BM'ye reform çaðrýlarý damga vurdu

Dünyanýn birçok yerinde ardý kesilmeyen savaþlarýn yaný sýra insani ve ekonomik krizler baþ gösterirken uluslararasý örgütlerin bunlarla mücadeledeki yetersizliði gündeme geliyor.

Ýkinci Dünya Savaþý'nýn ardýndan dünya barýþýný koruma amacýyla oluþturulan BM ve ona baðlý kuruluþlar ne Rusya-Ukrayna Savaþý'ndaki sivil can kayýplarýna ne de Ýsrail'in saldýrýlarý sebebiyle Gazze'de ortaya çýkan insani krize çare olabiliyor.

Dünya kamuoyu, bu gibi sorunlarýn bölgesel ve küresel krizlere yol açabileceðinden endiþe duyuyor.

AA muhabiri, liderlerin, BM 79. Genel Kurulu'nda yaptýðý, uluslararasý sistemde reform çaðrýlarýný derledi.

- BM

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, BM 79. Genel Kurulu görüþmelerinin açýlýþýnda yaptýðý konuþmada, küresel eþitsizliklerin küresel kurumlara yansýdýðýný belirterek BM Güvenlik Konseyinin (BMGK) Ýkinci Dünya Savaþý'nýn kazananlarý tarafýndan tasarlandýðýný anýmsattý. Bu dönemde Afrika'nýn çoðunun sömürge hakimiyetinde olduðunu kaydeden Guterres, BMGK'de hala Afrika ülkelerinin daimi üyeliði bulunmadýðýný ve bunun deðiþmesi gerektiðini dile getirdi.

Guterres, finansal mimarinin de deðiþmesi gerektiðini belirterek çok taraflý sistemin yenilenmesinin kolay olmayacaðýnýn farkýnda olduðunu, siyasi ve ekonomik güce sahip olanlarýn bu deðiþimi engellemek isteyeceðini vurguladý.

BM Genel Sekreteri, "Reform olmazsa parçalanma kaçýnýlmaz. Küresel kurumlarýn meþruiyeti, itibarý ve etkisi azalýr." uyarýsýnda bulundu.

- Türkiye

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan, BM Genel Kuruluna hitabýnda, BM'nin kuruluþuyla küresel istikrara, huzura ve adalete dair beklentilerin yeniden yeþerdiðini, barýþ umutlarýnýn yeniden filizlendiðini belirterek "Ancak üzülerek görüyoruz ki son yýllarda Birleþmiþ Milletler kuruluþ misyonunu ifa etmekte yetersiz kalýyor. Giderek iþlevsiz, hantal ve atýl bir yapýya dönüþüyor. 'Dünya Beþten Büyüktür' þiarýnýn temsil ettiði deðerlere, bugünlerde daha çok daha fazla ihtiyaç duyuyoruz." dedi.

Erdoðan, uluslararasý barýþ ve güvenliðin imtiyazlý 5 ülkenin keyfine býrakýlmayacak kadar önemli olduðuna þahitlik edildiðini kaydetti.

Dýþiþleri Bakaný Hakan Fidan, 23 Eylül'de BM Geleceðin Zirvesi'nde yaptýðý konuþmada, "BM artan tehditlere karþý liderlik gösteremiyor. Küresel sorunlara karþý ortak çözüm için etkili bir yapý gerekiyor." diyerek bu yapýnýn daha kapsayýcý ve çok taraflý olmasý gerektiðini dile getirdi.

Fidan, BM'de ve BMGK'de kapsamlý reforma ihtiyaç duyulduðunu belirterek "Dünya 5'ten büyüktür." dedi. Fidan, BM'de karar alma mekanizmalarýnýn daha demokratik hale getirilmesi ve kutuplaþmayý engelleyecek araçlarýn geliþtirilmesi gerektiðini de sözlerine ekledi.

Uluslararasý finansal mimaride de reform yapýlmasý gerektiðinin altýný çizen Fidan, sürdürülebilir kalkýnma hedeflerinin ancak bu þekilde gerçekleþtirilebileceðini söyledi.

- Brezilya

Brezilya Devlet Baþkaný Luiz Inacio Lula da Silva, BM Genel Kurulundaki konuþmasýnda, BM Þartý'nýn kapsamlý reformdan geçmediðine iþaret ederek "BM Þartý'nýn mevcut hali, insanlýðýn acil sorunlarýndan bazýlarýný ele almakta baþarýsýz." deðerlendirmesinde bulundu.

BM'yi yeniden yapýlandýrmanýn, BM Þartý'nýn kapsamlý þekilde gözden geçirilmesi ve revize edilmesinin zamanýnýn geldiðini belirten Lula da Silva, reformun, Genel Kurul'un yapýsýna, çalýþma yöntemlerine ve veto yetkilerine odaklanmasý gerektiðini kaydetti.

- Ýtalya

Ýtalya Baþbakaný Giorgia Meloni, BM Geleceðin Zirvesi'ndeki konuþmasýnda, BMGK'ye yönelik reform tartýþmalarýna iliþkin ülkesinin tutumunu yineleyerek þunlarý kaydetti:

"Reform, sadece bazýlarý için deðil, herkes için yapýlýrsa anlamlý olur. Biz yeni hiyerarþiler yaratmakla ilgilenmiyoruz. Birinci sýnýf, ikinci sýnýf uluslarýn olduðuna inanmýyoruz. Milletler, tarihleriyle ve kendilerine has özellikleriyle mevcutturlar ve vatandaþlarýn da hepsi ayný haklara sahiptir çünkü bireyler özgür ve eþit doðarlar." diye konuþtu.

- Hindistan

Hindistan Baþbakaný Narendra Modi, Geleceðin Zirvesi'nde yaptýðý konuþmada, BM gibi küresel kuruluþlarda "reformun þart" olduðunu dile getirerek "Ýnsanlýðýn baþarýsý, savaþ alanýnda deðil, küresel barýþ ve kalkýnma reformu için kolektif gücümüzde yatmaktadýr." diye konuþtu.

- Endonezya

Endonezya Dýþiþleri Bakaný Retno Marsudi, BM Geleceðin Zirvesi'nin stratejik hedeflerinden birinin "kapsamlý dünya düzeni" olduðunu vurgulayarak BMGK'de reform dahil olmak üzere daha uyumlu ve etkili küresel yönetime ihtiyaç duyulduðunu söyledi. Marsudi, "gerçek ve doðru reform" çaðrýsý yaptý.

- Avustralya

Avustralya Dýþiþleri Bakaný Penny Wong, zirvedeki hitabýnda, BM içerisinde reformun gerekliliðine iþaret ederek bu reformun birkaç ülkenin gücünü artýrmak yerine küçük ve orta ülkeler de dahil tüm ülkelerin ihtiyaçlarýný karþýlamakla ilgili olmasý gerektiðinin altýný çizdi.

BM'nin barýþý saðlama ve çatýþmayý önleme alanýnda temelini güçlendirmesi gerektiðini vurgulayan Wong, "Ukrayna, Gazze ve Sudan'da barýþý saðlamaya yönelik kararlýlýðýmýzý güçlendirmeliyiz." ifadesini kullandý.

- Yeni Zelanda

Yeni Zelanda'nýn BM Daimi Temsilcisi Carolyn Schwalger de BM Geleceðin Zirvesi'ndeki konuþmasýnda BMGK'de reform konusunda daha güçlü ifadeler duymayý beklediklerini dile getirdi.

- Kýrgýzistan

Kýrgýzistan Cumhurbaþkaný Sadýr Caparov, zirvedeki konuþmasýnda, uluslararasý sistemin krizlerle karþý karþýya olduðu bir dönemde toplandýklarýný hatýrlatarak "Geleceðin Zirvesi, sadece seçkinler için deðil herkes için iþe yarayacak yeni bir küresel mimarinin temellerini atacak eþsiz bir platformdur." dedi.

Verilecek kararlarýn birden fazla neslin kaderini belirleyeceðini vurgulayan Caparov, liderlere seslenerek "Sizleri karþýlýklý güvene, karþýlýklý yarar saðlayan iþbirliðine ve kusursuz adalete dayalý bir geleceðin mimarlarý olmaya davet ediyorum." diye konuþtu.

- Tacikistan

Tacikistan Cumhurbaþkaný Ýmamali Rahman da BM Geleceðin Zirvesi'nde yaptýðý konuþmada, dünyada sürdürülebilir kalkýnmanýn saðlanmasý için BM ve kuruluþlarýnýn yaný sýra uluslararasý ve bölgesel finans kuruluþlarýnýn da dünya toplumunun çabalarýný koordine etme konusunda daha aktif adýmlar atmasý gerektiðine iþaret etti.

- Ýran

Ýran Cumhurbaþkaný Mesud Pezeþkiyan, BM Genel Merkezi'nde "Birleþmiþ Milletler Hedeflerinin Güçlendirilmesi" baþlýklý oturumundaki konuþmada, BM'nin karar mekanizmalarýnda reform yapýlmasýnýn gerekliliðini vurguladý.

Pezeþkiyan, "Geliþmekte olan ülkelerin karar alma mekanizmalarýnda yer almasýný ve ülkelerin mali sorunlarýný çözecek adil ve hesap verebilir bir yapýnýn oluþmasýný garanti altýna almak için yönetim yapýsýnda ve uluslararasý finans kurumlarýnda acil reformlar talep ediyoruz." diye konuþtu.

- Fransa

Fransa Cumhurbaþkaný Emmanuel Macron, 23 Eylül'de Paris'teki Katolik topluluðu Sant-Egidio tarafýndan organize edilen "Barýþ için Buluþma" açýlýþýnda yaptýðý konuþmada, uluslararasý sistemi deðerlendirdi.

Ulusal basýnda yer alan haberlere göre, Macron, yüksek nüfuslu birçok ülkenin yeteri kadar temsil hakkýna sahip olmadýðý gerekçesiyle uluslararasý sistemin "eksik ve adaletsiz" haline dikkati çekerek yeni uluslararasý düzen inþa edilmesi çaðrýsýnda bulundu.

Ayrýca Macron, "Þu ya da bu (ülkenin) diðerlerini bloke edemeyeceði, ülkelerin layýkýyla temsil edildiði ve bunu BM, Dünya Bankasý ve Uluslararasý Para Fonunun çok daha adil olduðu kurumlarla yaptýðý bir düzene" ihtiyaç bulunduðunu vurguladý.

Fransa'nýn Avrupa ve Dýþiþleri Bakaný Jean-Noel Barrot da Geleceðin Zirvesi'ndeki konuþmasýnda "daha temsile dayalý ve kolektif olarak daha etkili olmasý için" BMGK dahil, uluslararasý sistemde reform yapýlmasý çaðrýsýnda bulundu.

- Ürdün

Ürdün Kralý 2. Abdullah, BM Genel Kurulunda yaptýðý konuþmada, BM'nin "meþruiyetinin kalbine darbe indiren ve küresel güveni ve ahlaki otoriteyi çökertme tehdidinde bulunan" krizle karþý karþýya olduðunu söyleyerek tüm dünyada baþta BM olmak üzere uluslararasý kurumlara yöneltilen yetersizlik söylemlerine dikkati çekti.

- Güney Afrika

Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaþkaný Cyril Ramaphosa, BM 79. Genel Kurulu'ndaki hitabýnda, BMGK'de kapsamlý reformlar yapýlmasý çaðrýsýnda bulunarak "Konsey, 5 ülkeden oluþan özel bir kulüp olmaya devam edemez." dedi.

Ramaphosa, BMGK'nin mevcut yapýsýný "çað dýþý ve dýþlayýcý" olarak nitelendirdi, Afrika ülkeleri ve diðer ülkelerin de Konseyin karar alma sürecine dahil edilmesini talep etti.

- Sýrbistan

Sýrbistan Cumhurbaþkaný Aleksandar Vucic, BM Genel Kurulundaki konuþmasýnda, dünyanýn nükleer bir felaketin eþiðinde olduðunu savunarak "Hiç kimsenin birbirini dinlemediði bir dünyada yaþýyoruz. Anlaþamadýðýmýz durumlarda bile konuþulmasý gerektiðine inanýyorum. BM'nin güvenilirliðini yeniden inþa etmeliyiz. Çifte standarda son verilmeli ve uluslararasý hukuka olan inancý geri getirmeliyiz." diye konuþtu.

- Maldivler

Maldivler Devlet Baþkaný Muhammed Muizzu, uluslararasý kuruluþlarýn yenilenmesi yönündeki çabalarýn ana gündem olduðu BM Geleceðin Zirvesi'ndeki konuþmasýnda, "Gelecek nesiller, Gazze'deki soykýrým savaþýný durdurma cesaretinin gösterildiði, Filistin Devleti'nin BM'ye tam üye kabul edildiði, BM'nin insan haklarý suçlularýndan hesap sorma cesaretini gösterdiði, eþit, yenilikçi ve gerçekçi bir gelecek talep ediyor." dedi.

- Doðu Timor

Doðu Timor Baþbakaný Xanana Gusmao da zirvedeki konuþmasýnda, uluslararasý toplumun Filistin'den Ukrayna'ya, Yemen'den Sudan'a kadar dünyanýn dört bir yanýndaki çatýþmalara henüz çözüm bulamadýðýna dikkati çekerek "Þu anda düzensizlik, belirsizlik, istikrarsýzlýk ve çatýþma çaðýnda yaþýyoruz." dedi.

Çoðu toplumun iklim krizi, eþitsizlik ve siyasi gerilimler gibi zorluklarla karþý karþýya olduðunu hatýrlatan Gusmao, "Günümüz gerçeklerini temsil edemez hale gelen Güvenlik Konseyi'nin yapýsal reformunu savunuyoruz." diye konuþtu.