Fas-Almanya iliþkileri, Batý Sahra sorununun baþýný çektiði meseleler nedeniyle gergin seyrediyor

Fas Dýþiþleri Bakanlýðýndan 1 Mart'ta yayýmlanan yazýlý açýklamada, "hayati meselelerle ilgili görüþ ayrýlýðý" nedeniyle Almanya'nýn Rabat Büyükelçiliðiyle iliþkilerin kesildiði belirtildi. Bakanlýktan hükümet üyelerine gönderilen mektupta, derin anlaþmazlýklarýn, iki ülkedeki bakanlýklar ve hükümet kurumlarý arasýndaki iliþkileri kesmeyi gerektirdiði bilgisi iletildi.

Ayrýca, Alman siyasi dernekleri ve iþ birliði kurumlarýyla tüm iliþkilerin kesildiði aktarýldý.

Fas'ýn Almanya Büyükelçiliðiyle iliþkilerini kesmesine neden olan konunun Batý Sahra ile ilgili olduðu tahmin ediliyor. Dýþiþleri Bakanlýðýndan üst düzey bir yetkili, bu adýmýn, bir uyarý niteliðinde olduðunu belirtiyor.

Fas Dýþiþleri Bakanlýðýndan alýnan kararýn gerekçeleriyle ilgili kamuoyuna herhangi bir resmi açýklama yapýlmazken, bakanlýktan ismi açýklanmayan üst düzey bir yetkili, AFP haber ajansýna verdiði demeçte, Fas'ýn Almanya'yla iliþkilerini korumak istediðini, söz konusu kararýn, bir takým konulardan duyulan rahatsýzlýðý ifade etmek için bir uyarý niteliðinde olduðunu belirtti.

Yetkili, "Almanya'nýn Batý Sahra konusundaki tutumu, ABD'nin Fas'ýn Batý Sahra üzerindeki egemenliðini tanýmasý kararýna yönelik eleþtirisi, Fas'ý Ocak 2020'de Berlin'de düzenlenen Libya konferansýnýn dýþýnda tutmasý" gibi meselelerin iki ülke arasýndaki anlaþmazlýk konularýndan olduðunu kaydetti.

Trump, görev süresinin sona ermesine günler kala ülkesinin Batý Sahra sorunundaki tarafsýzlýk ilkesini bozarak (Rabat'ýn Ýsrail ile iliþkilerini normalleþtirmesi karþýlýðýnda) Fas'ýn bu bölge üzerindeki egemenliðini tanýyan bir baþkanlýk kararýna imza atmýþtý.

Fas yönetimi Batý Sahra bölgesinin kendi hakimiyet alaný olduðunu kabul ederken Cezayir ve bölgedeki Polisario Cephesi, bir baðýmsýzlýk referandumu yapýlmasý gerektiðini savunuyor.

- Fas için ülke çýkarlarý "kýrmýzý çizgi"

Fas'ýn Tatvan kentinde yer alan Abdulmelik es-Sadi Üniversitesi'nde görevli öðretim üyesi Muhammed el-Umrani Buhubze, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, Fas'ýn dýþ politikasýnda 2015 yýlýndan itibaren þekillenmeye baþlayan yeni bir eðilim olduðunu söyledi.

Buhubze, Rabat yönetimi için ülke maslahatlarýnýn herþeyden daha önemli ve "kýrmýzý çizgi" olduðunu belirterek, bunu herkesin kavramasý gerektiðine iþaret etti.

Almanya'nýn ekonomik alanda Fas'la bir dizi çýkarlarýnýn olduðunu ve Almanya'da ikamet eden Faslý vatandaþlarýn bulunduðunu hatýrlatan Buhubze, "Almanya'yla ayný konumda olan herkese bir mesaj olarak þunu diyebiliriz ki; tüm bu zikredilen çýkarlara raðmen, baþta Fas'ýn toprak bütünlüðü olmak üzere ülkenin yüce çýkarlarýna el sürülmesi mümkün deðildir." dedi.

Buhubze, "Belki geçmiþte ikili iliþkilerin sürmesini saðlayacak bir takým çýkarlar olduðu için Fas'la bazý ülkeler arasýndaki iliþkileri bozma giriþimleri de vardý. Ancak þuan durum eskisi gibi deðil. Fas'la ikili iliþki kurmak isteyen taraflarýn belirsiz deðil net bir tutum sergilemesi gerekiyor." ifadesini kullandý.

- Kriz, tek bir konudan ibaret deðil

Washington'daki George Mason Üniversitesi'nden uluslararasý uyuþmazlýklarýn çözümü alanýnda uzman Faslý profesör Muhammed eþ-Þarkavi de sosyal paylaþým sitesi Facebook hesabýndan yaptýðý açýklamada, Almanya'nýn Avrupa Birliði politikalarýnýn belirlenmesinde daha önce hiç olmadýðý kadar öncü bir rolünün olduðuna ve Berlin'in ABD Baþkaný Joe Biden ve dýþ politika ekibinin gözünde de öneminin arttýðýna dikkati çekti.

Þarkavi, "Ýki ülke arasýndaki bu durum, tek bir konuyla ilgili diplomatik bir kriz deðil. Bilakis Fas'ýn, Berlin yönetiminin, bir yýldan fazla süredir birbirini izleyen tutumlarýna yönelik çekincelerinin üst üste gelmesinden kaynaklanýyor." deðerlendirmesinde bulundu.

Þarkavi ayrýca kamuoyunun, Berlin Büyükelçiliðiyle iþ birliðini dondurma kararý alan Fas Dýþiþlerinden gerekçeli bir açýklama beklediðini kaydetti.

- Fas ile Almanya'nýn "güçlü ekonomik" iliþkileri

Fas, Almanya ile ticari ortaklýk açýsýndan Güney Afrika ve Mýsýr'dan sonra üçüncü sýrada yerini alýyor.

Almanya'nýn Rabat Büyükelçiliði, son olarak Aralýk 2020'de Kovid-19 salgýný nedeniyle Fas'a bir milyar avrodan fazla destek vereceðini açýklamýþtý.

Büyükelçiliðin sosyal paylaþým sitesinden yapýlan yazýlý açýklamada, "Fas ve Almanya hükümetleri arasýndaki görüþmelerin baþarýyla sonuçlanmasýndan çok memnun olduk. Fas'a 157 milyon avro hibe, 980 milyon avro düþük faizli kredi olmak üzere 1 milyar 137 milyon avro destek verilecek." ifadesine yer verilmiþti.

Alman Federal Ýstatistik Ofisi verilerine göre, Fas ile Almanya arasýndaki ticari ortaklýk, 2020 yýlýnda yaklaþýk 3 milyar 200 milyon avroyu buldu.

Fas Almanya'dan 2020 yýlýnda yaklaþýk 1 milyar 900 milyon avroluk ürün ithal etti, ihracatý ise yaklaþýk 1,3 milyar avro olarak gerçekleþti.

Fas, Almanya'nýn Rabat büyükelçiliðiyle iliþkilerin "hayati meselelerle ilgili görüþ ayrýlýðý" nedeniyle kesildiðini duyurmuþtu.

Dýþiþleri Bakanlýðýndan yapýlan yazýlý açýklamada, Almanya'nýn Rabat büyükelçiliðiyle iliþkilerin kesildiði belirtilirken, karara iliþkin ayrýntýya yer verilmemiþti.

Fas 5. Muhammed Üniversitesi Siyasal Bilimler Profesörü Halid Yaymut, gerilime neden olan konunun Batý Sahra ile ilgili bir durum olduðunu belirtmiþti.

Almanya Dýþiþlerleri Bakanlýðý Sözcüsü Christofer Burger de bunun üzerine yaptýðý açýklamada, Fas'ýn Berlin Büyükelçisi'nin, konuyla ilgili acil görüþme yapýlmak üzere Almanya Dýþiþleri Bakanlýðýna çaðýrýldýðýný kaydetmiþti.

Burger, "Bizim açýmýzdan diplomatik iliþkilerin bozulmasý için bir sebep yok. Almanya ve Fas yýllardan beri birçok alanda birlikte çalýþýyor. Bu da bizim açýmýzdan eskiden olduðu gibi iki tarafýn çýkarýna. Bu açýdan Alman politikasýnda Fas'a yönelik deðiþen bir þey yok." ifadelerini kullanmýþtý.

Burger, ayrýca Almanya'nýn Batý Sahra meselesine iliþkin tutumunun deðiþmediðini kaydetmiþti.

- Fas'ýn Batý Sahra meselesi

Fas Kralý 6. Muhammed 10 Aralýk 2020'de Ýsrail ile iliþkilerin "en yakýn zamanda" kurulacaðýný açýklamýþtý. Ayný gün dönemin ABD Baþkaný Donald Trump da Fas ve Ýsrail'in tam diplomatik iliþki kurulmasýna yönelik anlaþmaya vardýðýný ve Batý Sahra'da Fas'ýn hakimiyetini tanýdýklarýna dair bir bildirge imzaladýðýný duyurmuþtu.

Fas'ýn 1975'te eski Ýspanyol sömürgesi Batý Sahra'yý topraklarýna katmasýnýn ardýndan Cezayir'in tanýdýðý baðýmsýzlýk yanlýsý Polisario Cephesi ile Fas yönetimi arasýndaki gerginliðin devam ettiði biliniyor.

Fas, bölgenin kendi egemenliðinde kalmasý gerektiðini, Polisario Cephesi ise Batý Sahra'nýn baðýmsýz devlet olduðunu savunuyor. Cezayir'in de Batý Sahra'nýn egemenliðini tanýyan sýnýr komþusu bir ülke olmasý nedeniyle Fas yönetimiyle iliþkileri gergin seyrediyor.