Dengeleri deðiþtirecek tarihi hamle! Türkiye ve Irak dünyanýn gözünü çevirdiði anlaþmaya imzayý attý

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan ve Irak Baþbakaný Muhammed Þiya es-Sudani himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve BAE arasýnda, Kalkýnma Yolu Projesi'nde iþbirliðine iliþkin 4'lü mutabakat zaptý imzalandý.

Baðdat'taki Hükümet Sarayý'nda imzalanan mutabakat zaptý, Cumhurbaþkaný Erdoðan ve Irak Baþbakaný Sudani himayesinde gerçekleþti.

Ýmza töreninde Ulaþtýrma ve Altyapý Bakaný Abdulkadir Uraloðlu, Irak Ulaþtýrma Bakaný Rezzak Muhaybis, Katar Ulaþtýrma ve Haberleþme Bakaný Casim bin Seyf es-Sulayti ile BAE Enerji ve Altyapý Bakaný Süheyl Muhammed el-Mezrui de hazýr bulundu.

KALKINMA YOLU PROJESÝ NEDÝR?

Irak'ý Türkiye üzerinden dünyaya baðlamasý öngörülen Kalkýnma Yolu Projesi konusunda Ankara ve Baðdat arasýnda yakýn ve yoðun çalýþmalar sürerken, projenin Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan'ýn Irak ziyaretiyle daha güçlü ivme yakalamasý bekleniyor.

Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn 13 yýl aranýn ardýndan 22 Nisan'da Baðdat ve Erbil'e yaptýðý ziyaretin kritik gündemlerinden biri Basra Körfezi hinterlandýný Türkiye üzerinden Avrupa'ya açacak Kalkýnma Yolu Projesi oldu.

Orta Doðu'nun en büyük limaný olmasý hedeflenen ve 2025'te tamamlanmasý planlanan Irak'ýn güneyindeki Basra kentinde yer alan Büyük Fav Limaný'nýn inþasý tüm hýzýyla sürüyor.

Kalkýnma Yolu Projesi'nin ilk ayaðý olan liman, ayný zamanda Fýrat ve Dicle nehirlerinin denize dökülmeden önce birleþtiði Þattülarap'ýn aðzýnda yer alýyor.

Limandan baþlayarak Divaniye, Necef, Kerbela, Baðdat ve Musul'dan geçerek Türkiye sýnýrýna uzanacak demir yolu ve kara yolu hatlarýný ihtiva eden projenin, Türkiye sýnýrýndan Mersin Limaný'na eriþim saðlamasý ve karayoluyla Ýstanbul üzerinden Avrupa'ya ulaþmasý öngörülüyor.

Projenin geçtiði güzergahýn tasarýmýný PEG Infrastructure isimli Ýtalyan þirketin yürüttüðü Kalkýnma Yolu, Musul'dan sonra Ovaköy üzerinden Türkiye'ye giriþ yapacak.

- BÖLGESEL TRANSÝT MERKEZÝ OLMA HEDEFÝ

Büyük Fav Limaný'ný 1200 kilometre uzunluðundaki demir yolu ve otoyollarýyla Türkiye sýnýrýna baðlayacak proje bölgesel ticaret açýsýndan yeni bir kapý aralayacak.

Baþlangýçta "Kuru Kanal" olarak isimlendirilen ancak Mart 2023'te Irak Baþbakaný Muhammed Þiya es-Sudani'nin Ankara ziyaretinde Cumhurbaþkaný Erdoðan ile yaptýðý görüþmede "Kalkýnma Yolu" ifadesinin kullanýlmasýyla adý deðiþen proje, Irak'ta petrol dýþý sürdürülebilir ekonominin de temeli olarak niteleniyor.

Irak ile Türkiye, proje vasýtasýyla Asya ve Avrupa arasýndaki seyahat süresini kýsaltmayý ve transit merkezi olmayý amaçlýyor.

Orta Doðu'nun en büyük konteyner limaný olarak bilinen Dubai'deki 67 rýhtýmlý Cebel Ali'yi geride býrakmasý öngörülen ve 90 rýhtým kapasitesine sahip olan Büyük Fav Limaný'nýn 2025'te tamamlanmasý planlanýyor.

Limandan Türkiye sýnýrýna ulaþacak Kalkýnma Yolu Projesi, Çin'in Ýpek Yolu doðrudan Irak'tan geçmediði için muhtemel bölgesel çatýþma ve savaþ durumlarýnda alternatif seçeneklerden biri.

Projenin, Çin ile Avrupa arasýndaki mesafeyi, Süveyþ Kanalý'ndan geçen deniz yoluna nazaran kýsaltarak zaman ve maliyetten tasarruf saðlamasý bekleniyor.

Kalkýnma Yolu Projesi tamamlandýðýnda, Ümit Burnu'ndan yaklaþýk 45, Kýzýldeniz'den yaklaþýk 35 günde yapýlan nakliyelerin 25 günlük bir sürede yapýlabileceði tahmin ediliyor.

Otoyol, demir yolu, enerji nakil ve iletiþim hatlarýný içeren ve 2028, 2033 ve 2050 olarak belirlenen üç aþamada tamamlanmasý planlanan proje, Avrupa'dan Körfez ülkelerine kadar geniþ bir bölgeyi etkileyecek.

Türkiye ile Irak arasýndaki ticaret hacminin 24 milyar dolarý aþtýðý dikkate alýndýðýnda projenin sunacaðý potansiyel iþ çevresini umutlandýrýrken, proje tamamlandýðýnda paydaþ bütün ülkelerin ciddi ekonomik fayda görmesi bekleniyor.

- TÜRKÝYE ÝLE IRAK ARASINDA "BAKANLAR KONSEYÝ" KURULUYOR

Türkiye ile Irak yetkililerinin Kalkýnma Yolu Projesi konusunda yakýn ve yoðun bir çalýþma yürütüyor.

Irak hükümetince 27 Mayýs 2023'te baþkent Baðdat'ta Türkiye'nin de aralarýnda bulunduðu komþu ülkeler ve Körfez bölgesinden temsilcilerin katýlýmýyla düzenlenen Kalkýnma Yolu Konferansý'nda konuþan Irak Baþbakaný Sudani, projenin istihdam, finansal kaldýraçlar ile gayrisafi milli hasýlanýn deðerinin artmasýyla güçlü bir ekonomi tesis edilmesi yolunda realiteyi deðiþtireceðini söyledi.

O dönemden bu yana Ankara ile Baðdat arasýnda proje konusunda her kademeden yoðun bir temas trafiði mevcut. Özellikle Dýþiþleri Hakan Fidan'ýn Aðustos 2023'teki Irak çýkarmasýnýn önemli bir ayaðý da Kalkýnma Yolu Projesi oldu.

Son bir yýllýk süreçte iki ülke arasýnda Ulaþtýrma ve Altyapý Bakaný Abdulkadir Uraloðlu ve Iraklý mevkidaþý Rezzak Müheybes es-Sadavi baþta olmak üzere pek çok kademede ziyaretler ve karþýlýklý önemli adýmlar atýlýrken, iki ülkenin Ulaþtýrma Bakanlýklarý arasýnda iþbirliklerini geliþtirecek teknik görüþmeler de yapýldý. Bu kapsamda Ulaþtýrma ve Altyapý Bakanlýðý, TÜRASAÞ AÞ ve TCDD Teknik AÞ yetkilileri ile Irak Cumhuriyeti Demiryollarý heyeti arasýnda Aðustos 2023'te teknik toplantýlar yapýldý.

Ekim 2023'te de Türkiye, Irak, BAE ve Katar'ýn demir yolu idarelerinin genel müdürler düzeyindeki temsilcileri Ankara'da bir araya geldi.

Ayrýca, 17-18 Ocak tarihlerinde Irak Cumhuriyeti Demiryollarý temsilcileri ve projenin müþavir firmasý PEG'in mühendisleri Ankara'da Türk yetkililerle toplantý gerçekleþtirdi. Taraflar görüþmelerde Ovaköy-Fiþhabur'daki kara ve demir yolu sýnýr geçiþ noktasýnýn yeri konusunda mutabýk kalýndý.

Irak ve Türkiye arasýnda konuya iliþkin yoðun ziyaretler sürerken, Ulaþtýrma ve Altyapý Bakaný Abdulkadir Uraloðlu 12 Nisan'da Kalkýnma Yolu Projesi kapsamýnda Türkiye ile Irak arasýnda çalýþmalarýn süratle devam ettiðini belirterek, "Bakanlar Konseyi'ne benzer bir mekanizma kurma kararý aldýk." ifadelerini kullandý.

Ankara, Türkiye ve Irak arasýnda kurulacak konseye Birleþik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar'ýn da yer almasýný istiyor.

- "KALKINMA YOLU PROJESÝ'NÝN BAÞ AKTÖRLERÝ TÜRKÝYE, BAE VE IRAK"

Türkiye ve Irak arasýnda "yeni Ýpek Yolu" olmasý hedeflenen projenin, Irak hükümetinin tek baþýna yüklenemeyeceði 17 milyar dolarlýk devasa bir maliyeti bulunuyor.

Bu nedenle Türkiye, Körfez ülkeleri ve Çin'in, projenin finansmanýna ve tamamlanmasýna katkýsý bekleniyor.

Nitekim þubat ayýnda BAE ziyareti esnasýnda konuya iliþkin temaslarda bulunan Cumhurbaþkaný Erdoðan, "(Kalkýnma Yolu Projesi ) Konunun baþ aktörleri Türkiye, BAE ve Irak. Bu yol, bölgemizin yeni bir Ýpekyolu haline gelecek, bölgesel barýþa da hizmet edecek." yönündeki ifadeleriyle bölgesel aktörlerin projenin paydaþý olacaðý mesajý vermiþti.

Dýþiþleri Bakaný Fidan da 13 Eylül 2023'te Irak, BAE, Türkiye ve Katar'ýn proje konusunda yoðun görüþmeler içerisinde olduðunu söylemiþti.

Irak Dýþiþleri Bakaný Fuad Hüseyin, mart ayýnda AA muhabirine yaptýðý açýklamada, projeyle ilgili Türkiye ile iyi bir görüþme içerisinde olduklarýný ve büyük finansmana ihtiyaç duyulduðundan çeþitli ülkelerin projeye yatýrým yapmaya katýlabileceðine dikkati çekerek, projeye yatýrým yapmayý düþünen Körfez ülkelerinin olduðunu kaydetmiþti.

- KALKINMA YOLU PROJESÝ ÝÇÝN 320 KÝLOMETRELÝK OTOYOL PLANLANDI

Kalkýnma Yolu Projesi'nde Türk ve Irak hükümetleri, devam eden çalýþmalara ek olarak 23,8 milyar dolarlýk yatýrým yapacak. Türkiye, bu yatýmlarý demir ve kara yollarý için gerçekleþtirecek.

AA muhabirinin derlediði bilgilere göre, Ulaþtýrma ve Altyapý Bakanlýðý, Kalkýnma Yolu Projesi kapsamýnda yürüttüðü çalýþmalarla ülkeden geçen 2 bin 88 kilometrelik demir yolu baðlantýsý için 615 kilometrelik yeni hat, 1912 kilometrelik kara yolu koridoru içinse 320 kilometrelik yeni otoyol yatýrýmý planladý.

Söz konusu demir yolu aðýnýn 439 kilometresi mevcut durumda iken 1034 kilometresi devam ediyor, 615 kilometresi ise planlanýyor. Planlanan demir yolu aðlarý Gaziantep-Ovaköy arasýnda bulunuyor. Bu demir yolu için 5,8 milyar dolarlýk yatýrým yapýlacak.

Proje kapsamýnda ülkeden geçen kara yolu 1912 kilometre olacak. Söz konusu kara yollarýnýn 1592 kilometresi mevcut durumda bulunurken, 320 kilometresi için planlama yapýldý. Þanlýurfa-Ovaköy arasýnda planlanan kara yolunun yatýrým tutarý 2 milyar dolar olarak öngörülüyor.