Bakan Þimþek: Ülkemizde vergi yükünün yüksek olduðu algýsý gerçeði yansýtmýyor

Hazine ve Maliye Bakaný Mehmet Þimþek, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, Bakanlýðý ile baðlý kuruluþlarýnýn 2025 yýlý bütçelerine iliþkin sunum yaptý.

Küresel ekonomik görünüme deðinen Þimþek, gelecek dönemde küresel büyüme, ticaret ve finansal koþullarýn Türkiye için daha destekleyici olmasýnýn beklendiðini söyledi.

Uyguladýklarý programla dýþ kýrýlganlýklarýn azaltýlmasý ve makro finansal istikrarýn güçlendirilmesinde önemli mesafe katettiklerinin altýný çizen Þimþek, "Aldýðýmýz tedbirlerle, yýllýk cari iþlemler açýðýný eylülde 9,7 milyar dolara ve milli gelire oranýný yüzde 0,8'e düþürdük. Bu geliþmede, aðýrlýklý olarak para politikasýnýn etkisiyle normalleþen altýn ithalatý, enerji fiyatlarýndaki gerileme, mal ve hizmet gelirlerindeki artýþ ve iç talepteki yavaþlama etkili oldu. Program döneminde, ilave rezerv birikimini saðlamak ve dýþ borç sürdürülebilirliðini güçlendirmek için cari açýðýn milli gelire oranýný yüzde 2'nin altýnda tutmayý hedefliyoruz. Politikalarýmýzý bu doðrultuda oluþturuyoruz." deðerlendirmesinde bulundu.

- "DIÞ FÝNANSMANA ERÝÞÝM ÝYÝLEÞTÝ"

Bakan Þimþek, dýþ finansmana eriþimin iyileþtiðini dile getirerek, "Türk lirasýna talep artýyor, rezervler ve makro finansal istikrar güçleniyor. Cari açýktaki düþüþ, dýþ finansmana eriþimin iyileþmesi ve Türk lirasýna artan güven sonucunda, önemli ölçüde rezerv birikimi saðladýk." diye konuþtu.

Uluslararasý tanýma göre rezerv yeterliliðinin eþik seviyeye ulaþtýðýný belirten Þimþek, 2023 yýlý Mayýs ayýna göre brüt rezervlerin 59 milyar dolar, swap hariç net rezervlerinse 106 milyar dolar arttýðýný söyledi. Bu artýþýn yaklaþýk yüzde 75'inin yurt içi portföy tercihlerinden kaynaklandýðýna iþaret eden Þimþek, þöyle devam etti:

"Yabancý para mevduatlarýn toplam içindeki payý, 2023 yýlý Mayýs ayýnda yüzde 63,7'den yüzde 43,8'e geriledi. Makro finansal istikrarý pekiþtirmek ve dezenflasyon sürecini hýzlandýrmak için Kur Korumalý Mevduattan (KKM) çýkýyoruz. Rezerv birikiminin diðer kaynaðý ise dýþ finansmana eriþimdeki artýþtýr. 2023'ün ilk 5 ayýnda dýþ borç çevirme oraný reel sektörde yüzde 73, bankacýlýk sektöründe yüzde 97 iken; son 6 ayda bu oranlar sýrasýyla yüzde 130'a ve yüzde 154'e yükseldi. Dýþ finansman maliyeti program sayesinde oldukça azaldý. ABD Hazinesi benzer vadeli tahvil getirisi üzerine ilave prim farký, yani spread, geliþmekte olan ülkelerde 2023 yýlý Mayýs ayýna göre 66 baz puan, ülkemizde ise 434 puan geriledi."

- "RÝSK PRÝMÝ 260 PUANIN ALTINA GERÝLEDÝ"

Hazine ve Maliye Bakaný Þimþek, makro finansal istikrarýn güçlenmesiyle ülkenin risk priminin düþtüðünü, kredi notunun arttýðýný dile getirerek, 2023 yýlý Mayýs ayýnda 700 baz puana yükselen risk priminin 260 puanýn altýna gerilediðini kaydetti. Türkiye'nin risk primindeki iyileþmeyle geliþmekte olan ülkelerden olumlu ayrýþtýðýný vurgulayan Þimþek, "Bu dönemde geliþmekte olan ülkelerin ortalama risk primindeki düþüþ 47 baz puanken, ülke risk primimiz 445 puan azaldý. 2024'te üç büyük kredi derecelendirme kuruluþu tarafýndan notu iki kademe artýrýlan tek ülkeyiz." ifadelerini kullandý.

"Yüksek enflasyon, karþý karþýya olduðumuz en önemli makro dengesizliktir." diyen Þimþek, uyguladýklarý programýn temel amacýnýn fiyat istikrarýný saðlamak olduðunu, bunun da uzun soluklu çaba gerektirdiðini söyledi.

Bu nedenle programýn ilk yýlýný dezenflasyona geçiþ dönemi olarak planladýklarýný, yüksek enflasyonun öngördükleri gibi mayýsta zirveye ulaþtýðýný anlatan Þimþek, þunlarý kaydetti:

"Haziranda baþlayan dezenflasyon süreci devam ediyor. Son 5 ayda yýllýk enflasyon 26,9 puan azalarak yüzde 48,6'ya geriledi. Para politikasýna hassasiyeti yüksek olan temel mallarda enflasyon düþüþü daha belirginken, dünyada olduðu gibi bizde de hizmetlerde atalet yüksek seyrediyor. Özellikle geriye dönük fiyatlama davranýþýnýn yüksek olduðu kira ve eðitim grubundaki yýllýk artýþlar ve kiralardaki yüzde 25'lik tavan uygulamasýnýn kalkmasý enflasyondaki düþüþü sýnýrladý. Enflasyondaki katýlýklarýn giderilmesi zamana yayýlsa da ekim ayýnda tüm kesimler için 12 ay sonrasý enflasyon beklentilerinin son 2,5 yýlýn en düþük seviyesine gerilemesi bu konudaki olumlu gidiþata iþaret ediyor."

Þimþek, gelecek dönemde dezenflasyonda 3 temel hususun belirleyici olmasýný beklediklerine iþaret ederek, bunlarý; para politikasýnýn enflasyona gecikmeli etkisinin zamanla daha net görülmesi, 2025'te bütçe açýðýnýn milli gelire oranýnýn azalmasýnýn negatif mali etki yaratmasý ile bütçe imkanlarýnýn elverdiði ölçüde yönetilen ve yönlendirilen fiyatlarýn enflasyon hedefiyle uyumlu olmasý olarak sýraladý.

- "DEZENFLASYON SÜRECÝNDE BÜYÜME ILIMLI VE DAHA DENGELÝ SEYREDÝYOR"

Bakan Þimþek, dezenflasyon sürecinde büyümenin ýlýmlý ve daha dengeli seyrettiðini belirterek, 2023'te yüzde 5,1 olan büyümenin, makro finansal istikrarý güçlendirmeye yönelik atýlan adýmlarýn etkisiyle bu yýl yüzde 3,5 olmasýný beklediklerini söyledi. Büyümedeki dengelenmenin öngörüleri doðrultusunda devam ettiðini ifade eden Þimþek, jeopolitik geliþmelerin ve en büyük ticaret ortaðý Almanya'daki zayýf talebin 2024'te ihracatýn büyümeye katkýsýný sýnýrladýðýný dile getirdi.

Þimþek, sözlerini þöyle sürdürdü:

"Enflasyondaki düþüþ ve destekleyici küresel koþullarla birlikte gelecek yýlýn ikinci yarýsýndan itibaren ekonomik aktivitede göreli bir toparlanma öngörüyoruz. Sürdürülebilir yüksek büyüme, programýmýzýn temel amacý olan fiyat istikrarý ile mümkündür. Dezenflasyon sürecinde büyüme kýsa vadede geçici olarak yavaþlayabilir ancak ülkemizin geçmiþ dönem tecrübeleri, büyüme ve dezenflasyon arasýnda orta vadede ters yönlü bir iliþki bulunmadýðýný göstermektedir. Fiyat istikrarý, sürdürülebilir yüksek büyümenin ön koþuludur."

Uygulamakta olduklarý programýn kazanýmlarýný kalýcý hale getirmenin, ancak yapýsal reformlarla mümkün olduðuna iþaret eden Þimþek, Orta Vadeli Program'ýn yapýsal reformlara iliþkin detaylý yol haritasý içerdiðini kaydetti.

- "MALÝ DÝSÝPLÝNÝ GÜÇLENDÝRDÝK"

Hazine ve Maliye Bakaný Þimþek, dezenflasyonu sadece talep yönlü politikalarla deðil, ayný zamanda gýda, konut ve enerji gibi birçok alanda arz yönlü tedbirlerle de desteklediklerini anlatarak, mali disiplini güçlendirdiklerini belirtti. 2023'te aldýklarý tedbirlerle bütçe açýðýnýn milli gelire oranýný yüzde 5,2 ile sýnýrladýklarýna iþaret eden Þimþek, bu sene yüzde 4,9'a gerilemesi öngörülen bu oraný, 2025'te yüzde 3,1'e indirmeyi hedeflediklerini vurguladý. Þimþek, böylece negatif mali etki üzerinden dezenflasyonu destekleyeceklerini dile getirdi.

Bütçe giderlerinin milli gelire oranýný, aðýrlýklý olarak deprem harcamalarýndaki düþüþ kaynaklý, 1,5 puan azaltacaklarýna iþaret eden Þimþek, bu sene olduðu gibi deprem dýþýndaki alanlarda harcama disiplininin devam edeceðini söyledi.

Þimþek, Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi'ni uygulamaya aldýklarýný da anýmsatarak, "Muhasebat Genel Müdürlüðümüz tasarruf tedbirleri kapsamýnda bakanlýklar, valilikler, üniversiteler, belediyeler ile diðer kurumlar olmak üzere 145 kamu kurum ve kuruluþunda denetim yaptý. Kanun gereði denetim raporlarýný Cumhurbaþkanlýðý ve ilgili kamu idareleriyle paylaþacaðýz. Genelge sonrasý dönemde hizmet alýmý suretiyle kullanýlan taþýtlardan, sözleþmesi sona erenleri yüzde 15 oranýnda azalttýk." diye konuþtu.

Gelir politikalarýnda hedeflerinin vergi adaletini daha da güçlendirmek ve dolaysýz vergilerin payýný artýrmak olduðunu söyleyen Þimþek, bu kapsamda Haziran 2023'ten bu yana önemli adýmlar attýklarýný vurguladý ve bu süreçte yaptýklarý düzenlemeleri anýmsattý.

Bakan Þimþek, dolaysýz vergilerin payýný artýracak adýmlarla vergide adaleti güçlendirdiklerini, vergilemede etkinliði artýracak düzenlemeler de yaptýklarýný ifade ederek, aðustos ayýnda yapýlan hasýlat tespitine iliþkin düzenlemenin, kayýt dýþýlýkla mücadelede çok etkin bir araç olacaðýný kaydetti. Þimþek, "Türkiye'de vergi yükünün yüksek olduðu" algýsýnýn, gerçeði yansýtmadýðýný belirterek, "Toplam vergi yükü sýralamasýnda yüzde 20,8 ile 38 OECD ülkesi arasýnda en düþük vergi yüküne sahip 3'üncü ülkeyiz. Vergi yükü ortalamasý OECD'de yüzde 34, AB'de ise yüzde 41,2 seviyesindedir." diye konuþtu.

"Dolaylý vergi yükünün çok yüksek olduðu" yönündeki kanaatin de doðru olmadýðýný ifade eden Þimþek, vergi sistemindeki temel sorunun, dolaysýz vergilerin yeterli düzeyde bulunmamasý olduðunu kaydetti.

Mehmet Þimþek, Türkiye'de dolaylý vergilerin milli gelir içerisindeki payý yüzde 9,1 iken, OECD ortalamasýnýn yüzde 10,5, AB ortalamasýnýn ise yüzde 13,6 olduðuna iþaret ederek, "Ülkemizde genel KDV oraný yüzde 20'dir. Bu oran ile AB ülkeleri içerisinde en düþük vergi oranýna sahip 6'ncý ülkeyiz. Temel gýda, eðitim, saðlýk, giyim ve sosyal konut gibi birçok alanda uygulamadaki indirimli KDV oraný ile efektif KDV oranýmýz yaklaþýk yüzde 15'tir. Gelir ve kazançlar üzerinden alýnan vergilerin milli gelire oraný yüzde 5,8'dir. Bu oran ile OECD ülkeleri arasýnda en düþük vergi yüküne sahip üçüncü ülkeyiz." deðerlendirmelerinde bulundu.

- "KAYIT DIÞI EKONOMÝYLE MÜCADELEDE KARARLIYIZ"

Hazine ve Maliye Bakaný Þimþek, kayýt dýþý ekonomiyle mücadelede kararlý olduklarýný vurgulayarak, kayýt dýþý faaliyetlerin yarattýðý haksýz rekabeti gidermek ve devletin gelir kaybýný azaltmak için gereken tedbirleri aldýklarýný, bu kapsamda cezalarý artýrdýklarýný anlattý. Þimþek, kayýt dýþý ile mücadelede aldýklarý tedbirleri þöyle sýraladý:

"Kira sözleþmelerinin e-Devlet Kapýsý üzerinden hazýrlanmasýna imkan saðladýk. Akaryakýt satýþlarýnda plaka bilgilerinin otomatik tanýmlanmasýna imkan saðlayan Ulusal Taþýt Tanýma Sistemini geliþtirdik. 1 Ocak 2025'te uygulamaya baþlayacaðýz. Ýnþaat demiri izleme sistemini devreye aldýk. 1 Temmuz itibarýyla EFT-POS özellikli yeni nesil ödeme kaydedici cihazlarýn kullanýmýný zorunlu hale getirdik ve bu geçiþi saðlamayanlara uygulanan cezalarý artýrdýk. Vergi denetimine gelince, yapay zeka ve büyük veri analitiðini kullanarak denetimlerde etkinliði artýrýyoruz. 2024 yýlýnda büyük mükellef incelemeleri baþta olmak üzere, lüks araç ve diðer lüks tüketim incelemeleri, lüks yat ve tekne satýþlarý, araç kiralama faaliyetleri, ikinci el araç ve gayrimenkul ticareti, kira denetimleri, kuyum sektörü ve altýn ticareti, alkol, tütün ve akaryakýt sektörleri, sosyal medya kazançlarý, banka ve kredi kartýyla ödeme almayan iþletmeler, IBAN ile kayýt dýþý býrakýlan kazançlar, kar payý transferleri, gelir beyaný olmayan yüksek tutarlý kredi kartý harcamalarý, sahte belge düzenleme ve kullanýmý gibi birçok alanda yaygýn ve yoðun denetimler gerçekleþtirdik."

Þimþek, deprem nedeniyle artan bütçe açýðýna raðmen kamu borçluluðunun düþük seyrettiðini de bildirdi. Bu yýlýn ikinci çeyreði itibarýyla AB tanýmlý kamu borcunun milli gelire oranýnýn yüzde 26,1'e gerileyerek, serinin açýklanmaya baþladýðý tarihten itibaren en düþük seviyeye ulaþtýðýný ifade eden Þimþek, bütçe disiplinini sürdüreceklerini kaydetti.

Borçlanma politikalarýný 4 stratejik ölçüt üzerinden yürüttüklerini söyleyen Þimþek, bunlardan birincisinin kur riskini azaltmak için aðýrlýklý olarak TL cinsinden borçlanmak olduðunu bildirdi. Þimþek, TL cinsi borcun stok içindeki payýný 2023 yýlý sonuna göre 6 puan iyileþtirerek yüzde 42'ye çýkardýklarýný anlattý. Ýkincisinin borcun vadesini uzatarak stokun refinansman riskini düþürmek olduðunu bildiren Þimþek, sözlerini þöyle sürdürdü:

"Vadesine 1 yýldan az kalan senetlerin stok içindeki payýný 6 puan azaltarak yüzde 17 seviyesine düþürdük. Üçüncüsü, faiz riskini azaltmak için deðiþken faizli borçlanmanýn payýný sýnýrlýyoruz. Merkezi yönetim borç stokunun yüzde 70'i sabit faizli borçlardan oluþuyor. Son olarak, güçlü nakit rezervi tutarak, olumsuz piyasa koþullarýna karþý likidite ve refinansman riskini yönetiyoruz. 2023'te yüzde 139,5 olarak gerçekleþen iç borç çevirme oranýný bu yýl yüzde 132'ye ve 2025'te yüzde 119'a düþürmeyi hedefliyoruz. 2024 yýlýnda yükümlülük yönetimi iþlemi dahil, 11,7 milyar dolar anapara öderken 10,5 milyar dolar borçlandýk. 2025 yýlýnda 11 milyar dolar dýþ borç alýp, 13 milyar dolar anapara ödemesi yapacaðýz."

- "2023'TE YASA DIÞI BAHÝSLE ÝLGÝLÝ BLOKE ETTÝÐÝMÝZ ÝÞLEM TUTARI 644 MÝLYON TL"

Hazine ve Maliye Bakaný Þimþek, Türkiye'nin gri listeden çýkma sürecini tamamladýklarýný da bildirerek, bu süreçte, mevzuat uyumu kapsamýnda 40 Mali Eylem Görev Gücü FATF tavsiyesinin 39'unda uyumlu konuma gelerek en baþarýlý üye ülkeler arasýnda yer aldýklarýna dikkati çekti. Þimþek, terörizmin finansmaný ve suç gelirlerinin aklanmasý mücadelesini, uluslararasý standartlara tam uyumlu ve kararlý bir þekilde sürdürdüklerini vurguladý.

Þimþek, bu yýl kripto varlýklara yönelik yapýlan yasal düzenlemeyle kripto varlýk hizmet saðlayýcýlarýnýn kuruluþunu ve faaliyetlerini izne baðladýklarýný anýmsattý.

Düzenlemelerle iþlemlerin daha güvenli hale getirildiðine iþaret eden Þimþek, "Önümüzdeki dönemde suç gelirlerinin aklanmasýný önlemek amacýyla yasa dýþý bahis ve kumarla mücadelemizi güçlendireceðiz. 2023 yýlýnda yasa dýþý bahis ile ilgili bloke ettiðimiz iþlem tutarý 644 milyon TL'dir." dedi.

Þimþek, Sayýþtay Baþkanlýðýnýn Hazine ve Maliye Bakanlýðý 2023 Yýlý Denetim Raporu'na deðinerek, kamu mali yönetiminde saydamlýk ve hesap verebilirliðin artýrýlmasýnda dýþ denetimi önemsediklerini ifade etti. Bakanlýðýn, denetim raporlarýna hassasiyetle yaklaþtýðýný dile getiren Þimþek, denetim raporunda 10 denetim bulgusuna yer verildiðini anlattý. Þimþek, þunlarý kaydetti:

"5 bulgunun gereði Bakanlýðýmýz birimlerince yerine getirilmiþtir. 3 bulguyla ilgili çalýþmalarýmýz devam ediyor; yazýlým ve mevzuat deðiþikliði gerektiren bulgularýn en kýsa zamanda yerine getirilmesini saðlayacaðýz. 2 bulguyla ilgili olarak, Bakanlýðýmýz tarafýndan yapýlan iþlemlerin halihazýrda mevcut mevzuata uygun olarak yürütüldüðü deðerlendirilmekte olup bu hususlarýn çözümüne yönelik Sayýþtay Baþkanlýðý ile görüþmelerimiz devam etmektedir."

- "BAKANLIÐIMIZIN 2025 YILI TOPLAM BÜTÇE TEKLÝFÝ 6,6 TRÝLYON LÝRA"

Mehmet Þimþek, Bakanlýk, Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý, Özelleþtirme Ýdaresi Baþkanlýðý ile Türkiye Ýstatistik Kurumunun 2023 Yýlý Kesin Hesabý'na iliþkin bilgi verdi.

Hazine ve Maliye Bakanlýðýnýn 2025 yýlý bütçesine iliþkin Þimþek, teklifte, finansal sistemin geliþtirilmesi ve sigortacýlýk programý, hazine varlýklarýnýn ve yükümlülüklerinin yönetimi programý, kayýt dýþý ekonomiyle mücadele programý ile stratejik yönetim ve kaynak tahsisi programýnýn yer aldýðýný belirtti. Þimþek, "Bakanlýðýmýzýn 2025 yýlý toplam bütçe teklifi 6,6 trilyon liradýr. Faiz hariç tutulduðunda bütçe teklifi 4,65 trilyon lira olmaktadýr. Bu teklifin yaklaþýk yüzde 1,6'sýna tekabül eden 74,4 milyar lira Bakanlýðýmýz hizmetleri için kullanýlacaktýr. Bakanlýðýmýzýn 2025 Yýlý Bütçesinin faiz hariç yaklaþýk yüzde 98,4'lük kýsmý olan 4,57 trilyon lira ise diðer kamu idarelerinin hizmetlerinin finansmaný için ayrýlmýþtýr.

Bu kapsamda üç büyük kalem olan; Sosyal Güvenlik Kurumuna 1,3 trilyon lira, Mahalli idarelere verilen paylara 1,3 trilyon lira, Fon paylarýna 392,2 milyar lira aktarýlacaktýr. Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýnýn 2025 Yýlý Bütçesi için teklif ettiðimiz ödenek tutarý 47,5 milyar liradýr. Özelleþtirme Ýdaresi Baþkanlýðýnýn 2025 Yýlý Bütçesi için teklif ettiðimiz ödenek tutarý 362 milyon liradýr. Türkiye Ýstatistik Kurumunun 2025 Yýlý Bütçesi için teklif edilen ödenek tutarý 5,1 milyar liradýr."