Son yıllarda ABD ve Rusya çatışma bölgelerinde düzenli askeri güçlerinden çok paralı askerlerden oluşan özel askeri şirketleriyle boy gösteriyor.
İlk olarak ABD menşeili paralı asker şirketi Blackwater, 2001’deki Irak işgalinin ardından bu ülkede boy gösterdi ve bazı insan hakları ihlallerine karıştı.
ABD’nin ardından Rusya da Wagner adıyla paralı askerlerin görev yaptığı özel bir şirket kurdu.
İlk defa Ukrayna ile Rusya arasında yaşanan krizde ortaya çıkan bu şirketin Suriye sahasında da aktif faaliyet gösterdiği, kimi zaman da çatışmalara girdiği iddia edildi.
Devletlerle irtibat içerisinde faaliyet gösteren paralı asker şirketlerinin artan faaliyeti de Türkiye’nin de dikkatinden kaçmamış durumda.
10 Aralık 2019 günü Bilkent Üniversitesi’nde Dünya İnsan Hakları Günü kapsamında katıldığı toplantıda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, öğrencilerden gelen “Libya’ya asker gönderecek miyiz?” sorusu üzerine şöyle cevap vermişti:
Asker gönderme konusunda biliyorsunuz şu anda Rusya'dan bir güvenlik şirketi söz konusu. Bu şirket, oraya güvenlikçilerini göndermiş vaziyette. Eğer Libya bizden böyle bir talepte bulunursa, o zaman Libya'ya da aynı şekilde elemanlarımızı gönderebiliriz. Bunlar bizimle böyle bir güvenlik anlaşmasını imzaladıktan sonra zaten önümüzde de herhangi bir engel söz konusu değildir.
Erdoğan daha sonra katıldığı bir televizyon programında da Libya’daki özel güvenlik şirketlerinin varlığına şu sözlerle dikkat çekmişti:
Şu anda Libya'da, orayla hiçbir ilgisi, alakası olmayan, resmi bir davetin olmadığı ülkeler, buralara kendilerindeki bazı özel güvenlik güçlerini göndermişlerdir. Şu anda onlar Libya'da bu tür illegal faaliyetler gösteriyorlar. Bunların aşılması lazım.
Erdoğan’ın açıklamalarından sonra Türkiye’nin Libya’ya TSK'ya bağlı düzenli birlik göndermek yerine tıpkı ABD ve Rusya’da olduğu gibi özel askeri şirketler bünyesinde paralı asker mi göndereceği sorusu akıllara geldi.
Türkiye’de hali hazırda Amerikan Blackwater ya da Rus Wagner gibi farklı ülkelere paralı asker gönderebilen bir şirket yok.
Her ne kadar özel şirket gibi kurulsalar bunun için ayrı bir yasal düzenleme çıkması gerekiyor.
Şu anki mevcut güvenlik şirketlerinin paralı asker çalıştıran yabancı özel askeri şirketlerle hiçbir ilgileri yok. Özel askeri şirketler bir nevi küçük ordular durumundalar.
“SADAT’IN PARALI ASKER STATÜSÜNDE FAALİYETİ YOK”
Konu hakkanıda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başdanışmanı olan ve Uluslararası Savunma ve Danışmanlık Şirketi’nin (SADAT) kurucusu olan Emekli Tümgeneral Adnan Tanrıverdi, Independent Türkçe'ye konuştu.
Tanrıverdi, Türkiye’de SADAT’ın kimi ülkelerin silahlı kuvvetlerine eğitim hizmeti verdiğini henüz Libya için böyle bir girişimin gelmediğini belirterek sözlerini şöyle devam ettirdi:
SADAT, danışmanlık, eğitim donatım hizmetleri veriyor. Özel askeri şirketler gibi daha doğrusu paralı asker statüsünde faaliyeti yok. Öyle bir gayreti de yok. Bu tür şirketler ABD, İngiltere, Rusya’da var. Ülkeleri dış politikalarının enstürmanı olarak bunları kullanıyor. Silahlı kuvvetlerinin olmadığı yerlerde bunlardan faydalanıyorlar. Rusya’da emekli askerlerden oluşuyor. ABD’de tamamen özel şirketler olarak faaliyet gösteriyorlar. Emekli askerler ya da kendileri asker olanlardan oluşuyor. Amerikan şirketleri yurtdışında beş milyon dolardan az iş alınca denetim dışında oluyor ama beş milyon dolardan fazla iş alırlarsa ABD Dışişleri Bakanlığı’nın kontrolüne girmeleri gerekiyor.
“BÖYLE BİR ŞİRKETE İHTİYAÇ VAR”
"Türkiye’nin böyle bir şirkete ihtiyacı var mı" sorusuna “Kesin böyle bir şeye ihtiyaç var. TSK, belli dost ülkelere eğitim desteği veriyor. Bu şirketler sayesinde asli görevini aksatmayacak bu ihtiyacı karşılayacak” diyen Tanrıverdi, sözlerini şöyle sürdürdü:
Türkiye’nin köklü bir askeri geleneği var. Emeklilerden, yeni terhis olan askerlerden istihdam ederek dost ülkelere hizmet verebilirler. Böyle olursa dış politikanın enstürmanı olarak kullanılacak bir avantaj oluyor.
RESMİ ASKERİ GÜÇ GÖNDERMEKTEN DAHA KOLAY
Bir ülkeye resmi askeri güç göndermek için anlaşma gerektiği ve ne kadar askerin gönderileceğinin de bu anlaşmaya bağlı olduğunu söyleyen Tanrıverdi, özel askeri şirketler ile belirlenen miktarda adam gönderilerek uluslararası kontrolün de dışına çıkılabileceğini de kaydetti.
ORDULAR İLE AYNI DONANIMA SAHİP OLABİLİYORLAR
Türkiye’de hali hazırda faaliyet gösteren özel güvenlik şirketlerinin kullanabileceği silahlar hayli sınırlı. Tabanca ve sayı ile sadece görev süresince verilen otomatik silah dışında silah edinmeleri mümkün değil. Özel askeri şirketlerin ise yeri geldiğinde kendi tankları bile olabiliyor.
Tanrıverdi yine mevzuata dikkat çekerek böyle bir şirket kurulması halinde yapılacak düzenleme ile görev alınacak ülkenin silah ve teçhizatından faydalanabileceğini söyledi.
“LİBYA’YA ÖZEL ASKERİ ŞİRKET İLE ASKER GİTMESİ FAYDALI OLUR”
Tanrıverdi, Libya’ya özel askeri şirketler aracılığıyla asker gönderilmesinin daha iyi olacağını iddia ederek gerekçelerini şöyle anlattı:
- TSK, ülkemizin güvenliği için var. Bunun bir kısmını oraya tahsis edince görev aldığı yerlerden kısmış olacağız. Öyle olursa TSK’ya yük olmaz.
- Kurulacak birlikler askerliğini muvazzaf olarak yapıp emekli olmuş tecrübeli askerlerden oluşacağı için kurulacak özel birliklerin iyi yönetilmesi halinde muharebe gücü daha iyi olabilir.
- Ülkeye ihraç malzemesi gibi döviz getirisi var. Kendi TSK’mızı oraya göndermek yerine bu tür özel şirketler vasıtasıyla bu işi yapmak daha faydalı.
“ŞİRKETLER KESİNLİKLE DEVLET DENETİMİNDE OLMALI”
Paralı asker bulunduran özel askeri şirketlerin kurulması halinde bunların tam anlamıyla devlet denetimi altında olması gerektiğini söyleyen, “Türkiye buna geç kalmamalı. Bu imkanı kullanacak mevzuat çıkarmalı” dedi.
Özel askeri şirketler iç siyasete müdahil olan milis gücüne dönüşür mü?
Bu soruyu Tanrıverdi’nin verdiği cevap şöyle oldu.
Söz konusu bile olmaz. TSK’dan, Emniyet’ten Jandarma’dan emekli olan insanlar var bunlar öyle bir tehlike yaratıyorlar mı? Böyle bir risk olmadığına göre özel şirketlerden hiç olmaz. Şöyle bir safsata var, ismimizi, SADAT’ı kullanarak Cumhurbaşkanımızın gizli ordusuymuş gibi falan. Laf değil bunlar, tamamen hayal gücü. Tamamen çirkin muhalefet, olmayan bir şeyi söylüyorlar. Bu şirketleri kuranların tahkikatlarının yapılması lazım. Sokaktaki insanın, mafya ya da teröre bulaşmış kişilerin bu tür şirketleri kurması engellenir. Kontrollü oldukları için düşünülen sıkıntılar olmaz. Zaten yurtdışında görev yapacaklar. Türkiye’nin buna ihtiyacı var.
(Independent Türkçe)