Dev projedeki kritik rolümüze dikkati çektiler: Bunu yalnýzca Türkiye baþarabilir

Türkiye, doðal gaz merkezi hedefi doðrultusunda bölgesel iþbirliklerini derinleþtirmeye devam ederken, Hazar Denizi ötesine hapsolmuþ Türkmen gazýnýn Avrupa'ya ihracatýnýn, Türkiye ile baþarýya ulaþabileceði deðerlendiriliyor.

Rusya-Ukrayna Savaþý'nýn ardýndan Avrupa'nýn doðal gazda darboðaz yaþamasýyla yeniden gündeme gelen Türkmen gazý için Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan'ýn enerji diplomasisi yoðunluk kazandý.

Bu kapsamda, ilk olarak Türkiye ile Türkmenistan arasýnda 1 Mart'ta doðal gaz alanýnda iþbirliðine yönelik mutabakat zaptý ve hidrokarbon alanýnda yapýlacak ortaklýklara temel teþkil edecek niyet beyaný imzalandý. Bunu takiben, 14 Mart'ta Türkiye ile Azerbaycan arasýnda Türkmen gazýnýn Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden Türkiye'ye ulaþtýrýlmasýný içeren doðal gaz alanýnda iþbirliði anlaþmasý yapýldý.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakaný Alparslan Bayraktar, konuya iliþkin açýklamasýnda, Türkmen gazýnýn Türkiye'ye ulaþmasý için üç seçenek üzerinde durduklarýný, bunlarýn takas yoluyla Ýran veya Ýran-Azerbaycan üzerinden gelmesi ya da daha uzun soluklu ancak daha sürdürülebilir ve büyük kapasiteli bir seçenek olan Hazar geçiþli bir boru hattýyla taþýnmasý olduðunu belirtmiþti.

Bakan Bayraktar, ilk etapta yaklaþýk 2 milyar metreküp Türkmen gazýnýn Türkiye'ye taþýnmasýnýn planlandýðýný bildirmiþti.

Temmuz sonundaki Türkmenistan ziyareti kapsamýndaki açýklamasýnda ise Bayraktar, 20 yýl boyunca her yýl 15 milyar metreküp olmak üzere yaklaþýk 300 milyar metreküplük hacmin hedeflendiðini kaydetmiþti.

- "KÜÇÜK BÝR TAKASIN TÜRKÝYE YA DA AVRUPA ÝÇÝN BÜYÜK BÝR SEMBOLÝK ETKÝSÝ OLACAKTIR"

Oxford Enerji Çalýþmalarý Enstitüsü Kýdemli Misafir Araþtýrma Görevlisi Julian Bowden, AA muhabirine, yaklaþýk 2 milyar metreküplük Türkmen gazýnýn takas yoluyla iletiminin uygulanabilir olduðunu söyledi.

Bowden, Türkmen gazýnýn Avrupa'ya ihracatýnda baþlýca sorunun iletim ve bu iletim için gerekli olan ticari anlaþmalar olduðunu belirterek, yýllýk 15 milyar metreküplük gazýn iletimi için fiziki bir Trans-Hazar boru hattýnýn önemine iþaret etti.

Bu noktada, Türkiye ile Türkmenistan arasýnda imzalanan doðal gaz anlaþmasýna deðinen Bowden, söz konusu anlaþmanýn her iki ülke için de bazý stratejik avantajlar saðlayacaðýna dikkati çekti.

Julian Bowden, Türkiye'nin gaz merkezi olma hedefini anýmsatarak, "Ne kadar çok tedarik seçeneðine sahip olursa o kadar iyi. Hublarýn arz çeþitliliðine ihtiyacý vardýr. Küçük miktarlarda da olsa Türkmenistan'dan gaz tedariki, bir hub kurma fikrinin hayata geçirilmesine yardýmcý olacaktýr. Ayrýca, Ýran ve Rusya gazýna da alternatif olacaktýr." dedi.

Türkmenistan'ýn devasa gaz kaynaklarýnýn atýl durumda olduðuna dikkati çeken Bowden, "Tek ihracat pazarý olan Çin'e son derece baðýmlý durumda. Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doðal Gaz Boru Hattý (TAPI) projesi de gerçekleþmiyor. Ayrýca, Avrupa'nýn kaybedilen Rus gazý yerine yeni gaz tedarikine ihtiyacý var." ifadesini kullandý.

Bowden, tüm bunlar dikkate alýndýðýnda olasý bir ticarete iliþkin þunlarý kaydetti:

"Türkmenistan'ýn ihracat pazarý olarak sadece Çin varken, Türkiye'nin tedariki iyi durumda. Muhtemelen Türkmenistan'ýn Türkiye'ye ihtiyacý, Türkiye'nin Türkmenistan'a ihtiyacýndan daha fazladýr. Asýl engel ulaþýmýn saðlanmasý. Yýllýk 15 milyar metreküp çok büyük bir gaz hacmi. Bu bir takas anlaþmasý için çok fazla. Bu da Trans-Hazar boru hattý þeklinde yeni bir proje ve ardýndan Azerbaycan'dan Türkiye'ye uzanan Güney Gaz Koridoru'nun büyük ölçüde geniþletilmesini gerektirecektir. Devamýnda ise Türkiye'den Avrupa'ya iletimi için Güney Doðu Avrupa'da yeni bir proje ya da TAP boru hattýnýn yine büyük ölçüde geniþletilmesi gerekecektir."

Bunun, planlandýðý gibi ilk etapta daha küçük bir hacmin takas yoluyla iletimi, ardýndan bir Trans-Hazar boru hattýna dönüþtürülmesiyle gerçekleþtirilmesi ihtimaline deðinen Bowden, "Türkmenistan'dan batýya doðru büyük ölçekli bir ihracatýn baþlamasýyla Hazar, Trans-Kafkasya ve Güney Avrupa'daki doðal gaz görünümü deðiþecektir. Ýran üzerinden yýllýk 1-2 milyar metreküplük küçük bir takasýn Türkiye ya da Avrupa için çok az piyasa etkisi olacaktýr ancak büyük bir sembolik etkisi olacaktýr." deðerlendirmesinde bulundu.

- "MEVCUT ALTYAPI KULLANIMININ AZAMÝ DÜZEYE ÇIKARILMASI GEREKEBÝLÝR"

Atlantik Konseyi Kýdemli Araþtýrmacýsý John M. Roberts de Türkmenistan'dan Türkiye'ye gaz iletimi için mevcut altyapýnýn kullanýmýnýn azami düzeye çýkarýlmasý gerektiðini dile getirdi.

Türkmenistan'ýn doðal gazý için alternatif çýkýþ noktalarý bulmasý gerektiðini kaydeden Roberts, "Halihazýrda bir çýkýþ noktasý var: Çin. Ancak gerektiði kadar hýzlý büyümüyor. Pakistan ve Hindistan'a bir boru hattý çekmeye çalýþýyor ve bunu 20 yýldýr deniyor, ancak ilerleme kaydedemiyor. Bu noktada, Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan'ýn projeye verdiði emek, Türkiye'ye gaz getirmek için bir mutabakat zaptý imzalamasý ve ardýndan Azerbaycan'ýn transit ülke olarak hareket etmesini saðlamak için baþka bir mutabakat zaptý denemesi var. Ýþte Türkmenistan'ýn ilgileneceði hat bu." diye konuþtu.

Roberts, Türkmen gazýnýn Avrupa'ya gidip gitmediðine bakýlmaksýzýn Türkiye'ye ulaþmasýndan tüm taraflarýn kazançlý çýkacaðýný belirterek, "Hazar üzerinden Türkmen gazýnýn ihracatý projesini hayata geçirebilecek biri varsa o da Türk yetkililerdir. Türkmen gazýnýn batýya iletilmesinde büyük bir geliþme söz konusu olacaksa bunu gerçekleþtirecek oyuncu Türkiye olacaktýr." dedi.

- "ANLAÞMA, TÜRKMEN GAZININ AB'YE ULAÞMASINI KOLAYLAÞTIRACAKTIR"

Enerji Uzmaný Danila Bochkarev ise makul fiyatlý her yeni gaz kaynaðýnýn Türkiye'nin ekonomik kalkýnmasý için önemli olduðunu, Türkmen gazýnýn Türkiye'nin bölgesel bir gaz merkezi olarak konumunu güçlendireceðini söyledi.

Bochkarev, Türkmen gazý için planlanan Trans-Hazar boru hattýnýn jeopolitik, finansal ve çevresel engeller nedeniyle kýsa vadede tamamlanmasýnýn mümkün görünmediðini vurgulayarak, gazýn Ýran üzerinden Türkiye'ye ulaþabileceðini ancak Ýran'a uygulanabilecek yeni yaptýrýmlarýn ve Irak ile rekabet gibi bazý zorluklarla karþýlaþýlabileceðini aktardý.

Temelde, Türkiye ile Türkmenistan arasýndaki doðal gaz anlaþmasýnýn Türkmen gazýnýn Avrupa Birliði'ne ulaþmasýný kolaylaþtýracaðýný dile getiren Bochkarev, "Türkmenistan gazý teorik olarak Avrupa'da rekabetçi bir fiyata satýlabilir. Ancak Çin'e yapýlan teslimatlar veya gaz kaynaklarýný paraya çevirmenin diðer yollarýyla karþýlaþtýrýldýðýnda Türkmengaz için fazla kar getirmeyecektir." görüþünü paylaþtý.