Trump'a Türkiye'yi adres gösterdi: Dünyada bunu yapabilen baþka bir ülke yok

Ayný zamanda Birlemiþ Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkýnma Çözümleri Aðý Baþkaný da olan ABD'li ekonomist Prof. Dr. Jeffrey Sachs, ABD'deki baþkanlýk seçimlerinin ardýndan Trump'ýn zaferinin küresel ekonomi, Türkiye-ABD iliþkileri, Orta Doðu ve Çin ile iliþkileri nasýl etkileyebileceðine iliþkin AA'ya konuþtu.

Trump'ýn tahmin edilemez bir yapýsý olduðu için baþkanlýðý dönemindeki politikalarýný öngörmenin zor olduðunu, olumlu ve olumsuz taraflarýn olacaðýný söyleyen Sachs, "Bir olumlu etkisi Ukrayna'daki savaþý bitirme ihtimali. Bu savaþ, temel olarak ABD'nin NATO'ya Ukrayna'yý dahil etme niyetinden ve Rusya'nýn buna direnç göstermesinden kaynaklandý. Bu ABD'nin 30 yýldýr sürdürdüðü kötü bir fikirdi ve sonunda savaþa yol açtý." diye konuþtu.

Sachs, Trump'ýn bu savaþý bitirmek istediðini ve bunun temel yolunun Ukrayna'nýn NATO'ya dahil edilmemesi ve Rusya'nýn da böylece saldýrmayý býrakmasý olduðunu dile getirdi.

Ancak Trump'ýn Orta Doðu politikalarýnýn daha kötü olabileceðine dikkati çeken Sachs, þöyle devam etti:

"Trump her zaman güçlü bir Ýsrail destekçisiydi ama þu an gerekli olan bu deðil. Trump'ýn en büyük finansal destekçileri Siyonist aþýrýcýlar. Þu an gerekli olan iki devletli çözüm. Trump bir diplomat gibi mi yoksa Netanyahu'nun destekçisi gibi mi hareket edecek? Asýl soru bu. Netanyahu, Gazze'de soykýrýma yol açýyor ve ABD'yi de Ýran ile bir savaþa çekmeye çalýþýyor. Trump'ýn Ýsrail'e desteðinin sýnýrý olup olmadýðýný göreceðiz. Belki Trump Orta Doðu'da büyüyen bu savaþý bitirmesi gerektiðini anlayacak. Trump, barýþ için tek çözüm olarak Filistin devletinin yanýnda olmalý."

Sachs, Donald Trump'ýn Orta Doðu ile iliþkilerinin bu anlamda önemli olacaðýný belirterek, Arap dünyasý, Türkiye ve daha geniþ çapta Ýslam dünyasýyla iyi iliþkilerin Trump ve ABD'nin çýkarýna olacaðýný söyledi.

Trump'ýn bunu anlamasý gerektiðini vurgulayan Sachs, "Çünkü Ýsrail þu anda pervasýz, tamamen aþýrýlýk yanlýsý, ciddi savaþ suçlarý iþliyor ve þiddeti yayýyor. Netanyahu kontrol edilemiyor. ABD ve Ýsrail hariç neredeyse tüm dünya bir Filistin devleti olmasý gerektiðini söylüyor. ABD'nin bunu dinleyip dinlemeyeceði büyük bir soru iþareti. Dinlemezse, ABD diplomatik olarak kendini dünyanýn geri kalanýndan izole etmiþ olacak. Arap ülkeleri, Ýslam Ýþbirliði Teþkilatý, BRICS, Afrika Birliði ve neredeyse tüm diðer ülkeler ABD'ye gidiþatý deðiþtirmesi ve Filistin'in BM'ye tam üyeliðini veto etmeyi sonlandýrmasý çaðrýsýnda bulunuyor." deðerlendirmesini yaptý.

- "TÜRKÝYE, RUSYA VE ORTA DOÐU'YU ÇOK ÝYÝ TANIYOR"

Sachs, Trump'ýn "savaþlarý bitireceðini" söylediðini anýmsatarak, bu konuda Türkiye'nin "diplomasideki ustalýðýndan" faydalanabileceðine iþaret etti.

Dünyada, Karadeniz, Doðu Akdeniz ve Orta Doðu'yu Türkiye'den daha iyi anlayan bir ülke olmadýðýný dile getiren Sachs, "Türkiye, ABD'nin Ukrayna ve Orta Doðu'daki savaþlarý bitirmesinde iyi bir danýþman olabilir. Dünyada ayrýca Türkiye'den daha yoðun bir diplomasi yürüten bir ülke de yok. Türk politikacýlar ve diplomatlar, Rusya ve Orta Doðu'yu çok iyi biliyor ve Türkiye, ABD'nin Ukrayna'daki savaþýn bitebileceðini anlamasýna yardýmcý olabilir. Zaten bu savaþ Mart 2022'de Ankara'daki müzakerelerde neredeyse bitmiþti." diye konuþtu.

Sachs, Orta Doðu'daki savaþýn ancak bir Filistin devleti olduðunda biteceðinin altýný çizerek, "Türk diplomatlar bunu ABD'ye anlatabilir. Türkiye, ABD'nin doðru bir dýþ politika oluþturmasýna yardýmcý olabilir. Türkiye'nin diplomasideki ustalýðý özellikle þu anda çok önemli." dedi.

Bölgede barýþ olmasýnýn Türkiye için de çok önemli olduðunu vurgulayan Sachs, Karadeniz ve Orta Doðu'daki savaþlar devam ettiði sürece, Türkiye'nin baþarmak istediði dinamik ekonomik büyüme ve kalkýnma için daha az þans olduðunu anlattý.

- "TRUMP AVRUPA'YA KARÞI DOSTANE OLMAYACAK"

Sachs, ayrýca Ukrayna'daki savaþ konusunda Avrupalý ülkeler ile Rusya'nýn komþusu Baltýk ülkelerinin de politikalarýný deðiþtirmesi gerektiðini aktardý.

Avrupa'nýn ABD ile ayný dili kullandýðýný ve son 4 yýldýr ABD ne dediyse yaptýðýný dile getiren Sachs, "Avrupa Birliði (AB), Avrupa için büyük bir pazar olan Çin ile iliþkileri bozdu. Düþük maliyetli enerjinin kaynaðý olan Rusya ile iliþkileri kopardý. AB de Rusya ile savaþa girdi ki bu çok büyük bir hataydý. ABD'ye bu itaat Avrupa ekonomisi için çok kötü sonuçlar doðurdu. Avrupa artýk sorgulamadan ABD'yi dinlememesi gerektiðini anlamalý." þeklinde konuþtu.

Sachs, Trump'ýn baþkanlýðý döneminde Avrupa'ya karþý çok dostane olmayacaðýný belirterek, muhtemelen yeni ek gümrük vergileri uygulayacaðýný ifade etti.

Avrupa'nýn akýllýca davranmasý gerektiðini söyleyen Sachs, "Avrupa akýllýysa, Çin ve Rusya ile iliþkilerini düzeltir, Ukrayna ve Rusya arasýnda barýþýn yolunu arar. Avrupa, her zaman çok naif ve tehlikeli bir fikir olan Rusya'yý yenme söylemini bir kenara býrakmalý." uyarýsýnda bulundu.

Sachs, ayný þekilde Rusya'nýn komþusu olan Baltýk ülkelerinin de söylemlerinde hata yaptýðýný düþündüðünü dile getirerek, "Baltýk ülkeleri ABD'nin kendilerini koruyacaðýný düþünüyor ama bu kadar naif olmayý býrakmalýlar. ABD'nin her zaman kendi çýkarlarý vardýr ve politikalarý sýk sýk deðiþir. Ulusal güvenlik için ABD'ye güvenmek bir hatadýr." dedi.

- ELON MUSK VE ÇÝN ÝLE ÝLÝÞKÝLER

Çin ile iliþkiler açýsýndan da karýþýk bir durumun söz konusu olduðunu söyleyen Jeffrey Sachs, Trump'ýn ekonomik anlamda oldukça korumacý olduðunu ve Çin mallarýnýn ABD pazarýna girmesini istemediðini aktardý.

Sachs, Trump'ýn ayný zamanda Çin ile savaþ istemediðini söylediðine dikkati çekerek, "Ben özellikle Çin ile güvenlik konularýnda endiþeliyim çünkü ABD politikasýný deðiþtirmediði sürece Çin ile açýk bir çatýþmaya doðru gittiðimizi düþünüyorum. Asýl mesele Tayvan. ABD, Tayvan konusunda çok fazla oyun oynuyor. Tayvan Çin'in bir parçasý ve ABD Tayvan'ý silahlandýrmamalý. ABD bunu durdurursa, bir ABD-Çin savaþý riski önemli ölçüde azalacaktýr." þeklinde konuþtu.

Trump'ýn baþkanlýk dönemindeki politikalarýnýn atayacaðý isimlere de baðlý olduðunu kaydeden Sachs, Ulusal Güvenlik Danýþmaný ve Dýþiþleri Bakaný atamalarýnýn Çin ile iliþkiler açýsýndan endiþe verici olduðunu söyledi.

Sachs diðer yandan Trump'ýn kampanya dönemindeki en büyük destekçisi olan Elon Musk'ýn þirketi Tesla'nýn Çin'de büyük bir fabrikasý olduðunu anýmsatarak, sözlerini þöyle tamamladý:

"Umuyorum ki Elon Musk, Trump'a Çin ile iliþkileri kesmemesini söyler. Trump, kampanya dönemindeki sözlerini baþkanlýðýnda da sürdürürse, daha fazla küresel istikrarsýzlýk olacak ancak tehditlerini azaltýr ve Musk'ý dinlerse, daha iyi bir senaryo görebiliriz."