Birleþmiþ Milletler (BM) Ýklim Deðiþikliði Çerçeve Sözleþmesi 29. Taraflar Konferansý'na (COP29) ev sahipliði yapan Azerbaycan ile Orta Asya ve Kafkasya'daki komþularýnýn yenilenebilir enerji alanýndaki bölgesel iþbirliðinin yeni bir dönemi baþlatabileceði deðerlendiriliyor.
Londra merkezli uluslararasý enerji düþünce kuruluþu Ember, COP29'un "Enerji/Barýþ, Yardým ve Ýyileþme" tematik gününde, "Orta Asya ve Kafkaslar için Yeþil Enerji Koridorlarý" adlý bir rapor yayýmladý.
Rapora göre, Orta Asya ve Kafkasya'daki ülkelerin yenilenebilir enerjiden saðlanacak elektriðin yaygýnlaþtýrýlmasý için oluþturulacak geliþtirilmiþ bir bölgesel iþbirliðinden kazanacaklarý çok þey var.
Söz konusu ülkeler, büyük ölçüde fosil yakýtlara baðýmlý olmasýna raðmen yenilenebilir enerji konusunda bölgesel bir iþbirliðiyle yeni bir dönem baþlatabilir.
Bölge ülkelerinin mevcut durumda büyük bir kýsmýnýn elektrikte fosil yakýtlara baðýmlý olduðuna deðinilen rapora göre, Özbekistan, Azerbaycan ve Türkmenistan doðal gazdan elektrik üretimi saðlarken, Kazakistan'ýn üretimi kömüre dayanýyor. Su açýsýndan zengin olarak bilinen Tacikistan, Kýrgýzistan ve Gürcistan ise elektriklerinin çoðunu yenilenebilir kaynaklardan üretiyor.
Rapora göre, bölge henüz kullanýlmamýþ büyük bir yenilenebilir enerji potansiyeline sahip.
Orta Asya ve Kafkasya, kuzeyde güçlü rüzgar potansiyeli, güneyde güneþ enerjisi ve doðuda bölgenin en büyük iki nehri çevresinde hidroelektrik gibi birbirini tamamlayan bir yenilenebilir enerji profili saðlayan coðrafi çeþitlilikten faydalanýyor.
Rapora göre, Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Türkiye ve Avrupa Birliði'ni birbirine baðlamasý planlanan yeþil enerji koridorlarý, çeþitli yenilenebilir enerji kaynaklarýný bir araya getirerek sýnýr ötesine düþük maliyetli ve sürdürülebilir enerji saðlayabilir.
Bölgedeki hükümetlerin yenilenebilir enerji hedeflerini yükseltmeye baþladýðýna dikkat çekilen rapora göre, Özbekistan þu anda elektriðinin yüzde 89'unu gazdan üretiyor ancak 2030'a kadar elektrik üretim kaynaklarýnda yüzde 40 yenilenebilir enerji payý hedefliyor.
Azerbaycan, 2023'te yüzde 20 olan yenilenebilir enerjinin kurulu güçteki payýný 2030'a kadar yüzde 30'a çýkarmayý planlýyor.
Kömüre baðýmlý Kazakistan ise büyük hidroelektrik santralleri hariç 2030'a kadar elektriðinin yüzde 15'ini yenilenebilir enerji kaynaklarýndan üretmeyi hedefliyor. Rapora göre, geniþ yüzölçümüne sahip ülke, yýllýk tahmini 929 teravatsaat üretim kapasitesiyle bölgedeki en yüksek kara rüzgarý potansiyeline sahip. Bu ise bölgenin elektrik talebinin üç katýna eþit.
Türkmenistan'ýn güneþ enerjisi potansiyelinin 655 gigavat olduðu tahmin edilirken, rapora göre bu miktar bölgenin mevcut toplam kurulu gücünün 8 katýna denk geliyor.
Rapora göre, bölgenin eskiyen Sovyet dönemi þebekesinin, gerekli büyük ölçekli yenilenebilir entegrasyonunu desteklemek için önemli yatýrým ve daha geniþ bölgesel iþbirliði taahhüdü gerektiriyor.
Ember Türkiye, Orta Asya ve Kafkasya Bölge Lideri Ufuk Alparslan, konuya iliþkin "Bölgesel bir yaklaþým, Orta Asya'nýn enerji dönüþümüne güç katabilir." deðerlendirmesinde bulundu.
Raporun yazarý da olan Alparslan, bölge ülkelerinin yenilenebilir enerji potansiyeline dikkati çekerek, "Geliþtirilmiþ ara baðlantýlar, rüzgar zengini kuzeyden güneþli güneye kadar bölgenin yenilenebilir potansiyelinden en iyi þekilde yararlanabilir ve bol miktarda ucuz elektrik tedarikiyle enerji güvenliðini artýrmaya yardýmcý olabilir." ifadesini kullandý.
Bu koridorda Türkiye'nin olasý rolüne de deðinen Alparslan, þunlarý kaydetti:
"Azerbaycan, hedeflerini artýrarak ve enerji dönüþümüne yönelik bölgesel iþbirliðinde öncü bir rol üstlenerek Orta Asya ve Avrupa'yý birbirine baðlayan bir yeþil enerji merkezi olma potansiyeline sahip. Türkiye, Nahçývan üzerinden Azerbaycan ile þebeke baðlantýsýný geliþtirerek önemli bir kara köprüsü olarak bu vizyonu daha da destekleyebilir."
Bakü'de devam eden COP29'un üçüncü gününde Azerbaycan, Kazakistan ve Özbekistan yeþil enerji geliþtirme ve iletimi alanýnda mutabakat zaptý imzalamýþtý.
Azerbaycan Cumhurbaþkaný Müþaviri Hikmet Hacýyev, X hesabýndan yaptýðý paylaþýmda, üç ülkenin üreteceði yeþil enerjinin Hazar Denizi boyunca iletileceðini ve projenin Karadeniz enerji kablosuna baðlanacaðýný bildirmiþti.