Stratejik otonomi arayýþlarýnda BRICS'in rolü tartýþýlýyor

Uluslararasý sistemde çok kutupluluk arayýþlarýnýn arttýðý bir dönemde 2009'da BRICS'in temellerini Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin attý. BRICS, Güney Afrika'nýn 2010'da örgüte katýlýmýyla uluslararasý sistemde bir aktör olarak ortaya çýktý.

Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nýn Ýngilizce adlarýnýn baþ harflerinden oluþan BRICS, geliþmekte olan ülkelere daha fazla temsil imkaný verilmesi gerektiðini vurguluyor ve küresel ekonominin kurallarýný sorguluyor. BRICS, G7 ve Birleþmiþ Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) "eþitliksiz yapýsý ve kararlarýna" eleþtiriler yöneltirken çok kutuplu bir dünya kurmak için uluslararasý yapýlarda ve normlarda reform talebinde bulunuyor.

Dünya Bankasý verilerine göre, ekonomik alanda etkin role sahip BRICS üyelerinin küresel gayrisafi yurt içi hasýlasýnýn oraný 2021'de yüzde 26'ya yükseldi.

BRICS, 2015'te geliþmekte olan ülkelerdeki kalkýnma projelerine kredi vermek için Yeni Kalkýnma Bankasýný (NDB) kurma kararý aldý. NDB'nin, Uluslararasý Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankasý gibi Batý merkezli kurumlara alternatif olmasý amaçlanýyor.

BRICS, 2009'dan bu yana yýllýk zirveler düzenleyerek özellikle üye ülkelerin ekonomik þartlarýný ve iþbirliðini geliþtirmeye yönelik görüþmeler yapýyor. Bu yýlki BRICS zirvesi de Rusya'nýn baþkanlýðýnda Kazan þehrinde yapýlýyor.

- ÜYE SAYISI ARTIYOR

Uluslararasý sistemin yoðun sýnamalarla karþý karþýya olduðu bir dönemde BRICS'in üye sayýsý da artmaya devam ediyor. Mýsýr, Etiyopya, Ýran ve Birleþik Arap Emirlikleri (BAE) gibi ülkeler 2024 itibarýyla birliðe katýldý. Suudi Arabistan'ýn üyelik durumunun da zirve kapsamýnda netlik kazanmasý bekleniyor. BRICS ülkeleri, bugün 8,2 milyarlýk dünya nüfusunun yaklaþýk 3,6 milyarýný oluþturuyor.

Son olarak Malezya BRICS'e ortak ülke olma, Tayland ve Zimbabve BRICS'e üye olarak katýlma isteklerini beyan etti. Azerbaycan'dan da BRICS'e üyelik için resmi baþvuruda bulunduklarý açýklamasý geldi.

- BRICS'ÝN "BATI KARÞITI" OLARAK TANIMLANMASI DOÐRU DEÐÝL

TOBB ETÜ Öðretim Üyesi Doç. Dr. Ali Oðuz Diriöz, BRICS'ýn "Batý karþýtý" olarak tanýmlanmasýnýn doðru olmadýðýný belirterek kurumun uluslararasý kuruluþ yapýsýna sahip olmamasýndan kaynaklý bazý belirsizliklere sahip olduðunu söyledi.

BRICS'in "Küresel Güney'in sesi olma" vasfýna büründüðünü vurgulayan Diriöz, "Üye ülkeler arasýnda farklý ekonomiler, coðrafyalar ve yönetim biçimleri söz konusu olduðundan BRICS bir bütün deðildir." diye konuþtu.

Diriöz, özellikle BAE ve Hindistan'ýn Batý karþýtý bir söylemde öncü olmayacaklarýna iþaret ederek "Aksine Hindistan'ýn, Mýsýr, Brezilya, BAE ve Güney Afrika gibi ülkelerin dengeli politikaya önem vereceklerini düþünüyorum. Ayrýca Azerbaycan, Suudi Arabistan ve Malezya'nýn da Batý karþýtý bir cephe olarak algýlanmak istemeyeceklerini düþünüyorum." ifadelerini kullandý.

Ali Oðuz Diriöz, "BRICS, AB üyeliði gibi bir stratejik hedef deðildir ve asla NATO gibi bir kolektif güvenlik kuruluþuna üyeliðin alternatifi olamaz." deðerlendirmesini yaptý.

Ýstanbul Aydýn Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Tarýk Oðuzlu da Türkiye'nin BRICS'e olan ilgisinin eskilere dayandýðýný iþaret ederek "Türkiye'nin Ankara merkezli ve stratejik otonomi odaklý dýþ politika anlayýþýnýn doðal bir uzantýsý olarak son yýllarda çok boyutlu ve çok taraflý bir dýþ politika çizgisi takip ettiðini biliyorduk. Bu çerçevede ve özellikle de ortaya çýkmakta olan çok merkezli ve çok aktörlü yeni dünya düzeninde Türkiye'nin BRICS gibi Þanghay Ýþbirliði Örgütü gibi Batý dýþý ülkelerin oluþturduklarý uluslararasý birlikteliklere katýlma arzusunu not ediyorduk." dedi.

Oðuzlu, bu ilgiyi "stratejik yumurtalarý farklý stratejik sepetlere daðýtma felsefesiyle" uyumlu bir hareket olarak deðerlendirmek gerektiðinin altýný çizerek Ankara'nýn BRICS'e daha çok ekonomik bir perspektiften baktýðýný söyledi.

- FÝDAN, RUSYA'DA BRICS+ OTURUMUNA KATILDI

Türkiye de sýnamalarla karþý karþýya olan küresel atmosferde çok yönlü dýþ politika izliyor. Dýþiþleri Bakaný Hakan Fidan da bu çerçevede Rusya'nýn Nijniy Novgorod kentinde 11 Haziran'da düzenlenen BRICS+ oturumuna katýldý.

Fidan, 17 Ekim'de katýldýðý bir programda, Türkiye'nin BRICS'le ilgilendiði belirterek "Bu platformun hem bundan sonraki büyüme stratejisi nasýl olacak, ona bakýyoruz hem de daha da önemlisi açýkçasý bizim için ne türden bir katma deðer üretecek, ne türden bir kurumsallaþmayý beraberinde getiriyor, ne türden bir ekonomik planý var, onu göreceðiz." dedi.

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan da BRICS üyeliðine Türkiye'nin olumlu bakýþýný yansýtan açýklamalarda bulundu.

Erdoðan 26 Eylül'de ABD ziyareti sýrasýnda Türkevi'nde gazetecilerin gündeme iliþkin sorularýný yanýtlarken "Biz bir NATO ülkesiyiz diye Türk dünyasý ve Ýslam dünyasý ile baðlantýmýzý kopartamayýz. BRICS ve ASEAN bizim için özellikle ekonomik iþbirliklerimizi geliþtirmek için fýrsatlar barýndýran yapýlar. Bu yapýlarýn içinde yer almak NATO'dan vazgeçmek anlamýna da gelmiyor. Bu ittifak ve iþbirliklerinin, özellikle birbirinin alternatifi olduðunu düþünmüyoruz." ifadesini kullandý.