FETÖ'nün Türkiye ekonomisine zararý 500 milyar dolarý aþtý

FETÖ elebaþý Fetullah Gülen'in ölümü sonrasý hain terör örgütünün Türkiye ekonomisine aðýr faturasý yeniden gündeme geldi.

FETÖ'nün hükümeti hedef aldýðý 17-25 Aralýk operasyonlarý ve ülke yönetimini ele geçirmek amacýyla planladýðý ancak baþarýsýz sonuçlanan 15 Temmuz hain darbe giriþiminin Türk ekonomisine maliyeti aðýr oldu.

Normal þartlarda bir ülke ekonomisini derinden etkileyebilecek bu iki olaydan sonra Türkiye ekonomisi, uyguladýðý baþarýlý politikalarla hýzlý bir þekilde toparlandý. Hükümetin akýlcý ve proaktif adýmlarý ile bu iki olayýn ekonomide yarattýðý hasar hýzla giderildi.

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan, 7 Ocak 2015'teki Büyükelçiler Konferansý'nda, "En mütevazý hesaplamayla 17 ve 25 Aralýk darbe giriþiminin Türkiye'ye maliyeti 120 milyar dolar oldu. Eðer baþarýlý olsaydýlar, eðer azmettikleri gibi baþbakaný, 'dönemin baþbakaný' yapabilselerdi, inanýn bu maliyet kat kat fazla olacaktý." ifadelerini kullanmýþtý.

15 Temmuz darbe giriþiminin faturasýnýn da 400 milyar dolarý aþtýðý tahmin ediliyor.

- REKOR SEVÝYELERÝ GÖREN BORSADA SERT DÜÞÜÞLER GÖRÜLDÜ

AA muhabirinin derlediði bilgilere göre, 17-25 Aralýk operasyonlarý sonrasý dolar kuru yükseliþe geçti. 16 Aralýk 2013 gününü 1,94 seviyesinde kapatan dolar/TL, hükümeti hedef alan operasyonlarýn baþlamasýyla yýlý 2,15 seviyesinde kapattý.

Ekonomik alanda operasyonlarýn etkilerinin yavaþ yavaþ ortaya çýkmaya baþladýðý bu dönemde, küresel yatýrýmcýlarýn gözü de Türkiye'deki geliþmelere çevrilmiþti.

Söz konusu geliþmeler, dolar/TL'nin yükseliþ trendine girmesine sebep oldu. Kur, 2014 yýlýnýn mart ayýnda 2,30 seviyesine yaklaþtý.

Operasyonlarýn ekonomiye olumsuz etkileri sermaye piyasalarýna da ciddi þekilde yansýdý. Bu dönemde, 93.178,87 puanla tarihi zirvesine ulaþan BÝST 100 endeksi, 2013 yýlýnýn son iþlem gününde 67.801,73 puandan kapandý.

Ayrýca, Türkiye'de yüzde 4,61'e inen devlet borçlanma faizi, 2014 yýlýnýn mart ayýnda yüzde 12 seviyelerine çýktý.

Mart 2014'te, o dönem AK Parti Genel Baþkan Yardýmcýsý görevinde olan Numan Kurtulmuþ, katýldýðý bir etkinlikte yaptýðý açýklamada, paralel yapýnýn hain operasyonlarýnýn ekonomiye olan etkilerini deðerlendirirken, 17 Aralýk operasyonun ekonomiye ne kadar ve nasýl etkisi olduðunu gün gün takip ettiklerini söylemiþti.

Kurtulmuþ, "Bu olaylarý bahane ederek Türkiye ekonomisini istikrarsýzlaþtýrmak isteyen çevrelerin de bunda çok ciddi þekilde katkýsý olduðunu ifade etmek lazým." diye konuþmuþtu.

Operasyonlarýn Türkiye'de ciddi etki yarattýðýný vurgulayan Kurtulmuþ, bunlardan birinin döviz kurlarýndaki yükseliþ olduðuna iþaret etmiþti. Döviz kurlarýnýn takip eden yýlýn mart ayýnda 2,21, 2,23 seviyelerine yükseldiðini belirten Kurtulmuþ, "Bu fevkalade ciddi bir yükselmedir." ifadesini kullanmýþtý.

Kurtulmuþ, diðer etkinin faiz oranlarýnýn yükseliþi olduðunu, mayýs ayýnýn ortasýnda Türkiye'de devletin borçlanma faizinin tarihi olarak en düþük seviyesine, yüzde 4,61'e inmiþken, Mart 2014'te bu oranýn yüzde 12'ler seviyesine çýktýðýný aktararak, "Yine bu faiz meselesi 17 Aralýk'tan önce 7,8'ler seviyesindeyken, bu büyük bir baskýyla 12'ler seviyesine çýkarýlmýþtýr. Dolayýsýyla faizlerde de neredeyse 2-3 katýna yaklaþan ciddi bir yükseliþ oldu" yorumunda bulunmuþtu.

- EKONOMÝ, 2016 YILINDA TEKNÝK RESESYONDAN SIYRILDI

Borsa Ýstanbul'da BIST 100 endeksi, 15 Temmuz 2016 sonrasýndaki ilk iþlem gününde yüzde 7,08 ile tarihinin en sert düþüþlerinden birini yaþamýþ ve düþüþ eðilimi bir hafta boyunca devam etmiþti.

Haftalýk bazda yüzde 13,4 deðer kaybederek 70.426 puana kadar gerileyen BIST 100 endeksi, baþta Sermaye Piyasasý Kurulu (SPK) ve Borsa Ýstanbul ile ekonomi yönetiminin proaktif adýmlarý sayesinde sonraki haftalarda kayýplarýný hýzlýca telafi etmiþ ve yükseliþe geçmiþti.

Döviz kurlarý ve tahvil faizleri ise darbe giriþimi sonrasýndaki hafta hýzlý yükseliþe geçse de gerek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasýnýn (TCMB) önlemleri gerekse ekonomi yönetiminin piyasalarý sakinleþtiren açýklamalarý, yatýrýmcýya güven vererek Türk lirasý (TL) varlýklarýndan kaçýþý durdurmuþtu.

Türk ekonomisi, 2016'nýn 3. çeyreðinde yüzde 0,8 daralsa da 4. çeyrekte tekrar büyüme baþarýsý göstermiþ ve teknik olarak resesyona girmeden darbe giriþiminin negatif etkisinden sýyrýlmýþtý.

Hain darbe giriþiminin ardýndan 2016'nýn ikinci yarýsýnda Borsa Ýstanbul pay piyasalarýna alým yapmaya yanaþmayan yabancý yatýrýmcýlarýn, ekonomi ve para politikasýnda saðlanan güvenle 2017'de güçlü bir þekilde hisse alýmýna geçtiði ve yýlý 1 milyar 781 milyon dolarlýk net alýmla tamamladýklarý görüldü.

2016 yýlýnda FETÖ'nün hain darbe giriþimi sonrasý piyasalar bir anda artan risk algýsý sebebiyle zorlu bir döneme girdi. Ülkede yaþanan olaðanüstü durum sebebiyle artan riskler, ekonomik göstergeleri negatif yönde etkilemiþ, bunun ilk emareleri de döviz kuru üzerinde görülmüþtü.

14 Temmuz 2016'da günü 2,8778'den kapatan dolar/TL, 15 Temmuz'daki FETÖ'nün hain darbe giriþiminin basýna yansýmasý sonucu yurt dýþý piyasalarda satýþ aðýrlýklý bir seyir izleyerek yüzde 5,1'lik artýþla 3,0250 seviyesine yükselmiþti.

Araya giren hafta sonu sebebiyle uluslararasý piyasalarýn kapalý olmasý ve darbe giriþiminin kýsa sürede bastýrýlmasý, göstergelerin daha da kötüleþmesini engelleyen unsurlar olmuþtu.

Hain FETÖ darbe giriþiminin büyük oranda bastýrýldýðý pazartesi günü, BIST 100 endeksi, 15 Temmuz cuma günkü kapanýþa göre günü yüzde 7,08 düþüþle 76.957,61 puandan günü tamamlamýþtý. Haftanýn devamýnda da düþüþ eðilimini sürdüren endeks, haftayý yüzde 13,39'luk deðer kaybýyla kapatmýþtý.

- "DARBE GÝRÝÞÝMÝNÝN FATURASI 400 MÝLYAR DOLARI AÞTI"

Ýstanbul Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Þener, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, darbenin, ülke ekonomisine doðrudan maliyetinin yaklaþýk 160 milyar dolar, dolaylý maliyetinin ise çok daha fazla olduðuna dikkati çekti.

Darbe giriþiminin kiþi baþý maliyetinin 2 bin dolarý geçmiþ olabileceðini, ülke ekonomisine dolaylý maliyetinin ise toplamda 400 milyar dolarý aþtýðýný belirten Þener, darbe giriþimiyle birlikte kredi derecelendirme kuruluþlarýnýn hýzlýca not indirimine gittiklerini ancak darbe sonrasý ekonomide yaþanan hýzlý toparlanma sayesinde bu indirimlerin gerekli olmadýðýný savundu.

Þener, darbe giriþimi sonrasý süreçte yaþananlarla birlikte Türkiye'ye doðrudan yabancý sermaye giriþlerinde gözle görülür bir yavaþlama yaþandýðýný ifade ederek, 2016'da 16 milyar dolar olan bu tutarýn 2019'da 8,6 milyar dolara kadar gerilediðine iþaret etti.

Darbe giriþimi nedeniyle doðrudan yabancý sermaye giriþlerinin azalmasýnýn da etkisiyle kiþi baþýna düþen milli gelirde gerileme yaþandýðýný kaydeden Þener, 2013'te 12 bin 582 dolara ulaþan kiþi baþýna gelirin darbe giriþimi ile birlikte 2020 yýlýna gelindiðinde 8 bin 600 dolara kadar indiðini ancak 2023 yýlýna gelindiðinde 13 bin 243 dolar seviyesine tekrar ulaþýlabildiðini bildirdi.

Kümülatif olarak büyüme süreci göz önüne alýndýðýnda geçen yýl yaklaþýk olarak 19 bin 600 dolarý aþmasý hedeflenen kiþi baþýna gelirin, 13 bin dolar civarýnda kaldýðýný vurgulayan Þener, "Darbe süreci, sadece kiþi baþýna gelir kayýplarý açýsýndan 10 yýllýk bir zaman kaybýna yol açmýþtýr." dedi.

Þener, 2015 yýlýnda 19,3 milyar dolar olan doðrudan yabancý yatýrýmlarýn darbe giriþimi ile birlikte 2020'de 7,7 milyar dolar seviyesine kadar düþtüðüne iþaret ederek, geçen yýl ancak 10,7 seviyelerine ulaþýlabildiðini söyledi.

Þener, "Darbe giriþimi, Türkiye'nin yatýrým çekme potansiyelini ve yatýrým imajýný ciddi anlamda zedelemiþtir." ifadesini kullandý.

Merkezi yönetim bütçe açýðýnýn GSYH'ye oranýnýn 2015 yýlýnda yüzde 1 civarýnda gerçekleþtiðini, 2020'de bu oranýn yüzde 3,2 seviyesine yükseldiðini dile getiren Þener, FETÖ darbe giriþiminin ülke ekonomisinde verimliliði düþürdüðünü, maliyetleri artýrdýðýný belirtti.

Kredi derecelendirme kuruluþlarýnýn not indirimlerine Türkiye'nin gri listeye alýnmasý da eklenince ülkenin uluslararasý düzeyde ekonomik imajýnýn zayýfladýðýný aktaran Þener, darbe giriþiminin kurumlar ve çalýþanlar üzerindeki dejenerasyon etkisi de düþünüldüðünde Türkiye'ye ekonomik maliyetinin çok daha yüksek düzeyde olduðunu söyledi.