DHA
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Organ Nakli Bölümünden Prof. Dr. Onur Yaprak, mitolojilere bile giren ve vücutta kendini yenileyebilen tek iç organ olan karaciğerin yenilenmesine ilişkin önemli açıklamalarda bulundu.
MİTOLOJİDE DE YER ALIYOR
Prof. Dr. Yaprak, yaralanma, ameliyat, alkol veya ilaç zehirlenmesi, virüsler gibi durumlar nedeniyle hasara uğrayan karaciğerin hücreleri bölünmeye ve büyümeye ittiğini belirterek "Bu fenomen karaciğer rejenerasyonu olarak bilinir ve Yunan mitolojisinde bile bahsedilir. Mitolojiye göre ölümsüz Prometheus'un gündüz kartal tarafından yenilen karaciğeri geceleri kendisini yeniliyordu. (Prometheus Zeus tarafından bir dağda kartal tarafından karaciğerinin her gün yenmesi cezasına çarptırılmıştı. Zeus'un oğlu Herakles'in kartalı öldürüp Prometheusu kurtarmasına kadar karaciğeri kendisini yenileyecekti) İnsanlar karaciğer rejenerasyonunu uzun zamandır biliyor olsalar da, 1900'lere kadar karaciğer rejenerasyonunun resmi olarak araştırıldığı ve tüm memelilerde meydana geldiği keşfedilmedi. Karaciğer rejenerasyonunu incelemek için 1931'de Higgins ve Anderson, karaciğerin en büyük iki lobunun çok dikkatli bir şekilde çıkarıldığı sıçanlarda bir deney yaptılar. Yüzde 70'i çıkarılan sıçan karaciğerinin 7 gün içinde normal boyutuna döndüğünü buldular. Aslında olay bir kertenkelenin kuyruğunu kaybettiğinde tekrar uzaması gibi basit bir olay değildir" diye konuştu.
Karaciğerin geride kalan kısmında hücrelerin hızla çoğalarak hem işlevsel hem de fiziksel olarak kendisini büyüttüğüne değinen Prof. Dr. Yaprak, şöyle devam etti:
"Karaciğer rejenerasyonu yani kendisini yenileme süreci üç aşamada gerçekleşir bu işlem için tüm hücreler bir ekip olarak çalışır ve birbirleriyle iletişim kurar. Bu iletişim, karaciğer hücrelerine bölünerek çoğalmaya başlamalarını söyleyen sinyaldir. Karaciğer hasarı tespit ettikten dakikalar sonra, karaciğer hücrelerinin çekirdeğindeki genler, hücreleri bölünmeye hazırlamak için sinyaller gönderir. Buna başlangıç aşaması denir. Ardından ikinci aşamada, karaciğer hücreleri bölünür. Hücre bölünmesi, karaciğer orijinal boyutuna dönene kadar devam eder, ardından sonlandırma aşamasına ulaşılır ve karaciğer hücreleri bölünmeyi durdurur. Karaciğerin hücre çoğalmasını kendi kendisine başlatıp yeterli noktada durdurması vücudumuzun eşsiz tasarımının çok somut ve etkileyici bir örneğidir."
Prof. Dr. Onur Yaprak, "Karaciğer vücudumuzun kendisini yenileyebilen tek iç organıdır. Karaciğer dışında vücudumuzda deri ve bağırsaklarda da daha basit ve farklı mekanizma ile yenilenme olayı olur. Bu organlardaki yenilenme karaciğer rejenerasyonu gibi etkileyici bir mekanizma sonucu değil daha farklı bir yolla gerçekleşir. Karaciğerin kendisini yenileyebilme özelliği günümüzde canlı verici nakillerde her yıl on binlerce hayatın kurtarılmasını sağlamakta, yetersiz organ bağışı olan ülkemiz gibi bölgelerde organ nakilleri parça karaciğer ile gerçekleştirilmektedir. Karaciğerin bir kısmının ameliyat ile alınmasını müteakip saatler içinde yüzlerce gen aktive olmakta, büyüme faktörleri ve sitokinler salgılanmakta, hücre çoğalmasını takiben karaciğer haftalar içinde yeterli boyuta ulaşınca da yine farklı sitokinlerin salgılanması ile büyüme işlemi sonlanmaktadır. Canlı vericiden karaciğer nakli sonrasında yapılan çalışmalarda karaciğerin sağı alınan vericilerde kalan karaciğerin çok hızlı büyüyerek 1-2 hafta sonra 2 katına ulaştığı sonra büyüme hızının yavaşlayarak 6'ncı aya kadar devam ettiği ve 6'ncı ayda orijinal karaciğer büyüklüğünün yüzde 85 ila 90'ına ulaştıktan sonra da büyümenin durduğu saptanmıştır. Karaciğerin işlevsel olarak eski halini kazanması ise sadece 1 hafta almakta, büyüme devam ederken bile eski yeteneğini hemen kazanmaktadır" değerlendirmesinde bulundu.
Karaciğerin yenilenme kabiliyetinin kişiden kişiye değişip değişmediğini Prof. Dr. Onur Yaprak, şu şekilde açıkladı:
"Karaciğer bir aşamaya kadar olan hasarlarda kendi kendini yenileme kapasitesine sahiptir. Ancak hasar bir seviyeyi geçtikten sonra karaciğer bu yenilemeyi gerçekleştirecek kabiliyetini yitirir. Karaciğerin kendisini yenileme kabiliyeti yaşlılarda, diyabeti olanlarda ya da karaciğer yağlanması olanlarda azalmıştır. Bunların dışında karaciğere gelen kan miktarı ve sitokin miktarı da yenilenme hızını etkileyen faktörlerdir."