Taliban'ýn kritik kararlarýna 6 önemli isim yön verecek

Baþkent Kabil dahil olmak üzere, ülkenin tamamýný büyük oranda kontrolü altýna alan Taliban, yakýn zamanda yeni bir "kapsamlý Ýslami hükümet" kuracaðýný açýkladý.

Taliban'ýn önde gelen liderlerinden Molla Abdulgani Birader, baþkent Kabil'e giderek hükümet kurma çalýþmalarýna baþladý.

Afganistan Cumhurbaþkaný Eþref Gani'nin ülkeden kaçmasýyla çöken yönetim, yerini Taliban'ýn þekillendireceði bir yapýya býrakacak. Bu noktada gözler Taliban'ýn kritik kararlarýný alacak üst düzey isimlerine çevrildi.

AA muhabirinin derlediði bilgilere göre, Taliban yapýlanmasýnda lider dýþýnda, 26 kiþilik Liderlik Þurasý ve bakanlar kurulu gibi iþleyen çeþitli komisyonlar bulunuyor.

Taliban'ýn kurucusu ve uzun yýllar grubu yöneten Molla Ömer'in hayatýný kaybetmesinin ardýndan yönetimde 6 kiþi öne çýkýyor.

- Kurucu Molla Ömer döneminde Taliban

Molla Ömer, Taliban'ý Eylül 1994'te, ülkenin güneyindeki Kandahar vilayetinde 50 medrese öðrencisiyle kurdu. Kýsa sürede geniþ taraftar kitlesi bulan Taliban, dönemin Afganistan hükümeti ve diðer silahlý gruplar karþýsýnda üstün konuma geldi.

Taliban, ilk olarak 1994'te en fazla taraftar kitlesi topladýðý vilayetlerden olan Kandahar'ý kontrolü altýna aldý. 1996'da baþkent Kabil'i ele geçiren Taliban, 2001'deki ABD iþgaline kadar ülkenin yaklaþýk yüzde 90'ýný yönetti.

Ýþgal sonrasý Taliban, NATO ve yeni kurulan Afgan hükümetine karþý gerilla savaþý baþlattý. Molla Ömer ise saklanarak ölümüne kadar Taliban'ý yönetmeye devam etti.

1960'ta Kandahar'da doðan Molla Ömer'in, 23 Nisan 2013'te Pakistan'ýn Karaçi kentindeki bir hastanede tüberkülozdan öldüðü ortaya çýktý. Ölümü, 2 yýl sonra oðlu Molla Yakup tarafýndan doðrulandý.

- Taliban'ýn önde gelen 6 yöneticisi

1) Molla Hibetullah Ahundzade

Önceki Taliban lideri Molla Ahtar Muhammed Mansur'un ABD'nin düzenlediði bir drone saldýrýsýnda öldürülmesinin ardýndan 25 Mayýs 2016'da Taliban liderliðine Molla Hibetullah Ahundzade seçildi.

1980'lerde Sovyet iþgaline karþý savaþan gruplara katýlan 60 yaþýndaki Ahundzade, Molla Mansur'un yardýmcýlýðý görevini yürütüyordu.

Ahundzade'nin Mayýs 2016'da ortadan kaybolmasýna kadar 15 yýl boyunca Pakistan'ýn Afganistan sýnýrýna yakýn bir köyde din dersleri ve vaazlar verdiði ifade ediliyor.

Þu an Taliban'ýn en yetkili otoritesi olarak bilinen Ahundzade'nin nerede olduðu bilinmiyor.

2020'de Amerikan Foreign Policy dergisinde yayýmlanan habere göre, Ahundzade'nin yeni tip koronavirüsten (Kovid-19) hayatýný kaybettiði iddia edilirken; bu iddia Taliban tarafýndan reddedildi.

Ahundzade'nin yaygýn olarak bilinen ve Taliban tarafýndan yayýnlanan tek bir fotoðrafý bulunuyor. Taliban lideri, daha önce grubun yargý sisteminin baþ yargýcý olarak çalýþýyordu.

2) Molla Abdulgani Birader

1968'de Uruzgan vilayetinde doðan Birader, ABD iþgali sonrasý Afganistan Cumhurbaþkaný olan Hamid Karzai ile ayný aþirete mensup.

Ýþgal sonrasý NATO kuvvetlerine karþý baþlatýlan gerilla savaþýnýn önemli bir figürü olan Birader, Molla Ömer'in en çok güvendiði kiþilerden biri olarak kabul ediliyor.

Birader'in Molla Ömer'in kýz kardeþiyle evli olduðu ve Ömer'in kendisine "kardeþ" anlamýna gelen "Birader" unvanýný verdiði belirtiliyor.

Taliban'ýn 4 kurucusundan biri olan Birader, Taliban lideri Ahundze'nin yardýmcýlýðý görevini sürdürmesinin yanýnda ayný zamanda grubun siyasi iþlerinden sorumlu en üst düzey yöneticisi konumunda.

Pakistan'ýn güneyindeki Karaçi kentinde 2010'da güvenlik güçlerince yakalanan Birader, ABD ile sürdürülen barýþ görüþmelerine katkýsý olacaðý düþüncesiyle, eski ABD Baþkaný Donald Trump'ýn talebi doðrultusunda, 2018'de serbest býrakýldý.

Birader, grubun son yýllardaki diplomatik ve askeri politikalarýndaki etkili rolü nedeniyle uluslararasý camianýn adýný sýkça duyduðu Taliban lideri oldu.

ABD ile Taliban arasýnda imzalanan barýþ anlaþmasýna Taliban adýna Molla Birader imza atarken, müzakerelerde birçok devlet adamýyla üst düzey görüþmeler gerçekleþtirdi.

Ocak 2019'dan bu yana Taliban'ýn Doha'daki siyasi ofisinin baþkanlýðýný yürüten Birader, ABD-Taliban barýþ anlaþmasý kapsamýnda 3 Mart 2020'de Trump ile telefonda görüþerek, bir ABD baþkanýyla görüþen ilk Taliban yöneticisi oldu.

Ayrýca eski ABD Dýþiþleri Bakaný Mike Pompeo ile Eylül 2020'de Katar'da görüþen Birader, burada sürdürülen müzakereler dýþýnda Çin, Moskova ve Tahran'da da diplomatik temaslarda bulunmuþtu.

Birader, Kabil'in Taliban'ýn kontrolüne girmesinden kýsa süre sonra diðer üst düzey grup üyeleriyle kameralar karþýsýna geçmiþ, Afganistan'ý yönetirken izleyecekleri politikalara dair ilk basýn açýklamasýný yapmýþtý. Birader, burada yaptýðý açýklamada, Afganistan'ý kontrol altýna alma hedefine bu kadar çabuk ulaþacaklarýný beklemediklerini söylemiþti.

3) Molla Abdul Hakim

Taliban'ýn müzakere heyetinin baþkaný olan Abdul Hakim'in, grubun lideri Ahundzade'nin en çok güvendiði isimlerden olduðu belirtiliyor.

Abdul Hakim, müzakerelerde yardýmcýlýðý görevini yürüten Þir Muhammed Abbas Stanikzai ile 2014'te Guantanamo'daki ABD hapishanesinden mahkum takasý kapsamýnda serbest býrakýldý. Müzakere heyetinin baþkaný olarak atanmadan önce Taliban'ýn yargý sisteminden sorumlu baþyargýcýydý. Bu göreve atanana kadar tanýnan bir isim deðildi.

Pakistan'ýn Afganistan sýnýrýna yakýn Kuetta þehrindeki medreselerde dersler verdiði ve Taliban üyelerince saygý görülen birisi olarak biliniyor.

4) Þir Muhammed Abbas Stanikzai

Stanikzai, Taliban 2001'de devrilmeden önce hükümette eski bir bakan yardýmcýsý olarak görev yapýyordu. Yaklaþýk 10 yýldýr Doha'da yaþayan Stanikzai, 2015'te Taliban'ýn Doha'daki siyasi ofisinin baþkaný oldu.

Afgan hükümeti ile yürütülen müzakerelerde yer alan Stanikzai, Taliban'ýn bazý ülkelere yaptýðý ziyaretlerde de yer aldý.

Stanikzai, baþlangýçta Taliban'ýn müzakere ekibinin baþýna atanmýþtý ancak müzakerelerin baþlangýcýndan birkaç gün önce Taliban yönetimi, onu Molla Abdul Hakim'in yardýmcýsý olarak atadý.

5) Molla Muhammed Yakup

Taliban'ýn kurucusu Molla Ömer'in oðlu olan Molla Yakup, grubun Afganistan'daki askeri operasyonlarýný yönetiyor.

Önceki Taliban lideri Molla Mensur'un ölümünün ardýndan Taliban liderliðinin kendisine teklif edildiði ancak bunu yaþýnýn genç olmasý ve askeri deneyiminin eksik olmasýndan dolayý reddettiði ifade ediliyor.

31 yaþýndaki Molla Muhammed Yakup'un, babasýnýn ölümünden önce tanýnýrlýðý da düþüktü.

Molla Ahtar Muhammed Mansur'un Taliban liderliðine seçilmesi ile Molla Ömer'in ailesi ve Taliban arasýnda liderlik krizi çýkmýþtý. Molla Ömer'in oðlu Molla Yakup ve kardeþi Molla Abdul Mennan, Taliban'da önemli konumlara getirilmiþti. Bu atamalarla liderlik krizinin sona erdiði yorumlarý yapýlmýþtý.

Yakup, ayný zamanda Taliban lideri Ahundzade'nin yardýmcýlýðý görevini yürütüyor.

6) Siraceddin Hakkani

Siraceddin Hakkani, Afganistan'ýn Sovyet iþgali altýnda olduðu dönemde ABD tarafýndan desteklenen direniþçi Hakkani Grubu'nun kurucusu Celaleddin Hakkani'nin oðlu.

Hakkani, babasýnýn kurduðu grubun þu anki lideri konumunda.

1995'te Taliban'a katýlan Hakkani Grubu, Pakistan-Afganistan sýnýrý boyunca Taliban'ýn ekonomik ve askeri varlýklarýný yönetiyor.

Hakkani Grubu'nun Afganistan'a intihar bombacýlarý temin ettiði belirtilerken; grup, ülkedeki bazý yüksek düzeyli bombalý saldýrýlardan sorumlu tutuluyor.

2008'de Kabil'in lüks otellerinden birine yapýlan baskýn ve dönemin Afganistan Cumhurbaþkaný Hamid Karzai'ye yönelik suikast giriþimiyle Hindistan'ýn Kabil elçiliðine yapýlan bombalý saldýrýlar, bu suçlamalardan bazýlarý arasýnda gösteriliyor.

Hakkani'nin 45-50'li yaþlarýnýn baþýnda olduðu belirtilerken, nerede olduðu ise bilinmiyor.

FBI, daha önce Hakkani'nin tutuklanmasýný saðlayacak bilgiyi verene 5 milyon dolara kadar ödül vereceðini duyurdu.

Hakkani'nin "küresel terörist" olduðunu belirten FBI, Pakistan'ýn Kuzey Veziristan bölgesinde olduðunu tahmin ettiklerini açýklamýþtý.

Siraceddin Hakkani de Taliban lideri Ahundzade'nin yardýmcýlýðý görevini yürütüyor.

- Liderlik Þurasý, en üst düzey yönetim organý

Taliban yapýlanmasýnda, ayný zamanda liderin hemen altýnda 26 üyeli Rehberi Þurasý (Liderlik Þurasý) bulunuyor. Tüm askeri ve siyasi kararlar burada alýnýyor.

Grubun yapýlanmasýnda; askeri, istihbarat, siyasi, ekonomik olmak üzere farklý alanlarda bakanlar kurulu gibi iþleyen komisyonlar da bulunuyor.