Kritik mineraller diplomasisi! Türkiye, OPEC'e benzer örgütün kurulmasýna öncü olabilir

ABD ve Çin ile kritik mineraller konusunda diplomasi trafiði yürüten Türkiye'nin petrol konusunda OPEC'in oynadýðý role benzer bir konfederasyonun kurulmasýna öncülük yapabileceði belirtildi.

ABD VE ÝLE ÇÝN'LE GÖRÜÞEN TÜRKÝYE'DEN KRÝTÝK MÝNERAL HAMLESÝ

Geçtiðimiz mayýs ayýnda Türkiye önce Amerika Birleþik Devletleri (ABD) ile Enerji ve Ýklim Deðiþikliði Diyaloðu kurmaya karar verdi. Bu geliþmenin akabinde de Türkiye ve Çin arasýnda "Enerji Dönüþüm Alanýnda Ýþbirliðine Ýliþkin Mutabakat Zaptý" imzaladý. Türkiye'nin yeþil dönüþüm için gerekli olan kritik mineraller ve nadir toprak elementleri (NTE) alanýnda atacaðý somut adýmlarýn bu görüþme trafiðiyle hýzlanmasý bekleniyor. Kritik mineraller Türkiye'nin 2053 net sýfýr emisyon hedefi ve sektörlerdeki elektrifikasyonu için önem arz ediyor.

- Türkiye kritik mineraller alanýnda nasýl çalýþmalar yapýyor?

Türkiye, enerjide yeþil dönüþüm süreciyle dünyadaki deðiþimi yakalamaya çalýþýyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn kullanýlmasý ve depolamasýnda kritik mineraller ve NTE, stratejik kaynaklar olarak dikkat çekiyor. Batarya teknolojileri, elektrikli araçlar, güneþ panelleri gibi teknolojilerin geliþiminde kritik mineraller olmazsa olmaz girdiler arasýnda. Lityum elementi tüketimine bakýldýðýnda, Türkiye ihtiyaç duyduðu yaklaþýk bin 500 ton lityum karbonat mineralinin tamamýný ithal ediyor. Depolama ve yenilenebilir enerji teknolojileri Türkiye'de daha fazla uygulama alaný buldukça kritik minerallere olan ihtiyaç da çok artacak. Bu durum yeþil enerji dönüþümünün kritik minerallere olan baðýmlýlýðýnýn yüksek olduðunu gösteriyor.

Türkiye NTE, lityum ve kobalt gibi kritik mineraller de dahil olmak üzere maden kaynaklarýný haritalandýrýyor. Bu baðlamda Türkiye, kritik mineraller listesinin güncellenmesi ve rezerv durumunun revize edilmesi gibi çalýþmalara da devam ediyor. Türkiye'nin kritik mineraller açýsýndan önemli yataklara sahip olduðu biliniyor. Kritik mineral rezervi Türkiye'yi kritik mineraller için küresel tedarik zincirinde potansiyel kilit oyuncu olarak konumlandýrabilecek.

Eti Maden, Eskiþehir Kýrka'daki lityum karbonat ve Beylikova'daki nadir toprak oksit üretimi çalýþmalarýyla Türkiye, kendi ihtiyacýný karþýlamaya ve diðer ülkeler karþýsýnda konumunu güçlendirmeye yönelik somut adýmlar atýyor. Kýrka'daki pilot tesiste yýlda 10 ton lityum karbonat üretimi yapýlýrken Kýrka'daki endüstriyel tesis tamamlandýðýnda yýlda en az 600 ton lityum karbonat üretimi yapýlabilecek. Ayrýca Türkiye, dünyanýn en büyük ikinci NTE rezervini Eskiþehir'in Beylikova ilçesinde keþfetti. 694 milyon ton rezerve sahip olan bu bölge Çin'den sonra ikinci sýrada yer alýyor. Eti Maden, pilot tesiste ilk etapta yýllýk bin 200 ton cevher iþlemeyi planlýyor. Böylece Türkiye, ihtiyacý olan NTE'nin bir kýsmýný kendisi üretilebilecek. Kýsa vadede yýllýk 570 bin ton rezerv iþlenebilecek. Ayrýca, bu yataklardaki çalýþmalar fosil yakýtlara olan baðýmlýlýðý ve sera gazý emisyonlarýný azaltarak Türkiye'nin Paris Anlaþmasý kapsamýndaki hedeflerine katký saðlayacak.

- TÜRKÝYE'NÝN KRÝTÝK MÝNERALLER DÝPLOMASÝSÝ

Türkiye'nin stratejik coðrafi konumu ve zengin maden kaynaklarý kritik mineraller konusunda hem ABD hem de Çin ile iþbirliði için eþsiz bir fýrsat sunuyor. Geçtiðimiz mayýs ayýnda Türkiye, bakanlar düzeyinde ABD ile bir görüþme gerçekleþtirdi. Bu görüþmede ABD ve Türkiye, teknoloji, inovasyon, yatýrýmlar, iþbirliði ve sera gazý emisyonlarýnýn azaltýlmasý gibi konularda Enerji ve Ýklim Deðiþikliði Diyaloðu'nun kurulmasýna iliþkin açýklama yayýnladý. Ýki ülke enerji alanýndaki stratejik iliþkilerin daha temiz ve yeþil enerji sistemleri için önemli bir fýrsat saðlayacaðýný ve ikili ekonomik ve ticari hedefleri ileri bir düzeye taþýyacaðýný hedefliyor. Türkiye ve ABD arasýnda geliþtirilen bu diyalog temiz enerji, enerji verimliliði, þebeke dayanýklýlýðý, doðal gaz ve sývýlaþtýrýlmýþ doðal gaz (LNG) gibi alanlarda Bölgesel Ýþbirliði ve Ýklim Deðiþikliðiyle Mücadele ve Temiz Enerjinin Finansmaný çalýþma gruplarý üzerinden þekillenecek. Türkiye'nin ABD ile kritik mineraller konusundaki iþbirliði, özellikle ABD'nin tedarik zincirlerini güvence altýna almak istediði savunma ve teknoloji sektörlerinde iki ülke arasýnda daha geniþ stratejik ortaklýklarýn bir parçasý olabilir.

Türkiye ve ABD arasýndaki bu anlaþmanýn akabinde Ankara Çin ile de benzer bir görüþmeyi bakanlar düzeyinde gerçekleþtirdi. Türkiye'de pil hücreleri, modüller ve enerji depolama sistemleri üreten firmalar, ihtiyacý olan NTE'yi Çin'den ithal ediyor. Ýki ülke arasýnda imzalanan "Enerji Dönüþüm Alanýnda Ýþbirliðine Ýliþkin Mutabakat Zaptý" Türkiye'nin 2053 net sýfýr hedefi doðrultusunda kritik mineraller ve NTE alanlarýnda mevcut ve potansiyel iþbirliðiyle yatýrýmlarý ele almasý bakýmýndan stratejik bir hamle olarak görülebilir. Çin'in Kuþak ve Yol Giriþimi ve Türkiye-Çin arasýndaki ekonomik iliþkileri güçlendirme niyeti göz önünde bulundurulduðunda Türkiye, Çin'in kritik mineraller alanýndaki rezerv, madencilik ve iþleme teknolojileri kapasitesinden yararlanmak istiyor. Ayrýca, Çin ile Türkiye arasýndaki ticari ve ekonomik iliþkileri stratejik düzeye yükseltme çalýþmalarý devam eden Rusya-Ukrayna savaþý ile Çin'in Kuþak ve Yol Giriþimi'nin koridorlarýndan biri olan Orta Koridor'un Türkiye üzerinden geçme potansiyeli kritik mineraller alanýndaki iþbirliðiyle somutlaþabilir.

- TÜRKÝYE'NÝN DENGELEME HAMLESÝ

Türkiye, denge politikasýyla hem ABD hem de Çin ile görüþmelerinin devamýnda kritik mineraller alanýnda fayda saðlayan taraf olarak çýkabilecektir. Türkiye'nin gerek geliþmiþ teknoloji sahibi ABD gerekse kritik minerallerce zengin Çin ile olan görüþmeleri oldukça stratejik adýmlar olup bu iletiþimin devam etmesi Türkiye'ye yapýlacak sabit yatýrýmlarý teþvik edebilir. Ayrýca, kritik mineraller Türkiye'nin sivil ve askeri ihtiyaçlarýnýn yaný sýra Togg gibi elektrikli araç üretiminde en kritik parça olan bataryalarýn güvenliðinin tedariðini de garanti altýna alabilecektir. Böylelikle Türkiye, kendisini kritik mineraller konusunda tarafsýz ve güvenilir bir tedarikçi olarak konumlandýrarak hem ABD hem de Çin ile bu alandaki iliþkilerini güçlendirebilir. Bu dengeleme hareketi, dýþa baðýmlýlýktan kaçýnmayý ve uzun vadeli stratejik çýkarlarýna fayda saðlamayý dikkatli bir diplomasiyle izlemeyi gerektirebilir.

Türkiye, sahip olduðu kritik maden kaynaklarý ve tüm güçlerle somut iletiþim kurabilme durumundan yararlanarak jeopolitik etkisini artýrabilir. Türkiye'nin bu etkisi kritik maden tedarik zincirlerini güvence altýna almaya odaklanan uluslararasý forumlara, ittifaklara katýlmayý ve kaynak yönetimi ve sürdürülebilirlik konusundaki küresel tartýþmalara katkýda bulunmasýný saðlayabilir. Bu sayede Türkiye, petrol konusunda Petrol Ýhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) oynadýðý role benzer þekilde "kritik mineral ihraç eden ülkeler örgütü" kurulmasý için ön ayak olabilir.

*Makalelerdeki fikirler yazarýna aittir ve Anadolu Ajansýnýn editöryal politikasýný yansýtmayabilir.