Hak ve menfaatler korunacak! Türkiye'deki kripto varlýk ekosistemine düzenlenme

AA muhabirinin TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda yarýn görüþülecek Sermaye Piyasasý Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun Teklifi'nin etki analizinden derlediði bilgilere göre, teklifle yatýrýmcýlarýn hak ve menfaatlerinin korunmasý için Türkiye'deki kripto varlýk ekosisteminin düzenlenmesi ve denetlenmesi amaçlanýyor.

Etki analizinde, kripto varlýk düzenlemesinin yatýrýmcýlar nezdinde yaratacaðý etkinin, daha önce kaldýraçlý alým satým iþlemleri (foreks) için yapýlan düzenlemeye benzer etkiler yaratabileceði öngörüldü. Foreks iþlemlerini düzenleme ve denetleme yetkisinin 2011'de Sermaye Piyasasý Kuruluna (SPK) verildiði anýmsatýlarak, bu bakýmdan foreks düzenlemelerinin çýkýþýndaki temel politikanýn, vatandaþlar tarafýndan ilgi gören bir ürünün düzenleme altýna alýnmasý olduðu ifade edildi.

Düzenlemenin merkezi yönetim bütçesine doðrudan ilave bir mali yük getirmediðine iþaret edilerek, SPK denetimindeki kurum ve piyasalara yeni bir alan daha ekleneceði dikkate alýndýðýnda biliþim uzmanlarý baþta olmak üzere personel ihtiyacýnda kayda deðer bir artýþ ortaya çýkmasýnýn beklendiði ve bu durumun mali bir etki oluþturabileceði bildirildi.

Teklifte öngörülen yükümlülükleri saðlayan ve bu alanda faaliyet göstermek amacýyla SPK'ye baþvuruda bulunan kripto varlýk hizmet saðlayýcýlara faaliyet izni ve bu izni gösterir yetki belgesinin, yetki belgesi harcý karþýlýðýnda verileceði bildirilen analizde, düzenlemenin temel amacýnýn gelir elde etmek olmadýðý vurgulandý.

Analizde þunlar kaydedildi:

"2024 yýlý için aracý kurumlardan tahsil edilen yetki belgesi harcý 749 bin 533,30 liradýr. Düzenlemenin yürürlüðe girmesiyle ilk aþamada, 10 ila 20 kadar platformun yetkilendirilmesi, ilaveten 5 ila 10 bankanýn saklama lisansý almasý öngörülmektedir. Bu kapsamda söz konusu þirketlere faaliyet harcý verilmesi suretiyle ilk aþamada 11 milyon 243 bin lira ila 22 milyon 486 bin lira aralýðýnda bir kamu geliri elde edilmesi beklenmektedir."

- KAYIT DIÞILIÐIN AZALTILMASI SAÐLANACAK

Etki analizinde, teklifin yasalaþmasýyla platformlarda gerçekleþtirilen tüm transfer iþlemlerinin kayýt altýna alýnmasý yükümlülüðü getirilerek platform nezdindeki hareketler bakýmýndan uluslararasý ilkelere uygun þekilde þeffaflýk saðlanmasýnýn amaçlandýðý ve kripto varlýk ekosistemindeki kayýt dýþýlýðýn azaltýlacaðý belirtildi.

Kripto varlýklara yönelik saklama hizmetinin SPK tarafýndan yapýlacak düzenleme uyarýnca yetkilendirilmiþ ve Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafýndan uygun görülen bankalarca veya SPK tarafýndan belirlenen diðer kuruluþlarca sunulmasýna yönelik düzenlemeye gidildiði ifade edilerek, mevcut durumda kripto varlýk alým satým platformlarýnda yaklaþýk 7 milyar dolar tutarýnda varlýðýn saklamasýnýn yapýldýðý bildirildi.

Platformlar nezdinde saklamasý yapýlan varlýklarýn risk düzeyinin belirlenebilmesi amacýyla dünyada en yüksek kapitalizasyona sahip olan üç kripto varlýðýn (Bitcoin, Ethereum ve Tether) platformlarýn portföyünde yer alan tüm kripto varlýklara oranlanmasý yöntemiyle yapýlan hesaplama sonucunda, bilgi talep edilen 10 kripto varlýk alým satým platformunun toplam kripto varlýklarýnýn yüzde 29,6'sýný en yüksek kapitalizasyona sahip üç kripto varlýðýn oluþturduðu kaydedildi.

Türkiye Sermaye Piyasalarý Birliðinin (TSPB) üye kapsayýcýlýðýnýn artýrýlmasýyla ilk etapta kripto varlýk hizmet saðlayýcýsý olarak yetkilendirilmesi beklenen 10 ila 20 kripto varlýk hizmet saðlayýcýsýnýn ve bu ay itibarýyla faaliyet gösteren 17 kitle fonlama platformunun TSPB'ye üye olmasýnýn öngörüldüðü bildirildi. Böylece TSPB tarafýndan geliþtirilecek eðitim, konferans gibi çalýþmalarýn daha güçlü bir þekilde finanse edileceði, birlik yapýsýyla saðlanan otokontrol mekanizmasý sayesinde kamu tarafýndan yürütülecek denetim maliyetlerinin azaltýlmasýnýn beklendiði ifade edildi.

Teklifle kripto varlýk ekosisteminde faaliyet gösteren paydaþlarýn kayýt dýþý faaliyetlerinin önlenmesi ve bu alanda faaliyet göstermek isteyen kuruluþlarýn SPK'den izin alarak faaliyet göstermesinin öngörüldüðü belirtilerek, bu baðlamda geçen yýl kaldýraçlý iþlemlerle ilgili olarak mevzuata aykýrý paylaþým yapýldýðý tespit edilen toplamda 1701 internet sitesine eriþim yasaðý getirildiði de kaydedildi.

- SPK VE TÜBÝTAK BÜTÇESÝNE GELÝR KAYDEDÝLECEK

Etki analizinde, teklifin yasalaþmasýyla idari para cezasý verilmesi halinde elde edilecek kamu gelirinin artmasýnýn beklendiði bildirildi.

Öte yandan piyasa bozucu eylem, bilgi suistimali ve piyasa dolandýrýcýlýðý durumlarýnda internet sitesi eriþim engeli veya içeriðin çýkarýlmasý gibi tedbirlerin izinsiz foreks sitelerindeki uygulamaya benzer þekilde hýzlýca alýnabilmesinin, yatýrýmcýlarýn korunmasýna önemli katký saðlayacaðýna iþaret edildi.

Kripto varlýk hizmet saðlayýcýlarýn iþleyeceði zimmet suçunda, geleneksel finansal araçlara ve aracýlara göre daha aðýr cezalar öngörülmesi ve hizmet saðlayýcýlarýn mensuplarýnýn þahsi olarak sorumlu tutulmasýyla caydýrýcýlýðýn artýrýlmasýnýn amaçlandýðý da belirtildi.

Mevcut durumda ihraççýlar veya halka arz edenlerin, ihraç deðeri üzerinden ücret yatýrmak zorunda olduklarý hatýrlatýlan analizde, SPK tarafýndan düzenlenen ve denetlenen borsalar ile diðer teþkilatlanmýþ piyasalarýn, merkezi takas kurumlarýnýn, merkezi saklama kurumlarýnýn ve Merkezi Kayýt Kuruluþu AÞ'nin faiz gelirleri hariç tüm gelirleri üzerinden bütçeye gelir kaydý yapýldýðý hatýrlatýldý. Bu kapsamda ilgili kuruluþlardan 2021'de 104 milyon 943 bin 423, 2022'de 165 milyon 794 bin 867, 2023'te ise 300 milyon 80 bin 421 lira gelir elde edildiði kaydedildi.

Teklifin yasalaþmasýyla sermaye piyasalarýnda alým-satým, takas ve saklama iþlemlerini gerçekleþtiren ilgili kuruluþlardan alýndýðý gibi kripto varlýk ekosisteminde de benzer iþlemleri yapan platformlarýn gelirlerinden bütçeye gelir kaydý yapýlacaðý belirtilerek, kripto varlýk alým satým platformlarýnýn her yýl bir önceki yýlki faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin yüzde biri SPK, yüzde biri de TÜBÝTAK bütçesine ilgili yýlýn mayýs ayý sonuna kadar ödenerek gelir olarak kaydedileceði belirtildi.

Analizde, "10 kripto varlýk alým satým platformundan edinilen verilere göre 2023 yýlý için platformlarýn faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin toplamý yaklaþýk 5 milyar liradýr. Söz konusu tutar üzerinden hesaplama yapýldýðýnda yaklaþýk 100 milyon lira tutarýnda bir gelir etkisi öngörülmektedir." ifadesine yer verildi.