MERVE YILMAZ ORUÇ
Star Gazetesi tarafından geleneksel hale gelen Şehir Buluşmaları kapsamında geçen çarşamba günü Malatya’yı ziyaret ettik. Müzeleri, sanat merkezleri, çarşı ve pazarları, şehir içinde gezerken size eşlik eden dağları, tarihi yapısı, kerpiç evleri ve kayısıdan yapılan çeşitli ürünlerle dolu tezgâhları ile görülmeye değer bir memleket. Malatya’da dolaştıktan sonra anladık ki burası bir kaç günde gezilebilecek bir yer değil.
Malatya Malatya bulunmaz eşin
Gönülleri coşturur Ay’la Güneş’in
Aman Aman Aman Kernek’li misin
Kernek’e de gelmeye yeminli misin
Malatya’yı baştan başa çiçek bürümüş
Malatya’nın gençleri almış yürümüş
Aman Aman Aman Kernek’li misin
Kernek’e de gelmeye yeminli misin
Bir eşi daha var mıdır Malatya’nın bilemem ama biz tarihi M.Ö. 8000 yılına dayanan bu şehre hayran kaldık. Çağlar boyunca önemli merkezlerden biri olan şehir; Hitit, Pers, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Memlûklu, Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti’ne ev sahipliği yaptı. Selçuklu Devleti zamanında parlak bir devir yaşayan Malatya, bu dönemin iki şehzade şehrinden biriydi. Bu medeniyetlere ait birçok esere ev sahipliği yapan kent; Arapgir, Battalgazi, Darende, Hekimhan ve Pütürge gibi ilçelerindeki doğal güzellikleri ve tarihi yapıları ile gezilip görülmesi gereken şehirlerinden biri. Ayrıca Malatya’nın yöresel yemeklerini de mutlaka tatmalısınız. Son dönemde müzeler şehri olarak da yükselmeye başlayan Malatya, Asya ve Avrupa’nın en büyük Fotoğraf Makinesi Müzesi ile yakın zamanda açılacak olan neredeyse 100 yıllık bir radyo ve gramofon serüvenine şahit olacağınız Türkiye’nin tek Radyo ve Gramofon Müzesi ile tam bir sanat merkezi. Malatya’yı anlatmak zor olsa da yörenin mutlaka görülmesi gereken yerlerini sizler için derledik.
HAYVANAT BAHÇESİ
Doğu Anadolu’nun ilk hayvanat bahçesi olma özelliği taşıyan ve geçtiğimiz günlerde ziyarete açılan Hayvanat Bahçesi, her yaştan vatandaşı ağırlıyor. Doğal Yaşam Parkı ve Hayvanat Bahçesi, yeşil alanları, kafeleri ve peyzaj çalışmaları ile de ailelerin vakit geçirebileceği güzel bir açık hava alanı. Hayvanat bahçesinde 31 türde 508 hayvan yer alıyor.
ŞİRE PAZARI
Dünyanın kayısı başkenti Malatya aynı zamanda dalbastı kirazı, vişnesi, dutu, kavunu, üzüm çeşitleriyle de ünlü. Bu ürünlerin hepsini birden bulacağınız Şire Pazarı ise kayısı tüccarlarının öteden beri uğrak yerlerinden biri. Şehir merkezinde bulunan pazar tüm renkleri ve canlılığıyla sizi karşılıyor. Günde ortalama 50-60 ton satışın yapıldığı pazarda hasat vakti 200 tonun üzerinde bir alışveriş var. Kayısı pekmezinden kayısı pestiline hatta kayısı çikolatasına kadar kayısı ile ilgili her ürünü burada bulmak mümkün.
FOTOĞRAF MAKİNESİ MÜZESİ
Müzeler şehri olma yolunda hızla ilerleyen Malatya, Asya ve Avrupa’nın en büyük Fotoğraf Makinesi Müzesi’ne ev sahipliği yapıyor. Müzede 2023 fotoğraf makinesi ile birçok aksesuar var. En eski makine 1876 tarihli Fransız yapımı. Müzenin sorumlusu ve koleksiyoner Baki Tamer Selçuk’a göre müzenin en özel makinesi 1895 yılında üretilen ilk yerli yapım olan makine. Burada 1960’lı yıllara kadar üretilen körüklü makineler, kutu makine modeller, casus ve dedektif makineler, dürbün makineler, press makineler, panoramik makineler, su altı makine modellerini birarada görmek mümkün. Benim en çok dikkatimi çeken ise casus makineleri oldu. Topuk kamera ve Fransızların ürettiği dolma kalem şeklindeki fotoğraf makinelerinin o dönemin şartlarında üretilmiş olması hayret verici. Ayrıca 2. Dünya Savaşı’nda kullanılan uçak kamerası da sergilenen ürünler arasında.
SANAT MERKEZİ
Sanat Sokağı’nda yer alan Sanat Merkezi’nde çağdaş sanatların yanı sıra kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel sanatlar da icra ediliyor. Haftanın her günü açık olan Sanat Merkezi’nde 5500 kursiyer eğitim alıyor. Ebru, çini, hat gibi sanatların da içinde bulunduğu 26 atölyenin yanı sıra konservatuar ve tiyatro grubu da bu merkezde faaliyet gösteriyor. 4 yaşından 76 yaşına kadar kursiyere ücretsiz eğitim veriliyor. Yıl genelinde sergiler oluyor. Tiyatro tırları Malatya’nın ilçelerini, okullarını, köylerini geziyor. Derslere devam eden kursiyerler yaptıkları ürünlerden de gelir elde ediyor.
RADYO GRAMOFON MÜZESİ
Yakın zamanda açılacak olan Türkiye’nin en büyük Radyo ve Gramofon Müzesi’nde geçmişe bir yolculuk sizi bekliyor. Üretilen ilk radyo alıcılarından mikrofonların tarihsel sürecine, gramofonlardan pikaba geçiş serüvenine kadar devam eden seyri yıllara göre burada görmek mümkün. Müzede birbirinden kıymetli 703 adet eserin yanı sıra Malatya radyosu köşesi de var. Eserlerin kronolojik olarak sıralandığı müzedeki radyoların en eskisi 1920 model el yapımı bir radyo iken, en eski laterna ise 1890 yılına ait. Fransız radyolar için ayrı bir yer hazırlanmış. Sanatsal bir havası var Fransız radyolarının. Kullanım amaçlarına göre, mini seyyar radyolar, kamp radyoları, promosyon radyolarda müzede yer alıyor.
BAKIRCILAR ÇARŞISI
Bölgenin eski çarşılarından biri. Ustaların hünerli ellerinde şekillenen bakırların yer aldığı çarşıda tüm zorluğuna rağmen geleneksel sanatlar yaşatılıyor. Ancak, 50 yıldır burada çalışan ustalar bakıra olan ilginin azalmasından şikâyetçi. Süleyman usta dertli “Bizden sonra bu mesleği sürdürecek kimse yok” diyor.
MALATYA KÜLTÜR EVİ
Malatya Kültür Evi gündelik yaşamdan kesintiler içeren ve şehri anlatan bir yapı. İçerisinde; Malatya halkının yemeğini, evini anlatan Gündelik Yaşam Odası; koyun yününü ip haline getiren bir kadının balmumu heykeli, yöresel giysilerin ve nazardan koruyan çengelin yer aldığı Yöresel El İşlemeleri Odası; halı üzerine işlenen şekillerin anlamlarının anlatıldığı Halı Dokuma Odası; Mutfak/Kiler; kükürtlenerek ya da gün ışında kurutularak hazırlanan kayısının yer aldığı Kayısı Odası; Malatya’da bu zaman kadar çıkmış yerel gazetelerin sergilendiği Basın Odası; Malatyalı ses sanatçıların isimleri ve bilgilerinin yer aldığı Malatya Ses Sanatçıları Odası; usta oyuncu Kemal Sunal’ın balmumu heykelinin, film afişlerinin yer aldığı Kemal Sunal Odası ile yine Malatyalı sanatçı Ahmet Kaya’nın balmumu heykeli ile ilk konser afişi ile biletinin yer aldığı Ahmet Kaya Odası yer alıyor.
MALATYA’DA NE YENİR?
Zırh Kebabı: Kebap severler Malatya’ya gelmişken Bakırcılar Çarşısı’nda Zırh Kebabı yemeden gitmesin. Katkı maddesi olmadan sadece et ve tuz ile yapılıyor.
Analı Kızlı: Malatya bulgurla yapılan yemekleri ile meşhur bir şehir. İrili ufaklı bir lezzet şöleni olan Analı Kızlı’da içli köfte gibi hazırlanan büyük parçaların yanına kızı olarak adlandırılan küçük bulgur topları yer alıyor.
Kayısı tatlısı: Kayısı diyarı Malatya’dan kayısı tatlısı yemeden gitmek olmaz. Kurutulmuş kayısıdan hazırlanan hafif ve oldukça lezzetli bir tatlı.
Kiraz Yaprağı Sarması: Başka bir yerde yiyemeyeceğiniz Malatya’nın yöresel lezzetlerinden biri. Bulgurla sarılan kiraz yaprakları ayran içerisinde üzerine tereyağ ve soğan yakılarak servis ediliyor.
GÖRMEDEN GİTMEYİN
Levent Vadisi: Onlarca mağara, kaya mezarı ve doğal seyir terası ile adeta bir açık hava müzesini andırıyor.
Somuncu Baba Tanıtım Merkezi: Darende İlçesindeki Somuncu Baba Külliyesi bünyesinde faaliyet gösteren müze, 2005 yılında açıldı. Siyah beyaz fotoğraflardan ev eşyalarına kadar müzede sergilenen eserler Malatya’daki sosyal ve kültürel değişimini de ortaya koyuyor.
Malatya Ulu Cami: 1224 yılında Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Alâeddin Keykubad tarafından yapılan cami mihrap önü kubbesi, eyvanı ve avlusu ile Anadolu’da tektir.
Millet Han: Arapgir ilçesinde bulunan han 1887-88 yıllarında inşa edildi. Uzun yıllar ticaret merkezi olarak kullanılan han 2011 yılında restore edildi.