BM, Fas ile Polisario Cephesi arasýndaki Batý Sahra sorununu 30 yýldýr atadýðý 8 diplomatla çözemedi

Ýtalyan Staffan de Mistura, 6 Ekim'de göreve atanmasýnýn ardýndan BM Genel Sekreteri'nin Batý Sahra bölgesindeki 8. Özel Temsilcisi oldu.

Batý Sahra, Ýspanyol iþgalinin sona ermesi ve bölgedeki varlýðýnýn son bulmasýnýn ardýndan 1975 yýlýndan bu yana Fas ile Polisario Cephesi arasýnda gerginliklere sahne oluyor.

Taraflar arasýndaki gerilim, 1991 yýlýna kadar süren silahlý mücadeleye dönüþtü ve bu mücadeleler, Kerkerat'ý askerden arýndýrýlmýþ bölge olarak ilan eden ateþkes anlaþmasýnýn imzalanmasýyla durduruldu.

Rabat yönetimi, Batý Sahra'da Fas egemenliði altýnda geniþletilmiþ özerklik teklif ederken, ayrýlýkçý Cephe ise bölgenin kaderini belirlemek için bir referandum çaðrýsýnda bulunuyor.

Polisario Cephesi'nin bu çaðrýsý, Batý Sahra bölgesinden çok sayýda mülteci barýndýran Cezayir tarafýndan da destekleniyor.

AA, þu ana kadar Batý Sahra bölgesinde görev yapan BM elçilerinin isimlerini ve bölgedeki görevlerini derledi.

- JOHANNES MANS (1990-1991)

Ýsviçreli diplomat Johannes Mans, Birleþmiþ Milletler eski Genel Sekreteri Javier Perez de Cuellar tarafýndan 29 Nisan 1990'da Batý Sahra sorunu için Özel Temsilci olarak atandý. Mans, Aralýk 1991'e kadar bu görevde kaldý.

- SAHÝBZADE YAKUB HAN (1992 - 1994)

BM'nin eski Genel Sekreteri Boutros Boutros-Ghali, Pakistanlý diplomat Sahibzade Yakup Han'ý Batý Sahra sorunu için Özel Temsilcisi olarak atadý ve Han'ýn görevi Aðustos 1994'te sona erdi.

Aralýk 1920'de doðan Yakub Han, general rütbesine ulaþana kadar Pakistan ordusunda görev yaptý. Ardýndan ülkesinin ABD dahil bazý ülkelerinde büyükelçilik görevlerinde bulunan Yakub Han, bir dönem Pakistan Dýþiþleri Bakaný da oldu.

Yakub Han, 1993 yýlýnda Fas ve Polisario Cephesi arasýnda ilk kez bir toplantý düzenlemeyi baþardý ve ertesi yýl düzenlenen ikinci turda ise baþarýsýz oldu.

- ERÝC JENSEN (1994-1997)

Erik Jensen, Ghali tarafýndan 1994'ten 1997'ye kadar Özel Temsilci Vekili olarak atandý.

Jensen, 2005 yýlýnda Batý Sahra sorunu üzerine "Batý Sahra: Durumun Anatomisi" adýyla Ýngilizce bir kitap yayýmladý.

Onun döneminde bölgenin kaderini tayin için referandum çalýþmalarý yapýldý ama somut bir neticeye ulaþýlamadý.

- JAMES BAKER (1997 - 2004)

BM'nin eski Genel Sekreteri Kofi Annan, 1997 yýlýnda Amerikalý James Baker'ý Batý Sahra sorunu için Özel Temsilcisi olarak görevlendirdi. Baker, istifasýný sunduðu 2004 yýlýna kadar bu görevde kaldý.

Baker, ABD yönetiminde Dýþiþleri Bakaný gibi üst düzey görevlerde bulundu.

Haziran 2001'de Fas tarafýndan kabul edilen, Polisario Cephesi ve Cezayir tarafýndan reddedilen "Baker Planý 1" adlý bir barýþ anlaþmasýný daha sonra ise "Baker Planý 2" olarak bilinen barýþ planýný önerdi.

Ýlk Baker Planý özerklik fikrini içerirken, 2003 yýlýndaki ikinci Baker Planý ise Batý Sahra'da özerklik kurulmasýný, bu özerk yönetimin 5 yýl boyunca Fas egemenliði altýnda kalmasýný ve ardýndan kendi kaderini tayin için referandum düzenlenmesini kapsadý. Ancak söz konusu öneri Rabat yönetimi tarafýndan kabul görmedi.

BMGK, taraflar arasýndaki farklýlýklar nedeniyle Nisan 2004 tarihli kararýnda, siyasi, gerçekçi, pratik ve uzlaþmaya dayalý kalýcý bir çözüm bulmak amacýyla siyasi müzakere yürütülmesi talebinde bulundu.

- PETER VAN WALSUM (2005 - 2008)

Annan, 2005 yýlýnda Hollandalý diplomat Peter van Walsum'u, Batý Sahra Özel Temsilcisi olarak atadý. Walsum'un görevi Nisan 2008'e kadar devam etti.

Walsum, ilk kez Fas ile Polisario Cephesi arasýnda 4 tur görüþme düzenlemeyi baþardý. ABD'de 2007 yýlýnda düzenlenen bu görüþmeler sonuç vermedi.

Hollandalý diplomat, 2008'de istifasý sýrasýnda "Polisario Cephesi'nin talep ettiði baðýmsýzlýk seçeneði gerçekçi deðil. Daha önce önerilen kendi kaderini tayin referandumu seçeneðinin de artýk zamaný geçti." demiþti.

BMGK, Walsum'un bu açýklamasýný, "þahsi görüþü" þeklinde deðerlendirdi.

Cezayir, BMGK'nýn tutumundan duyduðu memnuniyeti ifade ederken, Fas'ýn "cesur bir tutum" olarak yorumladýðý Walsum'un açýklamasý Polisario Cephesi tarafýndan eleþtirildi.

- CHRÝSTOPHER ROSS (2009-2012)

BM eski Genel Sekreteri Ban Ki-Mun, Aðustos 2008'de görev süresi dolan Walsum'un yerine Ocak 2009'da ABD'li diplomat Christopher Ross'u getirdi.

Görevi 2012'de sona eren Ross, taraflar arasýnda New York'ta gayriresmi 9 tur görüþme düzenledi.

Ross'un hazýrladýðý raporlardan birinde Fas'ý BM temsilcisinin çalýþmasýný güçleþtirmekle itham etmesinin ardýndan Rabat yönetimi, ABD'li diplomatý, "Batý Sahra meselesinde dengesiz ve taraflý bir tutum sergilemekle" suçladý.

Fas hükümeti Mayýs 2012'de Ross'tan güvenoyu çekilmesi yönünde bir karar aldý.

Poliario Cephesi ise Rabat hükümetinin güvenoyu çekme kararýný "keyfi ve kurumsallýktan uzak" þeklinde nitelendirdi.

- HORST KÖHLER (2017-2019)

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 2017'de Ross'un ardýndan boþalan Batý Sahra Özel Temsilciliðine Horst Köhler'i atadý.

Köhler, ilki Aralýk 2018'de, ikincisi ise Mart 2019'da olmak üzere Fas, Polisario Cephesi, Cezayir ve Moritanya'nýn katýlýmýyla iki yuvarlak masa toplantýsý düzenledi.

BM, 2019'da Köhler'in "saðlýk sorunlarý" nedeniyle Genel Sekreterliðe istifasýný sunduðunu açýkladý.

- STAFFAN DE MÝSTURA (2021- )

Guterres, 6 Ekim'de Köhler'in istifasýnýn ardýndan 2 yýl sonra Staffan de Mistura'yý atadý.

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, yaptýðý açýklamada, De Mistura'nýn Batý Sahra Özel Temsilcisi olarak görevlendirildiðini duyurdu.

De Mistura'nýn 22 Mayýs 2019'da Köhler'in sona eren görevine kaldýðý yerden devam edeceðini belirten Dujarric, BM Genel Sekreteri'nin Köhler için Batý Sahra bölgesindeki siyasi süreçte yeni bir ivmenin temelini atan yoðun çabalarý için minnettarlýðýný dile getirdiðini aktardý.

Yeni temsilcinin yýllardýr çözüme kavuþamayan sorunla mücadelesinde alacaðý sonuçlar ise merakla bekleniyor.

- POLÝSARÝO CEPHESÝ ÝLE FAS ARASINDAKÝ GERGÝNLÝK

Fas'ýn 1975'te eski Ýspanyol sömürgesi Batý Sahra'yý topraklarýna katmasýnýn ardýndan Cezayir'in destek verdiði baðýmsýzlýk yanlýsý Polisario Cephesi ile Rabat yönetimi arasýnda baþlayan gerginlik devam ediyor.

Fas, bölgenin kendi egemenliðinde kalmasý gerektiðini savunarak, egemenliði altýnda Batý Sahra'da "geniþletilmiþ özerklik" olmasýný teklif ediyor.

Polisario Cephesi ise Batý Sahra'nýn baðýmsýz devlet olduðunu ileri sürüyor ve kendi kaderini tayin için referandum çaðrýsýnda bulunuyor.