Sudan'daki kanlý çatýþmalar ateþi 8 aydýr sürüyor

Taraflarýn, dolaylý barýþ müzakerelerinde kabul edilmesi mümkün görünmeyen ön þartlar ileri sürmesi, taviz vermeye yanaþmamalarý ve zýt pozisyonlarýný sürdürmeleri nedeniyle halihazýrda savaþý sona erdirecek bir ihtimal masada görünmüyor.

Sudan'da savaþýn ve ülkenin kaderi belirsizliðini korurken, insani krizin giderek þiddetlenmesi ise dýþ müdahale ya da uluslararasý güçler tarafýndan bir çözümün dayatýlma ihtimalini kuvvetlendiriyor.

SAVAÞ NASIL BAÞLADI VE BÝLANÇO NE DURUMDA?

Sudan ordusu, paralel bir ordu gibi davranmasý nedeniyle tehdit olarak gördüðü HDK'nin askeri ve güvenlik reformu kapsamýnda 2 yýl içinde tamamen orduya entegresini istedi.

HDK'nin sivil hükümetin ardýndan yaklaþýk 10 yýla yayýlan bir süreçte bunu kabul edebileceðini açýklamasýyla baþlayan söz savaþý ve gerginlik, 15 Nisan sabahý taraflar arasýnda baþkent Hartum ve birçok þehirde silahlý çatýþmaya dönüþtü.

Sudan hükümetinin uluslararasý topluma "terörist grup" olarak kabul etmesi çaðrýsýnda bulunduðu HDK, 15 Nisan'da patlak veren iç savaþ öncesinde sisteme entegrasyonu henüz tamamlanmamýþ askeri bir güçtü.

Birleþmiþ Milletler'e (BM) göre, çatýþmalar sonucu 12 binden fazla kiþinin öldüðü, 33 binden fazla kiþinin yaralandýðý Sudan'da, nüfusun yaklaþýk yarýsýna denk gelen 25 milyon kiþi insani yardýma muhtaç hale geldi.

Sudan'da yaklaþýk 6,8 milyon kiþi ülkede yerinden edildi veya komþu ülkelerde güvenli yer arayýþýyla evlerinden kaçtý.

BM Dünya Gýda Programý, Sudan'da 18 milyon kiþinin akut açlýkla karþý karþýya olduðunu, sahada durumun çok ciddi olduðunu, iyileþme olmazsa ve gýda yardýmlarý artýrýlmazsa gelecek yýl açlýðýn çok daha artacaðýný bildirdi.

Birleþmiþ Milletler Uluslararasý Çocuklara Yardým Fonuna (UNICEF) göre 14 milyon çocuðun acil insani yardýma muhtaç olduðu Sudan, halihazýrda dünyada en büyük yerinden etme krizine sahne oluyor. Sudan'da 3 milyon çocuk güvenlik, gýda, saðlýk hizmeti ve barýnak arayýþý için yerinden edilmiþ durumda.

Memurlarýn aylardýr maaþ alamadýðý, milyonlarca kiþinin iþini kaybettiði Hartum'daki fabrikalarýn yüzde 90'ýndan fazlasý tahrip edildi. Savaþ, ülkede on milyarlarca dolarlýk tahribata yol açtý.

Uluslararasý ateþkes ve müzakere giriþimleri, taraflarýn karþýlýklý ihlal suçlamalarý ve öne sürülen þartlarda anlaþamamalarý nedeniyle bugüne kadar baþarýsýz oldu.

SAHADAKÝ SON DURUM

Savaþýn ilk günlerinde ordunun güçlü olduðu kuzey ve doðudaki kentlerde de ufak çaplý çatýþmalar yaþansa da HDK, ilerleyen günlerde bu bölgelerden tamamen çekilerek güçlerini batýdaki kentlerle orta kesimlerdeki Hartum ve çevresine kaydýrdý.

Sudan'da taraflar, Hartum'un yaný sýra ülkenin batý ve güneybatýsýndaki 9 eyalette aðýr silahlarla çatýþmayý sürdürüyor.

HARTUM

HDK, Hartum'un yüzde 90'ýný kontrol ettiðini iddia etmesine raðmen çatýþmalar birçok cephede sürüyor.

Sudan ordusu, stratejik birçok noktayý ve köprülerin kontrolünü kaybetmesine raðmen Hartum'un merkezinde, özellikle Ordu Genel Komutanlýðý, Zýrhlý Birliði Karargahý ve Mühendisler Birliði Karargahý gibi mevzilerini koruyor.

HDK, ordunun hakimiyetini saðladýðý önemli üslerden biri olan Umdurman'daki Vadi Seyyidna askeri hava üssü baþta olmak üzere baþkent ve çevresindeki bazý karargahlarý ele geçiremedi.

Hartum'un güney giriþinde yer alan en-Nucumi hava üssü, birkaç kez el deðiþtirdi.

Ýki taraf, bu önemli üssü elinde tutmak ve Hartum'un giriþinde kontrolü saðlamak için çatýþmayý sürdürüyor.

Taraflar, halihazýrda HDK'nin kontrolü altýndaki Cebel-i Evliya Barajý Köprüsü'nün bombalanmasý konusunda birbirini suçluyor.

HDK'nin batýdan baþkente ana ikmal hattý üzerinde yer alan baþkentin kuzeyindeki Bahri'yi batýsýndaki Umdurman'a baðlayan Þembat Köprüsü de yýkýldý. Taraflar, bu saldýrýda da birbirlerini suçladý.

HDK kontrolündeki ülkenin en büyük petrol rafinerisi olan baþkentin kuzeyindeki Ceyli rafinerisi de çatýþmalarda birkaç kez hasar aldý.

DARFUR BÖLGESÝ

HDK'nin Hartum'daki çatýþmalarda ilerleyememesi, aðýrlýðýný ana kalesi olan, liderlerinin ve üyelerinin çoðunun geldiði ve kendisini destekleyen kabilelerin bulunduðu Darfur bölgesine vermesine neden oldu.

Son iki ayda HDK, 5 eyaletten oluþan Darfur bölgesinin dört eyaletinin kent merkezlerinde kontrolü ele geçirdi.

Güney Darfur eyaletinin merkezi Nyala, Doðu Darfur eyaletinin merkezi Dain, Orta Darfur eyaletinin merkezi Zalince ve Batý Darfur eyaletinin merkezi Cuneyne'deki ordu birliklerini ele geçiren HDK, Kuzey Darfur eyaletinin merkezi ve Darfur bölgesinin baþkenti Faþir'i de ele geçirmek istiyor.

Askeri hava üssünün bulunduðu Faþir þehrinde, ordu güçlerinin yaný sýra hükümetle barýþ anlaþmasý imzalayan silahlý gruplar da yer alýyor.

Savaþýn ilk günlerinde tarafsýz kalan gruplar, HDK'nin olasý bir Faþir saldýrýsýnda ordu yanýnda yer alacaklarýný açýkladý.

ABD ve insan haklarý örgütleri, HDK ve ona baðlý militanlarý, Cuneyne kentinde Afrika kökenli Masalit kabilesine karþý etnik temizlik yapmakla itham etti.

KURDUFAN BÖLGESÝ

Ülkenin güney batýsýnda yer alan Kurdufan bölgesi, Hartum ile Darfur bölgesinin ortasýnda yer almasý ve iki bölge arasýnda hem lojistik malzeme hem de savaþçýlar için geçiþ noktasý olmasý dolayýsýyla önem arz ediyor.

Ordu, HDK'nin ikmal hatlarýný ve konuþlandýðý noktalarý vurmak için Kuzey Kurdufan eyaletinin merkezi Ubeyd'deki hava üssünü kullanýyor.

Kuzey, Güney ve Batý olmak üzere 3 eyaletten oluþan Kurdufan bölgesinin tüm merkezleri ordunun elinde olsa da HDK, bölgedeki birçok kent ve kasabaya saldýrýlar gerçekleþtiriyor.

HDK'nin, Ubeyd'deki stratejik öneme sahip hava üssünü etkisiz hale getirme konusunda giriþimleri baþarýsýz oldu.

Kurdufan bölgesinde geniþ bir halk kitlesi bulunmayan HDK'nin, sivilleri baský ve korkutma ile itaat altýna almaya çalýþtýðý, "savaþ ganimeti" adý altýnda yaðma ve gasp gerçekleþtirdiði ileri sürülüyor.

DOÐU VE KUZEY SUDAN

Ülkenin kuzeyi ve doðusundaki bütün eyaletler ordunun elinde.

Savaþýn ilk günlerinde ve hatta savaþ baþlamadan önce HDK, Kuzey eyaletindeki Merovi Hava Üssü'nü ele geçirmeye çalýþtý.

Üssü kontrol ederek Mýsýr'ýn Sudan ordusuna desteðini kesmeyi amaçlayan HDK, üssü ele geçirmeyi baþaramadý.

Doðudaki Kýzýldeniz eyaletinin merkezi Port Sudan þehri ise çeþitli lojistik ve askeri malzemelerin ulaþtýðý liman ve uluslararasý havalimanýnýn yaný sýra hükümeti, yabancý misyonlarý ve kuruluþlarý barýndýran "geçici baþkent" oldu.

Genel olarak ordu, þiddetli çatýþmalarýn yaþandýðý Kurdufan bölgesinin yaný sýra tüm doðu ve kuzey eyaletlerini tamamen kontrol ediyor.

HDK'nin varlýðý batýda ve Hartum'da güçlü þekilde hissedilirken hava hakimiyetinin ordunun elinde olmasý ise HDK'nin kuzey ve doðuya yayýlarak topyekun hakimiyet saðlamasýný engelliyor.