Kazakistan'da anayasada deðiþiklik öngören referandumda ''evet'' oyu çýktý

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu, ülke genelinde dün yapýlan anayasa referandumunun ön sonuçlarýný açýkladý.

Buna göre, 19 milyon nüfuslu ülkede 11 milyon 734 bin 642 kayýtlý seçmenin yaklaþýk 8 milyonu (yüzde 68), dün "Kazakistan Cumhuriyeti anayasasýna yapýlacak deðiþiklikleri ve ilaveleri kabul ediyor musunuz" sorusunu cevaplamak için sandýk baþýna gitti.

Sandýða giden seçmenin yüzde 77,18'i "evet" oyu kullanýrken, yüzde 18,66'sý "hayýr" cevabýný verdi.

Böylece Kazakistan, 27 yýl aradan sonra "yeni Kazakistan" olarak adlandýrýlan yeni dönemi baþlatmak için ülke tarihinde ikinci kez anayasa referandumu düzenledi.

Referandumda "evet" oyunun çýkmasý durumunda en son 1995'te kabul edilen mevcut anayasanýn 33 temel maddesinin deðiþtirilmesi ve bu sayede bu yýl ocak ayý baþýnda çýkan kitlesel olaylar sonrasý ülkede yönetim sisteminin yeniden inþasý hedeflendiði bildirilmiþti.

- ANAYASA'DA YAPILACAK DEÐÝÞÝKLÝKLER

Yeni anayasa taslaðýnda "Kazakistan topraðý ve yer altý doðal kaynaklarý devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan topraðý ve yer altý doðal kaynaklarý halka aittir" olarak deðiþtirilecek.

Ýdam cezasý tamamen kaldýrýlacak. Böylece mevcut anayasada terör suçlusu ve savaþ döneminde suç iþleyenlere istisnai ceza olarak kullanýlmasýna izin verilen idam cezasýna hiçbir þartta baþvurulamayacak.

Kazakistan Cumhurbaþkaný görevini sürdürdüðü sürece siyasi partiye üye olamayacak. Söz konusu madde, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayýþtay baþkanlarý ile üyelerinin yaný sýra hakimler, kolluk kuvvetleri çalýþanlarý, milli güvenlik güçleri ile askeri personel için de geçerli olacak.

Cumhurbaþkanýnýn yakýn akrabalarýnýn devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklýðýndaki þirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklanacak.

Kazakistan Anayasa Konseyi yeniden Anayasa Mahkemesi olarak kurulacak. 1 Ocak 2023'ten itibaren faaliyete geçirilmesi planlanan Anayasa Mahkemesi 11 hakimden oluþacak ve üyeler, 6 yýllýk görev süresi için seçilecek.

- PARLAMENTONUN YETKÝLERÝ ARTACAK

Anayasa taslaðýnda ülkede mevcut süper baþkanlýk yönetim sistemi son bulacak. Parlamento ise güçlenecek.

Böylece anayasadan devlet baþkanýnýn büyükþehir belediye baþkanlarý ile eyalet valilerinin kararlarýný iptal etme yetkisi kaldýrýlacak.

Cumhurbaþkanýnýn parlamentonun üst kanadý senatoya atadýðý milletvekili sayýsý 15'ten 10'a düþürülecek. Bunlarýn 5'i Kazakistan Halk Asamblesi tarafýndan önerilecek. Böylece asamblenin meclise milletvekili atama fonksiyonunun kaldýrýlmasýyla parlamentonun alt kanadýndaki milletvekili sayýsý 107'den 98'e inecek.

Kanunlarý kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadý mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin geniþletileceði mecliste tüm toplum tabakasýnýn temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.

Ayrýca daha önce büyükþehir belediye baþkanlarý ile eyalet valilerinin cumhurbaþkaný tarafýndan atandýðý ülkede, bundan sonra söz konusu adaylarýn ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanmasý gerekecek.

Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu geniþleyecek.

Kazakistan insan haklarý ombudsmaný ile ilgili madde eklenecek. Böylece, ombudsman görevi baðýmsýzlaþtýrýlacak ve görevi boyunca senatonun onayý olmadan tutuklanamayacak.

Öte yandan, yapýlacak deðiþiklikler kapsamýnda Kazakistan'ý 28 yýl yönettikten sonra mart 2019'da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaþkaný Nursultan Nazarbayev'in anayasal statüsünün yer aldýðý Birinci Cumhurbaþkaný'na iliþkin kanun da yürürlükten kalkacak.