ABD ve Avrupa ülkelerinde hüsran! Faiz artýrmak enflasyonu düþürmedi

Türkiye'nin faizi düþürmek için yaptýðý her hamle faiz lobisinin itirazýyla karþýlaþtý. Yüksek faiz, "düþük enflasyon" için olmazsa olmaz þart ve deðiþtirilemez ekonomi kuralý olarak sunuldu. Ancak Kovid-19 etkisiyle yükselen enflasyonu düþürmek için faize sarýlan ABD ve Avrupa ülkeleri umduklarýný bulamadý. Faizi ne kadar yükseltseler de son 30-40 yýlýn enflasyonunu yaþýyorlar.

Türkiye'nin faizi düþürmek için yaptýðý her hamle faiz lobisinin itirazýyla karþýlaþtý. Yüksek faiz, "düþük enflasyon" için olmazsa olmaz þart ve deðiþtirilemez ekonomi kuralý olarak sunuldu. Ancak Kovid-19 etkisiyle yükselen enflasyonu düþürmek için faiz silahýna sarýlan ülkeler, umduðunu bulamadý. ABD, Avrupa, Ýngiltere merkez bankalarý baþta olmak üzere geliþmiþ ve geliþen ülkelerin yaptýðý sert faiz artýþlarý, enflasyonu düþürmedi.

ABD ENFLASYONDA 41 YILIN REKORUNU KIRDI

Yeni Þafak'ýn haberine göre, ABD Merkez Bankasý Fed; mart ayýndan bu yana 250 baz puanlýk faiz artýþý yaptýðý halde, ABD'de enflasyon yüzde 9,1 ile 41 yýlýn zirvesine çýktý. Mart ayýnda varlýk alým operasyonunu tamamlayarak faiz artýþlarýna baþlayan Fed; martta 25 baz puan, mayýsta 50 baz puan, haziranda 75 baz puanla faiz artýþý yapmýþtý. ABD'de enflasyon aðustosta yüzde 8,3'e gerilese de Fed'in bu hafta, 75-100 baz puan arasýnda bir faiz artýþý daha yapmasý bekleniyor.

AVRUPA'NIN ÝÞÝ ZOR

Benzer bir tablo Avrupa'da da var. Avrupa Merkez Bankasý (ECB), geçen hafta politika faizini 75 baz puan artýrarak yüzde 1,25'e çýkardý. Banka böylece 24 yýllýk tarihinde ilk kez bu oranda bir faiz artýþýna gitti. ECB, temmuz ayý toplantýsýnda 11 yýlýn ardýndan ilk kez faiz artýrýmýna giderek faiz oranýný yüzde 0,25'ten yüzde 0,75'e yükseltmiþti. Bu radikal faiz artýþýna raðmen Avro Bölgesi'nde enflasyon aðustosta yüzde 9,1 ile tarihi zirvede bulunuyor. Ukrayna'ya müdahalesi nedeniyle Rusya ile tersleþtiði için enerji tedariki konusunda zor günler geçiren Avrupa'yý zor bir kýþ bekliyor.

RESESYON VE ÇÝFT HANELÝ ENFLASYON UYARISI

Artan enerji ve gýda fiyatlarý Almanya'da enflasyonun 50 yýlýn en yüksek seviyesine çýkmasýna neden oldu. Temmuzda yüzde 7,5 olan yýllýk enflasyon, aðustosta yüzde 7,9'a çýkarak ilk petrol krizinin yaþandýðý 1973-1974 kýþýndan bu yana en yüksek oraný gördü. Almanya Merkez Bankasý (Bundesbank), enerji krizi nedeniyle Alman ekonomisinin resesyona girdiðine iliþkin iþaretlerin giderek arttýðýný ve enflasyonun gelecek aylarda çift hanelere ulaþabileceðini dün duyurdu.

ÝNGÝLTERE'DE BENZER BÝR TABLO VAR

Ýngiltere Merkez Bankasý da Avrupa ve ABD'dekine benzer adýmlarla yükselen enflasyonu durdurmaya çalýþýyor. Ocak ayýnda yüzde 5,5 olan Ýngiltere'deki enflasyon aðustos ayý itibariyle yüzde 9,9'e yükseldi. Faizleri 0,25'ten yüzde 1,75'e çýkaran Ýngiliz Merkez Bankasý'nýn bu hafta vereceði kararla faiz artýþýný sürdürmesi bekleniyor.

RUSYA DA DÜÞÜRMEKTE ZORLANIYOR

Rusya'da ise savaþ durumuna baðlý olarak faiz ve enflasyon arasýnda daha karmaþýk bir baðlantý gözlemleniyor. Batýlý ülkelerin yaptýrýmlarý nedeniyle politika faiz oranýný 28 Þubat'ta yüzde 9,5'ten yüzde 20'ye çýkaran Rusya Merkez Bankasý, 26 Mayýs'ta aldýðý radikal bir kararla faizi 900 baz puan düþürerek yüzde 20'den yüzde 11'e çekti.

Haziranda politika faizini yüzde 9,5'e, temmuzda yüzde 9'a, aðustosta yüzde 8'e indiren Rusya Merkez Bankasý, geçen hafta bir indirime daha giderek gösterge faizini yüzde 7,5'e kadar düþürdü. Ancak Rusya'da enflasyon faiz gibi hýzla yükseldiði gibi aþaðý inmedi. Ocakta yüzde 8,73 olan enflasyon nisanda yüzde 17,8'e yükseldi. Aradan geçen beþ ayda bir miktar gerilese de ülkedeki enflasyon aðustos itibarýyla yüzde 14,3'te bulunuyor.

DÝKKAT ÇEKEN ÜLKE ARJANTÝN

Arjantin, yüksek enflasyonla mücadele etmek için yýlbaþýndan bu yana 9 kez faiz artýþý yaptý. Arjantin Merkez Bankasý; politika faizini yüzde 38'den yüzde 75'e yükselttiði halde, enflasyonun yüzde 51'den yüzde 78,5'e çýkmasýný engelleyemedi. Ýlk kez bir ayda iki kez faz artýþý yapan Arjantin'de enflasyon son 20 yýlýn zirvesinde bulunuyor. Güney Amerika'nýn ikinci en büyük ekonomisine sahip Arjantin'de enflasyonun yýl sonuna kadar yüzde 90'lara çýkmasý öngörülüyor.

TÜRKÝYE FAÝZ ÝNDÝREREK AYRIÞTI

Türkiye'de ise Merkez Bankasý, Batý ülkelerinde kabul görmüþ politikalarýný bir kenara iterek kendine özgü bir politika izlemesiyle dikkat çekiyor. 2021'i yüzde 36 enflasyon ile kapatan Türkiye; düþük faiz ortamýnda daha fazla yatýrým, istihdam, üretim, ihracat ve büyüme politikasýný benimsedi. Geçen yýlýn son dört ayýnda (eylül-aralýk) üst üste aldýðý kararlarla faizi yüzde 18'den yüzde 14'e düþüren Merkez Bankasý, 7 ay ara verdiði indirim adýmlarýna Aðustos'ta bir yenisini ekledi ve politika faizini yüzde 14'ten yüzde 13'e çekti. Enflasyon ise geçtiðimiz ocaktaki seviyesi olan yüzde 48,69'dan 80,21'e yükselse de artýþ hýzý iyice azaldý.

GÖZLER MERKEZ BANKALARINDA

Bu hafta ABD, Ýngiltere, Japonya, Türkiye, Ýsveç, Ýsviçre, Norveç, Tayvan, Mýsýr, Brezilya, Güney Afrika ve Endonezya'nýn da aralarýnda bulunduðu 20'den fazla ülkede merkez bankasýnýn faiz kararý bekleniyor. Bu sene yaklaþýk 90 merkez bankasý faiz artýrýmýna gitti. Bunlarýn yarýsý tek seferde en az 75 baz puanlýk artýþ yaptý. Böylece, 2008'deki finansal krizde uygulanan ucuz para politikasýndan kararlý bir çýkýþ oldu. Ancak merkez bankalarýnýn enflasyonu yenmek için faiz indirerek uyguladýðý sýkýlaþma politikalarý bu ülke ekonomilerini durgunluk riski ile karþý karþýya getirdi. Uzmanlar; özellikle küresel merkez bankalarýnýn son attýðý adýmlarýn dünya ekonomisini durgunluða ittiðine dikkat çekiyor.

NOBEL ÖDÜLLÜ ÝKTÝSATÇI JOSEPH STÝGLÝTZ: ÇARE FAÝZDE DEÐÝL YATIRIM VE ÜRETÝMDE

Columbia Üniversitesi Profesörü ve Nobel ödüllü iktisatçý Joseph Stiglitz, arz yönlü enflasyonu hafifletmek için faizleri çok agresif artýran merkez bankalarýnýn fiyat artýþlarýný tetiklediðini söyledi. Geçtiðimiz günlerde Bloomberg News'e konuþan Stiglitz, faizleri artýrmanýn arz tarafýndaki problemleri çözmediðini belirterek, "Hatta daha da kötüleþtirebilir. Çünkü arz sýkýntýlarýna yönelik daha fazla yatýrým yapýlmasý gerekir. Ancak faizlerin artýrýlmasý bu yatýrýmlarý zorlaþtýrýyor" dedi. Stiglitz, standart faiz artýþý öneren ekonomik modellerin daha fazla enflasyona yol açabileceðini bildirdi. Örnek olarak, ABD konut piyasasýna atýfta bulunan Stiglitz, ev sahiplerinin yüksek faiz maliyetini kiracýlara yansýtarak fiyat artýþýný beslediklerini belirtti. Stiglitz, "Faiz artýrmanýn daha fazla gýda ve enerji üretimine ve arz sorunlarýný çözmeye nasýl bir katkýsý olabilir? Faiz artýþý sorunlarýn temeline inmiyor, durumu kötüleþtirme riski barýndýrýyor" ifadelerini kullandý.