunu, zira bu merkezin ülkedeki siyasilerin pek ilgisini çekmediğini söyleyerek en kısa zamanda rasathanenin eski günlerine kavuşması temennisinde bulundu.
Rasathaneye farklı yaş gruplarından öğrenciler getirerek burayı gezdirdiklerini anlatan Subasic, kimi zaman da gece burada kalarak kendi imkanlarıyla gözlem yaptıklarını belirtti.
Rasathanenin bir gün büyük bir bilim merkezi olmasını dileyen Subasic, "Burasının, sadece astronomi değil, fizik, kimya, biyoloji gibi diğer bilim dallarının da içinde olduğu bir merkez olmasını umuyorum. Öğrencilerin gelebileceği, bilime ilgisi olanların katılım sağlayacağı bir yer hayal ediyorum. Eğer burası yeniden yapılabilirse yeni şeyler de keşfedilebilir." dedi.