Merkez Bankasý'ndan çarpýcý Türkiye-AB analizi

TCMB'de Yapýsal Ekonomik Araþtýrmalar Genel Müdür Yardýmcýsý Altan Aldan ve Uzman Yardýmcýsý Didem Yazýcý tarafýndan hazýrlanan "Türkiye'nin AB'ye Ýhracatýnda Talep Koþullarý ve Pazar Payý Geliþmelerinin Etkisi" baþlýklý analiz, TCMB'nin blog sayfasý Merkezin Güncesi'nde yayýmlandý.

Analizde, dýþ talebin, küresel ölçekteki parasal sýkýlaþmanýn da etkisiyle 2023 yýlýnda ivme kaybettiði ve ihracat artýþýný sýnýrladýðý ancak 2024 yýlýnýn ilk 8 ayýnda Türkiye'nin ihracatýnýn bir önceki yýlýn ayný dönemine göre yüzde 3,9 artarak 170,8 milyar dolara yükseldiði vurgulandý.

Türkiye'nin en büyük ihracat pazarý olan AB özelinde, ihracattaki deðiþimde dýþ talep koþullarýnýn ve pazar payý geliþmelerinin katkýlarýnýn Eurostat tarafýndan yayýmlanan aylýk dýþ ticaret verileri ile sektörel bazda incelendiði analizde, "AB'nin toplam ithalatý 2023 yýlý baþýndan itibaren düþüþ eðilimi gösteriyor. 2023'ün ocak ayýnda 252 milyar avro olan aylýk ortalama ithalat 2024 yýlý aðustos ayýnda 201 milyar avro düzeyine geriledi. AB pazarýndaki olumsuz talep koþullarýna raðmen Türkiye'nin ayný dönemde AB'ye olan ihracatý aylýk ortalama 8,7 milyar dolardan 8,9 milyar dolar seviyesine çýktý." deðerlendirmesinde bulunuldu.

Analizde, Türkiye'nin AB'ye ihracatýndaki son dönem geliþmelerin, pazar payý açýsýndan anlamlý bir geliþime iþaret ettiði aktarýlarak, "Ocak-aðustos dönemleri baz alýndýðýnda, Türkiye'nin AB ithalatýndaki payý son yýllarda artarak 2024 yýlýnda yüzde 4,1 ile tarihi zirvesine çýktý." ifadeleri kullanýldý.

Ýhracat artýþýnýn belirli bir sektörden kaynaklanmasýnýn, süreklilik açýsýndan risk unsuru olabildiði vurgulanan analizde, bu nedenle AB'ye ihracat artýþý ile pazar payý kazanýmýnýn sektörel yayýlýmýnýn tespitinin, ihracat dinamiklerini anlamak ve gelecek dönemdeki ihracat performansýný öngörebilmek açýsýndan önemli olduðu belirtildi.

- TÜRKÝYE'NÝN AB PAZARINDAKÝ PAYI SON DÖNEMDE BELÝRGÝN ÞEKÝLDE ARTIYOR

Analizde, AB'nin toplam ithalat deðiþiminin Türkiye'nin ihracat deðiþimine katkýsý hemen hemen tüm sektörlerde negatif iken, çoðu sektörün AB'de pazar payýný artýrarak ihracatta artýþ saðladýðý anlatýldý.

Bu durumun, Türkiye'nin AB piyasasýnda rekabet gücünün arttýðýna iþaret ettiði kaydedilen analizde, þu deðerlendirmelere yer verildi:

"Örneðin, Türkiye'nin AB'ye ihracatýnda yaklaþýk yüzde 21 ile en yüksek paya sahip olan motorlu kara taþýtý imalatý sektöründe, AB ithalatýndaki talep bazlý gerileme sektörün 2024 yýlý ilk 8 aylýk ihracatýnda, 2023 yýlý ayný dönemine kýyasla, 630 milyon avro azalýþa neden olmuþ. Öte yandan, ayný dönemde pazar payý kazanýmý ihracata 793 milyon avro katkýda bulunmuþ ve böylece sektörün toplam ihracatý 163 milyon avro artmýþ. Pazar payý kazanýmýnýn ihracata en yüksek katkýsý ise 976 milyon avro ile ana metal sanayinde olmuþ. Toplamda bakýldýðýnda, AB'nin ithalatýndaki gerileme ihracatta 2,4 milyar avro zayýflamaya neden olurken, pazar payý kazanýmlarý ihracata 3,5 milyar avro katkýda bulunmuþ ve bu sayede toplam imalat sanayi ihracatý 1,1 milyar avro artmýþ."

Analizde, Türkiye'nin AB'ye ihracatýnda en yüksek paya sahip olan motorlu kara taþýtý imalatý sektöründe AB talebindeki gerilemenin 4,7 yüzde puan olumsuz etkisine karþýn pazar payý kazanýmýnýn ihracat artýþýna 5,9 yüzde puan katkýda bulunduðu ve toplam ihracatýn yüzde 1,2 oranýnda arttýðý kaydedildi.

Oransal olarak bakýldýðýnda petrol ürünleri ve diðer ulaþým araçlarý sektörlerinde pazar payý kazanýmlarýnýn ihracata oldukça yüksek katkýda bulunduðuna dikkatin çekildiði analizde, ana metal sanayi, kimyasal ürünler, elektrikli teçhizat, metalik olmayan mineral maddeler ile bilgisayar ve elektronik ürünlerin imalatý sektörlerinde de düþen ithalat talebine karþýn pazar payý kazanýmlarý sayesinde ihracatýn arttýðý aktarýldý.

Analizde, zayýf talep koþullarýnýn giyim eþyasý, makine ekipman, fabrikasyon metal ürünleri, tekstil ve deri ürünleri sektörlerindeki ihracatýn gerilemesinde etkili olduðu belirtilerek, "Özetle, bulgularýmýz, Türkiye'nin AB pazarýndaki payýný son dönemde belirgin bir þekilde arttýrdýðýný ve bu artýþýn birçok sektöre yayýldýðýný gösteriyor. AB'nin ithalat talebinin önümüzdeki dönemde beklentilerle uyumlu olarak artmasý ile birlikte pazar payý kazanýmlarýnýn yaný sýra dýþ talep artýþýnýn da ihracatýmýza destek vereceðini deðerlendiriyoruz." ifadeleri kullanýldý.