ASEAN liderleri, Myanmar'daki çatýþma ve Güney Çin Denizi'nde gerilim gündemiyle toplandý

11 Güneydoðu Asya ülkesinin liderlerinin katýldýðý zirvenin açýlýþ töreni bu sabah yapýldý. Törene dönem baþkaný Laos'un Baþbakaný H.E. Sonexay Siphandone'un yaný sýra Filipinler Devlet Baþkaný Ferdinand Marcos Jr, Singapur Baþbakaný Lawrence Wong, Tayland Baþbakaný Paetongtarn Shinawatra, Vietnam Baþbakaný Pham Minh Chinh, Malezya Baþbakaný Enver Ýbrahim, Brunei Sultaný Hacý Hassanal Bolkiah, Kamboçya Baþbakaný Hun Manet, Endonezya Devlet Baþkaný Yardýmcýsý Ma'ruf Amin ve Doðu Timor Baþbakaný Xanana Gusmao ile Myanmar'daki cunta yönetimini temsilen Dýþiþleri Bakanlýðý Daimi Sekreteri Aung Kyaw Moe katýldý.

Myanmar'daki cunta yönetimi, 2021'deki askeri darbeden bu yana ASEAN Zirvesi'nde ilk kez temsil ediliyor.

Üye ülkelerin ekonomik entegrasyon ve bölgesel sorunlarý ele alacaðý ana zirvede, Myanmar'da süren çatýþmalarýn ve Güney Çin Denizi'nde Çin ile Filipinler arasýndaki gerilimlerin gündemde olmasý bekleniyor.

ASEAN ülkeleri, zirve marjýnda ayrýca ABD, Çin, Japonya, Güney Kore, Hindistan ve Avustralya gibi diyalog ortaklarýyla toplantýlar yapacak.

Zirveye ABD'den Dýþiþleri Bakaný Antony Blinken katýlýyor. Blinken'ýn, toplantýlarda "Çin ile baðlantýlý bazý sorunlarý gündeme getireceði" belirtilirken, Güney Çin Denizi'nde Çin ile ABD müttefiki Filipinler arasýndaki gerilimlere iliþkin Washington yönetiminin tutumunu dile getirmesi bekleniyor.

Çin tarafýný ise zirvede Baþbakan Li Çiang temsil edecek. Li, zirve marjýnda düzenlenen Çin-ASEAN Zirvesi, Çin, Japonya ve Güney Kore'nin dahil olduðu ASEAN Artý 3 Zirvesi ve Doðu Asya Zirvesi'ne katýlacak.

- MYANMAR'DAKÝ DURUM ENDÝÞE KAYNAÐI

ASEAN üyesi Myanmar'da 2021'deki darbeden bu yana 6 bin kiþinin ölümüne 3 milyon kiþinin yerinde edilmesine yol açan çatýþmalar, örgüt üyeleri açýsýndan endiþe kaynaðý olarak görülüyor.

Cunta yönetiminin 3 yýldýr men edildiði zirveye ilk kez Myanmar'dan siyasi bir temsilci katýlýrken, bunun ülkedeki etnik silahlý gruplar ile cunta yönetimi arasýndaki krizin çözümüne yönelik diplomatik çabalarý teþvik etmesi umuluyor.

Myanmar ordusunun, 1 Þubat 2021'de Aung San Suu Çii liderliðindeki Ulusal Demokrasi Birliði (NLD) hükümetini devirerek yönetime el koymasý ve barýþçý protestolarýn kanlý þekilde bastýrýlmasýnýn ardýndan ASEAN ülkeleri, krizi sonlandýrmaya yönelik bazý çabalara öncülük etmiþti.

ASEAN üyeleri, ülkedeki durumun yeniden istikrara kavuþturulmasý için ortaya konulan 5 maddelik planda, þiddetin derhal durdurulmasý, insani yardýma olanak saðlanmasý, taraflar arasýnda diyalog baþlatýlmasý, ASEAN özel temsilcisinin arabulucu rolü üstlenmesi ve özel temsilcinin ülkeyi ziyaret ederek tüm taraflarla görüþmesini önermiþti.

Askeri yönetimin, ülkedeki diyalog ve gerilimi azaltma vaatlerini yerine getirmemesi ve siyasi krizin çözümü için atanan ASEAN Özel Elçisi Erivan Yusuf'un devrik lider Suu Çii ve diðer tutuklu isimlerle görüþmesinin engellenmesi nedeniyle çözüme yönelik çabalar sonuçsuz kalmýþtý.

Askeri cuntanýn lideri General Min Aung Hlaing, Suu Çii ile müzakerelere baþlamayý vadetmiþ fakat daha sonra anlaþmaya uymamýþtý. ASEAN bunun üzerine General Min ve cunta hükümetini, zirve toplantýlarýna katýlmaktan men etmiþti.

- GÜNEY ÇÝN DENÝZÝ'NDE ÇÝN ÝLE FÝLÝPÝNLER ARASINDAKÝ GERÝLÝMLER

Öte yandan zirvede üye ülkelerin hem kendi aralarýnda hem de Çin heyetiyle yapacaðý görüþmelerde egemenlik ihtilaflarýna konu olan Güney Çin Denizi'ndeki geliþmelerin ele alýnmasý bekleniyor.

Çin ile Filipinler arasýnda ihtilaflý Scarborough Sýðý, Ýkinci Thomas Sýðý ve Sabina Sýðý çevresinde son aylarda gemilerin çarpýþmasýna varan sürtüþmeler yaþanýyor. Öte yandan Vietnam, bu hafta Çin Sahil Güvenliðinin Vietnamlý balýkçýlara yönelik engellemesinden rahatsýzlýðýný dile getirdi. Pekin yönetimi, son dönemde Malezya, Endonezya ve Brunei Sultanlýðý'nýn münhasýr ekonomik bölgesi olan sulara da devriye gemilerini gönderiyor.

Çin, ilk kez 1947'de yayýmladýðý haritayla Güney Çin Denizi'nin yüzde 80'inde egemenlik iddiasýnda bulunuyor. Baþta Paracel ve Spratly Adalarý olmak üzere bölgedeki adacýk, resif, kayalýk ve deniz bentleri üzerindeki egemenlik ihtilaflarý zaman zaman gerginliklere yol açýyor.

Çin'in ihtilaflý adalarda askeri üsler inþa etmesi ve sivil gemi filolarýný uzun süreli bulundurmasýna bölge ülkelerinin yaný sýra ABD de karþý çýkýyor.

Lahey'deki Daimi Tahkim Mahkemesi (PCA), 2016'da Filipinler'in baþvurusuyla verdiði kararda, Çin'in, Güney Çin Denizi'nde tek taraflý egemenlik taleplerinin yasal olmadýðýna karar vermiþti.

- "ASEAN'IN MERKEZÝLÝÐÝ"

ASEAN'ýn, kurucu üyeleri Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur'un yaný sýra Brunei, Vietnam, Laos, Kamboçya, Myanmar ve Doðu Timor olmak üzere 11 üyesi bulunuyor. Papua Yeni Gine de örgüte tam üyelik sürecinde yer alýyor.

Örgütün öncülük ettiði bölgesel bütünleþmenin Güneydoðu Asya'da kalkýnmanýn ve refahýn geliþimi açýsýndan kilit önemde olduðu tüm taraflarca kabul ediliyor.

Bölgede nüfuz mücadelesi içerisinde olan büyük güçler dahil tüm ülkeler, her fýrsatta Asya-Pasifik bölgesinde "ASEAN'ýn merkeziliðine" desteðini dile getiriyor.