Taliban'ýn Afganistan'daki ilerleyiþi sýnýr kapýlarýnýn önemini artýrdý
Taliban'ýn Afganistan'ýn kuzey ve batý sýnýrlarýna saldýrýsý, stratejik ve uluslararasý Ýslam-Kale kavþaðýný ele geçirmesi, ülkenin sýnýr kapýlarýnýn önemini bir kez daha gündeme taþýdý.
Birleþmiþ Milletler (BM) verilerine göre, Afganistan'ýn nüfusu 2050 yýlýna kadar yaklaþýk 65 milyona ulaþacak. Denize kýyýsý olmayan Afganistan ile dünyanýn belli baþlý limanlarý arasýnda doðrudan baðlantý olmamasý nedeniyle ülke ticaretinin büyük bir bölümü kara yoluyla yapýlýyor.
Sovyetler Birliði ve ABD'nin iþgali, iç çatýþmalar, kargaþa, þiddet, güvenlik problemleri ve on yýllardýr süren siyasi istikrarsýzlýk gibi faktörler nedeniyle Afganistan'ýn ticari ve endüstriyel altyapýsý geliþmezken, ülke, dünyanýn büyük pazarlarýna da komþularý gibi ulaþamýyor.
Afganistan'ýn; Pakistan, Ýran, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile 10'dan fazla sýnýr kapýsý bulunuyor.
652 bin 230 kilometrekare yüzölçümüne sahip Afganistan, batýda Ýran, doðu ve güneyde Pakistan, kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan ile komþu.
Denize kýyýsý olmayan Afganistan, ayrýca kuzeydoðudaki Bedahþan eyaletinin Vahan bölgesinden Pakistan'a paralel olarak Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne kadar uzanan bir koridora sahip.
- AFGANÝSTAN-PAKÝSTAN SINIR GEÇÝÞ NOKTALARI
Afganistan, Pakistan ile yaklaþýk 2 bin 400 kilometrelik, çoðu daðlýk bölgelerden oluþan kara sýnýrýný paylaþýyor. Bu sýnýr boyunca "Spin Boldak", "Torham" ve "Gulam Han" geçiþ noktalarý bulunuyor.
- TORHAM SINIR KAPISI
Nangarhar sýnýr vilayetinde bulunan Torham Sýnýr Kapýsý, Pakistan ile Afganistan arasýnda en çok kullanýlan kapý ve iþlek olmasýndan dolayý ana güzergah olarak biliniyor.
Pakistan'ýn N-5 Ulusal Otoyolu'nun sonunda bulunan geçiþ kapýsý, ticari mallarýn Sind eyaletindeki Karaçi Limaný'ndan Pakistan'ýn Hayber Peþtunya eyaletinin merkez kenti Peþaver'e ve oradan Hayber Geçidi'ne ve ardýndan sýnýr kenti Torham'a geçmesini saðlýyor.
Torham, her zaman Güney ve Orta Asya arasýnda önemli bir ticaret yolu ve stratejik bir askeri konum oldu. Torham vasýtasýyla Pakistan ve Afganistan arasýndaki yýllýk ticaret hacmi, 2012 yýlýna kadar 2,5 milyar dolar düzeyindeydi. 2015'ten bu yana, Pakistan ordusunun Afganistan topraklarýný toplarla vurmasý ve sivillerin ölümüne neden olmasý sonrasý Afganistan, bu sýnýrdan ticari geçiþleri engelledi. Böylece yýllýk ticaret hacmi 400 milyon dolara kadar geriledi.
- SPÝN BOLDAK SINIR KAPISI
"Spin Boldak" geçidi, Afganistan'ýn Kandahar ilinde ve Pakistan'da ayný adý taþýyan þehirde bulunuyor.
Sýnýr geçidi, Beluçistan eyaletindeki Çemen kentinden Pakistan'ýn Kavita kentinin merkezine yaklaþýk 10 kilometre uzaklýkta ve iki ülke arasýndaki en büyük uluslararasý kapýlardan biri.
Her gün 70 binden fazla iþçi ve tüccar da geçiþ için bu geçidi kullanýyor.
Ýngiltere 1891 yýlýnda, Hindistan'ýn demir yolu aðýný Çemen'e kadar geniþletti ve 1910 yýlýnda hattý Kandahar'a ve Afganistan'daki diðer þehirlere kadar uzatmak için planlar yaptý ancak bu planlar gerçekleþmedi.
2003 yýlýnda üç katlý tuðla ve çift kemerli bir dostluk kapýsý inþa edilen sýnýr kapýsý, Pakistan'dan transit taþýmacýlýk hattýný güney Afganistan'a baðlayan ulaþým noktasý konumunda.
Spin Boldak, Taliban'ýn sonuna kadar direnmeye devam ettiði kentlerden biriydi. ABD, Ocak 2010'da sýnýr kapýsýnda, Afgan Sýnýr Polisi ve Afgan Ulusal Ordusu'nun izleme yapabilmesi için Spin Boldak bölgesinde bir üs kurulacaðýný duyurdu.
Uluslararasý Güvenlik Destek Gücü (ISAF) ve ABD birlikleri 2002-2014 yýllarý arasýnda Karaçi Limaný'na ulaþmak için Spin Boldak Sýnýr Kapýsý'ný kullandý ve günde yaklaþýk 60 ila 100 kamyon Çemen'den geçti.
- GULAM HAN SINIR KAPISI
Pakistan'ýn Kuzey Veziristan bölgesi ile Afganistan'ýn Host eyaleti arasýndaki Gulam Han Sýnýr Kapýsý, diðer transit yollara kýyasla Pakistan'ýn Karaçi Limaný'na yaklaþýk 450 kilometre daha yakýn.
Þubat 2021'de faaliyete geçen kapýdan ticaret mallarý Afganistan'ýn Host, Paktiya, Logar, Paktika, Gazne ve diðer illerine giriyor. Gulam Han Sýnýr Kapýsý, Afganistan'ýn Orta Asya ile ticari ve ekonomik iþ birliðini artýrma potansiyeline sahip önemli bir sýnýr kapýsý.
- AFGANÝSTAN-ÝRAN SINIR KAPILARI
Afganistan-Ýran sýnýrý, kuzeyde Türkmenistan sýnýrýyla kesiþen, güneyde Pakistan sýnýrýyla sona eren 945 kilometrelik bir hat. Herat'la Horasan arasýndaki Ýslam Kale-Dugarun, Ferah ve Güney Horasan arasýndaki Ebu Nasr Ferahi-Mahirud ve ayrýca Nimruz ve Sistan-Beluçistan arasýndaki Zerenc-Milak sýnýr kapýlarý iki ülke arasýndaki önemli sýnýr kapýlarý olarak görülüyor.
- ÝSLAM KALE SINIR KAPISI
Ýslam Kale Sýnýr Kapýsý, Afganistan tarafýnda Herat'a 120 kilometre uzaklýkta Kuhistan ilçesinde bulunuyor. Sýnýrýn öte tarafýnda Ýran'da Dugarun Kapýsý ise Horasan-i Rezevi eyaletinin Taybad ilçesine 18 kilometre uzaklýkta yer alýyor. Türkiye, Ýran, Avrupa ve Basra Körfezi'ndeki Arap ülkeleri Afganistan'a ürünlerini buradan sevk ediyorlar.
Ýslam Kale-Dugarun Kapýsý, Japonya'dan Ýstanbul'un batýsýna ve ardýndan Portekiz Limaný Lizbon'a kadar Asya kara yolu aðýnýn parçasý olan diðer ülkeler arasýnda da önemli bir rol oynuyor.
- ZERENC SINIR KAPISI
Ýran'ýn Çabahar Limaný'na yaklaþýk 770 kilometre uzaklýktaki Zerenc Sýnýr Kapýsý, insani yardým malzemelerinin ve Hindistan'dan Afganistan'a gönderilen buðdayýn geçiþ yolu olmasý yönüyle stratejik öneme sahip.
Çabahar Limaný'na gelen mallar bu sýnýr kapýsýndan giriþ yapýyor.
- AFGANÝSTAN'IN ÖZBEKÝSTAN SINIR KAPILARI
Afganistan'ýn kuzeyinde Belh vilayetindeki Hayratan Sýnýr Kapýsý, Amu Derya Köprüsü boyunca yer alan ve 1982 yýlýnda faaliyete geçen Dostluk Köprüsü aracýlýðýyla Özbekistan'ýn Tirmiz þehrine baðlanýyor.
Bu sýnýr kapýsý, kuzey Afganistan'daki ticaret, ihracat ve ithalatýn ana merkezi. Stratejik önemi nedeniyle sýnýr polisinin yaný sýra NATO güçleri tarafýndan da korunan Kapý, ayrýca Afganistan'ýn üç demiryolu güzergahýndan biri.
Þirhan Sýnýr Kapýsý, Ýmam Sahib ilçesinin batýsýnda, Penc Nehri kýyýsýnda ve Kunduz il merkezine 60 kilometre uzaklýkta bulunuyor.
Stratejik ve ekonomik yönden öneme sahip Kapý, Afganistan, Pakistan, Tacikistan ve Kýrgýzistan arasýndaki ana geçiþ güzergahý olarak öne çýkýyor.
- AFGANÝSTAN'IN TACÝKÝSTAN SINIR KAPISI: AY HANIM
Afganistan-Tacikistan sýnýrýndaki Ay Haným Sýnýr Kapýsý, yaklaþýk 2 milyon Afgan'ýn sýnýr ticareti yaptýðý bir güzergah. Bu kapý ayný zamanda Afganistan'dan Rusya ve Avrupa'ya uyuþturucu kaçakçýlýðýnýn güzergahlarýndan biri olarak biliniyor.
Afganistan ve Tacikistan'da 1990'lý yýllarda yaþanan iç savaþ nedeniyle iki ülkede güvenlik sorunu meydana geldi. Ýç savaþlarýn sona ermesiyle durum biraz düzelse de iki ülke sýnýr polisinin bu uzun ve engebeli sýnýrýn güvenliðini saðlamak için yeterli olmadýðý öne sürülüyor.
Bu nedenle, bölgede, uyuþturucu ve insan kaçakçýlýðýyla mücadele gerekçesiyle zaman zaman Çin ve Rusya'nýn bu bölgeye müdahalesine tanýk olunuyor.
- AFGANÝSTAN'IN TÜRKMENÝSTAN SINIR KAPILARI
Afganistan-Türkmenistan sýnýrýndaki Turgundi (Kara Tepe) Sýnýr Kapýsý, Herat'a 105 kilometre uzaklýkta.
Her gün bu ülkenin mallarýný taþýyan 10-15 týr Afganistan'a bu kapýdan giriyor. Turgundi Kapýsý, Afganistan ve Türkmenistan arasýnda, Senec kara yolu ve demir yoluyla Atab'a baðlanan stratejik bir nokta.
Yine Türkmenistan sýnýrýnda yer alan bir diðer sýnýr kapýsý da ülkenin kuzeyindeki Akine.
- AFGANÝSTAN-ÇÝN SINIRI
Afganistan ve Çin arasýndaki 76 kilometrelik sýnýr, Ýngilizlerle Ruslar arasýnda yapýlan anlaþma sonrasýnda 1895 yýlýnda belirlendi. Afganistan ve Çin arasýndaki sýnýr ihtilafý 1963 yýlýna kadar sürdü.
Ýki ülke arasýndaki sýnýr, Afganistan'dan Çin'e afyon kaçakçýlýðýnýn güzergahý olarak biliniyor.
Afganistan ve ABD, son 20 yýlda Taliban eylemlerine karþý koymak için Çin'i defalarca Vahan Koridoru'nu yeniden açmaya çaðýrdý. Ancak Çin, batýdaki Sincan eyaletindeki huzursuzluðu bahane ederek talebi geri çevirdi. Ýki ülke arasýnda sivillerin geçiþ yapabildiði resmi sýnýr kapýsý bulunmuyor.
