'Onlar sanatçýysa ben aðýr sýklet boks þampiyonuyum'

Benim uzmanlýk alaným Klasik Batý Musikisi. Biliyor muyum, öyle bir biliyorum ki ilkokulda tahtaya tebeþirle yazýp silerdik ya karþýmdakini tebeþirle yazarým, kafamý kýzdýrýrsa silerim. Bu derece kendimden emin konuþurum. Türkiye’de bizim geleneksel musikimiz var. Bu musikimiz bir takým sebeplerden dolayý bir dönem radyolarda yasaklanmýþtý. Bu olmuþ, bitmiþ bir olay. Peki bugün hâlâ musikimizin bir tarafta Fenerbahçe bir tarafta Galatasaray gibi alaturka ve alafrangacýlar olarak ayrýlmasýnýn izahý var mý? Akýl ermiyor. Klasik müzik konservatuarýna giden dünyanýn en cahil çocuðu bile ‘alçak daðlarý ben yarattým’ zannediyor. Öbür tarafta da Klasik Türk Musikisi üstatlarý halen hayatta olmasýna raðmen onlarýn bir kýsmý hâlâ Batý musikisi ile uðraþanlar karþýsýnda kompleks yaþýyorlar. Bizim Klasik Batý Musikisi ile uðraþan bestecilerin yaptýðý iþlere bakarsanýz bunlara ‘beste’ demek biraz sýkýntý olur. Bizim bu pejmürdelikten bu tefessüh etmiþ durumdan çýkmamýz için neler yapmamýz lâzým, hastalýðýmýz nedir? Bir kere onu teþhis edelim ki tedavi edebilelim. 

Vakti zamanýnda ben Harika Çocuklar yasasý kapsamýna alýnýp Fransa’ya yollandým. Rahmetli Ulvi Cemal Erkin ve Adnan Saygun’un talebesiydim. Faruk Güvenç Klasik Batý Musikisi þefiydi Ankara’da, babam Cüneyt Sermet de Batý Musikisi Caz Bölümü Baþkaný idi. Ben her cuma-cumartesi babamla konserleri izlemeye giderdim. Ankara’nýn ne kadar kalburüstü insaný varsa Talatpaþa Bulvarý’ndaki binaya gelirdi konsere. Orada Gotthold Ephraim Lessing diye bir Alman þef vardý. Bu adam bir sanatçý deðildi ama tipik Alman disiplini ile CSO’nun kafasýnda boza piþirip onlarý mümkün mertebe en iyisini yapmaya zorlardý. Daha sonra orkestralar yavaþ yavaþ yönetimi ellerine almaya baþladý. Ne demek bu? Fenerbahçe basketbol takýmýnýn baþýndan Obradoviç’i alýn, Galatasaray Futbol Takýmý’nýn baþýndan da Fatih Terim’i alýn, Galatasaraylý oyunculara Fenerbahçeli basketbolculara deyin ki ‘Sizler hepiniz aklý baþýnda insanlarsýnýz, n’apmanýz gerektiðini zaten biliyorsunuz, antremanlarýnýzý yapýn, çalýþmanýzý siz tayin edin, karþý takýmý da tanýyorsunuz, taktiklerinizi de saptayýn çýkýn oynayýn.’ Bu takýmlarýn baþarýlý olma þansý var mý? Türkiye’de orkestralar aynen böyle bir anlayýþla kendi yönetimlerini ellerine aldýlar ve iþler tersyüz oldu. Siz onlardan nasýl bir yönetim ve nasýl bir kalite bekliyorsunuz? Çaðdaþ musikinin en önemli örneklerinden hiçbiri hiçbir þekilde Türkiye’de çalýnmýyor. Neden çalýnmýyor dediðinizde de ‘Halkýmýz bunlarý sevmiyor’ derler. Sevip sevmedikleri nereden biliyorsunuz diye sormak kimsenin aklýna gelmez. Ne zaman çaldýnýz da sevmediklerine kanaat getirdiniz? Çünkü çalacak teknikleri ve bilgileri yok. Bir kere bu çok aðýr bir þey. Son 30 yýl konser, opera ve bale programlarýný bir tarayýn repertuarlarýn ne kadar kýsýtlý olduðunu görebilirsiniz. 

Ulus-devletin batýlý olmamýz için þart koþtuðu þeylerden biri Klasik Batý Müziði idi. Peki nasýl bu kadar  kýsýrlaþtý, bu hale geldi? 

Evrensel denilen bir dil olduðunu, Batý musikisinin de çok sesliliðinin getirdiði teknik bir yapýsý olduðunu inkar edemeyiz Ama bu bir tek bizim için mi geçerli? Japonya, Çin, Kore için geçerli deðil mi? Japonya nasýl bu kadar baþarýlý klasik müzikte? Sadece Tokyo þehrinde herhalde en aþaðý 10 tane çok kaliteli senfoni orkestrasý var. Biz niye bu müziði kendi öz kültürümüzle nasýl baðdaþtýrabiliriz ve kendimizi nasýl evrensel bir þekilde sunabiliriz sorusunun peþine düþmemiþiz? Beethoven piano konçertolarýnýn son kýsýmlarýný dikkatle dinleyin. Hepsi Alman köy dansýdýr. Ama o dehasýyla köy dansýnýn üzerinde öyle bir çalýþma yapýyor ki siz onu Pekin’de çaldýðýnýzda da New York’ta çaldýnýz zaman da herkes hayran oluyor çünkü evrenselleþmiþ. Bizim þu anki bestekarlarýmýzýn yazdýklarý yetersiz. Niye? Oraya x geliyor göreve ilk iþi buradaki z’yi yerinden etmek. Onun yerine kendi istediði birini getirmek veya kendi geçmek. Sen-ben kavgasý. Ben bir þey üreteyim, çeki düzen vereyim bahis mevzu deðil. Burada bir pasta var, bunu kim yiyecek? Bu kadar kadroya bu kadar maaþ veriliyor bu paralar neye yaradý? ‘Bizi kapatsýnlar bir binaya bir tema versinler beste yapalým hodri meydan’ dedim. Cevap geldi mi zannediyorsunuz o çevreden.Avrupa’da bir orkestrada sanatçý alýnacak olsa neden bizimkilerden biri oraya baþvurmaz? Türkiye tarihinde Avrupa’daki orkestralarda çalýþmýþ kaç tane sanatçý var? Çünkü yetersizler.  Ancak kendi icat ettikleri bu sistem içinde var olabiliyorlar. 

Nasýl düzelir, nedir o reçete?  

Ben baþka bir þey var etmek istiyorum. Bugün devlete baðlý sanat kurumlarý o kadar tefessüh etmiþ durumdalar ki ben Tayyip Bey’in karþýsýna çýkýp da ‘Bunlarý þöyle, böyle yapalým’ demem. Arý kovanýna çomak sokmak olur bu. Ben sevdiðim, saygý duyduðum bir siyasi lidere böyle bir kötülük yapmam. Türkiye’nin þansýdýr bu lider, bunu iyi bilmemiz lazým. Peki n’apacaksýn? Onlarý býrakalým kendi hallerine. Türkiye’de þu kadar orkestra var, ilaç için bir kurum bir orkestra söyleyebilir misiniz Viyana, New York, Berlin seviyesinde olsun? Yok. Benim düþündüðüm proje sadece Türkiye’yi kapsamýyor. Biz Müslüman toplumlar arasýnda her þeye raðmen en ileri olanlardan biriyiz. Ýstanbul’da kurulacak tüm dünyaya açýk ama bilhassa Müslüman ülkelerin yaratýcýlýðýný ortaya çýkaracak bir enerjiye ihtiyaç var. Nedir bu? Dünya çapýnda bir orkestra kuracaksýnýz. Bu orkestra kurulurken kendisine güvenen Çin, Japon, Koreli’den tutun da Fransýz, Ýtalyan neyse gelsin, bizimkilerden de kendisine güvenen varsa imtihanýna girsin. Çünkü maaþý devlet kurumlarýndaki gibi olmayacak ve ayrýcalýklarý olacak. Ama rahat da olmayacak çalýþmalarý ve üretmeleri gerekecek. Oraya orkestra þefi olarak alacaðýnýz dünya çapýnda isimlerin de sayýsý onu geçmez. Ama bu ciddi bir bütçe gerektirir. Biz böyle bir oluþum kurduðumuz andan itibaren Türkiye’nin dünya çapýnda ilk defa bir sanat ve musiki merkezi olacak. Yine ilk defa evrensel ölçekte plak, stüdyo, kayýt yapýlabilecek bir merkeze sahip olacaðýz ve onun etrafýnda yer alacak bir festival düzenlenebilecek. Türk kavalý, Türk sazý gibi bir isimle kurulacak kayýt stüdyosunda baþta Ulvi Cemal’ler, Adnan Saygun’lar, Cemal Reþit Rey’lerden baþlayarak bugünkü çaðdaþ bestecilerin eserleri dahil olmak üzere dört dörtlük icralar kaydedilecek. Ben bu topraklardan gelen kültürü alýp nasýl evrensel þekilde verebileceðimi de biliyorum. Bunun ispatý da bugüne kadar yaptýðým eserler. Bunlar Türkiye’de çalýnmýyor. Dünyada varolan kalburüstü genç, çaðdaþ bestecilerden eserler icra edilecek bir yandan da yeni besteler sipariþ edilecek; Malezya, Endonezya ve diðer Müslüman ülkelerden sanatçýlar da yeni eserler üretmeye teþvik edilecek. Biz bunu yaptýðýmýzda Türkiye dünyadaki sanat merkezlerinden biri haline gelecek. Þu andaki sistemi bozarak bu olmaz. Ortalýk hop oturup hop kalkar. Onlarý o halde býrakýp biz iþin aslýný yapacaðýz. Türkiye’ye bunu kazandýracaðýz onlar da kendilerini satabiliyorlarsa yapsýnlar. Farzedelim biz bunu yapabildik; Berlin Filarmoni seviyesinde bir orkestra oluþtu. Dünyanýn en üst seviyedeki sanatçýlarý geliyorlar, en baþarýlý þefler yönetiyor, çaðdaþ ve modern musiki alanýndaki yetkin isimlere besteler sipariþ ediliyor, seslendiriliyor, kaydediliyor. Biz de bunu yapmak istiyoruz derlerse ‘Olur, ama o zaman sizin her þeyinizi deðiþtireceðiz yeni bir sisteme geçiyoruz’ denilebilir.   

“Sermaye ve medya kendi doktrinleri doðrultusunda kimilerini sanatçý olarak ilan ediyor, kimileri de bu trenin yolcularý olmaya çalýþýyor. Ben Atatürk’ün bu þekilde kullanýlmasýna karþýyým. Atatürk’ü bilerek ilahlaþtýrýyorlar. Çünkü ‘Ben Atatürkçüyüm’ dediði zaman akan sular duruyor.” 

Kendi tarihine sahip çýkmazsan Batýlýnýn yazdýðýna inanýrsýn