Türkiye için tarihi bir ilk... Cumhurbaþkaný Erdoðan G-7'ye neden davet edildi?

CeSPI Türkiye Gözlem Merkezi Bilimsel Direktörü Dr. Valeria Giannotta, Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan'ýn G7'ye davet edilmesini ve zirvede temas edilen noktalarý AA Analiz için kaleme aldý.

***

Ýtalya'nýn güneyindeki Apulia bölgesinde bulunan Borgo Egnazia lüks tatil beldesinde 13 Haziran'da baþlayan G7 Liderler Zirvesi'ne, Türkiye Cumhurbaþkaný da dahil olmak üzere diðer önemli devlet liderleri de davet edildi. Türkiye Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan'ýn zirveye G7'nin ikinci günündeki genel ve ikili oturumlara katýlmak üzere olaðanüstü davet edilmesi Türkiye'nin karmaþýk küresel meselelerde önemli bir ortak olarak artan rolünü gösteriyor.

-G7 VE ÝTALYA DÖNEM BAÞKANLIÐI

Ýtalya Baþbakaný Giorgia Meloni, G7 2024'ün açýlýþýný büyük bir gururla yaparak, Ýtalya'nýn diyalog ve kapsayýcýlýðý teþvik etme hedefiyle uluslararasý baðlamdaki mevcut zorluklarý ele alma konusundaki merkezi duruþunun altýný çizdi. Zirveye Apulia bölgesinin ev sahipliði yapmasý rastgele bir seçim deðildi. Zira, bu seçimle verilmek istenen mesaj Küresel Güney ile diyaloðun güçlendirilmesi üzerineydi. Meloni bu seçimle ilgili açýklamasýnda "Apulia bölgesi tarihsel olarak Batý ve Doðu arasýnda bir köprüdür. Bölge Akdeniz'in merkezinde, dünyanýn iki büyük deniz alaný olan Atlantik ve Hint-Pasifik'i birbirine baðlayan orta denizde bir diyalog ülkesidir." dedi.

Bu baðlamda, tüm aktörlerle etkileþim büyük önem taþýyor. Mevcut krizlere sürdürülebilir çözümler bulmayý amaçlayan iþbirliði ruhu, asýrlýk bir zeytin aðacýný tasvir eden Ýtalyan G7 logosundan da ortaya çýkýyor. Zeytin aðacý Ýtalyan ve Akdeniz coðrafyasýnýn en yaygýn ve tanýmlayýcý aðaçlarýndan biri olmasýnýn yaný sýra barýþý da simgeler. Dolayýsýyla, Akdeniz havzasý çok sayýda liderle anlayýþa dayalý geliþen diyalog, arabuluculuk, ihtilaflarýn çözümü ve büyüyen küresel sorunlara yanýt için etkili stratejiler ve platformlar oluþturmak açýsýndan elzemdir.

- GÜÇLÜ ÝKÝLÝ ÝLÝÞKÝLERDEN G7 DAVETÝNE

Gerçekten de Giorgia Meloni, hükümeti döneminde Ýtalya'nýn merkeziliðini yeniden tesis etme konusunda büyük bir uluslararasý gayret gösterdi. Bu sayede baþlýca küresel oyuncularla yapýcý iliþkiler kurdu. Roma, "Mattei Planý" olarak da adlandýrýlan Avrupa Birliði Küresel Geçit Projesi'ni tamamlayýcý nitelikte olan Afrika Planý'ný destekleyerek pragmatik bir þekilde ''Küresel Güney''e odaklanýyor.

Bu yenilenen yaklaþým, Türkiye gibi diðer kilit aktörlerle olan güçlü iliþkilere de dayanýyor. Bilindiði üzere, Ankara ve Roma arasýnda güçlü bir iliþki var. Türkiye ve Ýtalya Akdeniz ülkeleri olarak ayný uluslararasý kurumlarýn üyesidir. Bu iki ülke ayný fýrsatlarý ve zorluklarý da paylaþýyor. Meloni'nin Ocak 2024'te Ýstanbul'a yaptýðý ziyarette de görüldüðü üzere, iki lider arasýndaki karþýlýklý sempati sayesinde her zaman var olan bað daha da güçlendi. Özellikle Ýtalya için çok önemli bir dosya olan göç konusunda önemli bir iþbirliðine imza atýldý. Bu dostluk, saygý ve karþýlýklý hürmet ruhu içerisinde Giorgia Meloni, Cumhurbaþkaný Erdoðan'ý bizzat G7'ye davet ederek Türkiye için tarihi bir ilke imza attý.

-ÇEÞÝTLÝ DOSYALAR VE TÜRKÝYE'NÝN KRÝTÝK ROLÜ

G7, Ukrayna üzerine iki oturumla ve Devlet Baþkaný Volodimir Zelensky'nin katýlýmýyla açýldý. Ukrayna'ya 2024 yýlý sonuna kadar 50 milyar dolar gönderilmesi konusunda bir anlaþmaya varýlmasýna raðmen sorunun çözümü hala beklemede. G7 üyeleri arasýnda diplomatik bir arabuluculuðun bypass edilmesi konusunda kesin bir fikir birliði var. G7 ülkelerinin bu anlayýþý diplomatik bir arabuluculuk için yatýrým yapan Türkiye ile ince bir farka iþaret ediyor. Türkiye'nin bu çabasý Rusya ve Ukrayna tarafýndan tanýnýyor ve Batý bloðu tarafýndan da takdir ediliyor.

Ukrayna'nýn yaný sýra G7, mevcut ve hýzla deðiþen uluslararasý sistemin zorluklarýný da tartýþtý. Bunlar arasýnda göç, Afrika ile ortaklýk, Orta Doðu'daki savaþ, çevre, enerji ve yapay zeka (AI) gibi konular yer alýyor. Aslýnda tüm konular Türkiye'nin dýþ politika gündemindeki önceliklerdir. Bu baðlamda Ankara, çok taraflý ve iþbirliðine dayalý yaklaþýmlar doðrultusunda küresel vizyona sahip bölgesel dengeleyici bir aktör olarak öne çýkýyor.

Rusya-Ukrayna Savaþý'ndaki kritik rolünün yaný sýra, Türkiye þu anda Ýsrail'in Gazze'ye yönelik savaþýnda ateþkes ve sürdürülebilir bir çözüm saðlamakla meþgul ve kendisini de garantör devlet olarak öneriyor. Filistin'de iþlenen savaþ suçlarýný ve soykýrýmý sürekli olarak kýnayan Cumhurbaþkaný Erdoðan, Gazze'de yaþanan insani felakete dikkati çekmek ve bu konuda farkýndalýk yaratmak için de yoðun çaba sarf ediyor. Dolayýsýyla G7 Zirvesi Gazze krizinin daha fazla vurgulanmasý için bir baþka vesile oldu. Ankara, Suriye, Libya, Daðlýk Karabað gibi savaþ bölgelerinde çok taraflý mekanizmalar ve bölümlere ayrýlan ittifaklar aracýlýðýyla önemli ateþkeslerin aracýsý oldu. Ayný zamanda Türkiye, uluslararasý insani yardýmýn ana baðýþçýsý ve deneyimli paydaþý olarak da ortaya çýkýyor. Bu baðlamda, Türkiye'nin yaklaþýk 4 milyon Suriyeliye ev sahipliði yapmasýnda oynadýðý büyük rol dikkat çekicidir.

Göç konusunda Türkiye, Avrupa Birliði (AB) ve tüm uluslararasý toplum için güvenilir bir ortak olduðunu kanýtladý. Dahasý, bölgesel politikalarý sayesinde Türkiye, sýnýr güvenliði ve göç akýþlarýnýn kontrolü konusunda bazý önemli anlaþmalara da taraf oldu. Göç konusu Ýtalya'nýn G7 gündeminin en üst sýralarýnda yer alýyor. Dolayýsýyla, Afrika'ya yönelik yenilenen ilgi, güvenlik ve istikrar saðlayýcý olarak tarihsel ve meþru bir pay sahibi olan Türkiye ile iþbirliðine dayalý yaklaþýmlara dayanýyor.

Dolayýsýyla göç, güvenlik, enerji gibi kritik konularýn görüþülmesinin ardýndan ''Küresel Güney'' ile G7 ülkeleri arasýnda yapýcý bir muhataplýk ortaya çýkýyor. Ayrýca, G7'nin lojistik ve çevre konularýna odaklanmasý, Kovid-19 salgýný sýrasýnda Türkiye'nin tedarik ve küresel deðer zincirinin yeniden þekillendirilmesi konusundaki katkýsýný da hatýrlatýyor. Bunun yaný sýra, çevreye adanmýþlýk, doðal afetlere müdahale etmeye hazýr olma, enerji farklýlaþtýrma politikalarý ve dijital ve teknoloji inovasyonu da Ankara'yý G7'deki kilit muhatap konumuna yükseltiyor.

Tüm bu konularda ve öncelikli alanlarda diplomatik iliþkilerin geliþtirilmesi ve güçlü ortaklýklar kurulmasý bir zorunluluk haline geliyor. Bu da kaçýnýlmaz olarak Türkiye'nin halihazýrda deneyimlediði gibi farkýndalýk, diyalog, arabuluculuk, güven artýrma, gerilimi azaltma ve ''kazan-kazan'' yaklaþýmlarýndan geçiyor. Bununla birlikte, istikrar ve refahý garanti altýna almayý amaçlayan stratejik önceliklerin sentezinden, Ýsrail'in ve Gazze'deki katliamlarýnýn acilen durdurulmasý gerektiðinin yinelenmesi ve Erdoðan'ýn diplomatik olarak ''7 büyükler'' de dahil olmak üzere her masada desteklemeye devam ettiði ''Dünya beþten büyüktür'' sloganý altýnda yeni bir uluslararasý mimari için uyandýrma çaðrýsý çýkýyor.

[Dr. Valeria Giannotta, Siyaset Bilimi ve Uluslararasý Ýliþkiler alanýnda uzman bir Ýtalyan akademisyendir. CeSPI tarafýndan Türkiye'de kurulan Gözlemevi'nin bilimsel direktörüdür.]