Türkiye'nin bölgede nüfuzu artýyor! Kýtada engellemelere raðmen aþama kat edildi

Uluslararasý iliþkileri uzmanlarý Türkiye'nin Afrika'daki etkin bir þeklide ilerleyiþini deðerlendirdi. Uzmanlar, Türkiye'nin savunma, ekonomi ve enerji yatýrýmlarý gibi pek çok konuda engellemelere raðmen bölgedeki etkisini arttýrdýðýný bildirdi.

Uluslararasý Ýliþkiler Uzmaný Doç. Dr. Orhan Karaoðlu, Türkiye'nin Afrika Boynuzu'nda artan nüfuzunu ve karþýlýklý kazan-kazan iliþkisini AA Analiz için kaleme aldý.

***

Afrika ülkeleri kýtada devam eden istikrarsýzlýk sebebiyle savunma kapasitelerini güçlendirmeyi hedefliyor. Türkiye, son dönemde mevcut yumuþak güç araçlarýna güvenlik ve savunma iþbirliðini de ekleyerek Afrika ülkeleriyle uzun vadeli stratejik ortaklýðýn temellerini attý. Ýnsansýz hava araçlarý (ÝHA) ve silahlý insansýz hava araçlarý (SÝHA) satýþlarýnýn artmasý bu iþbirliðinin önemli bir parçasý, ancak tek bileþeni deðil. Silah ihracatý, askeri eðitim ve savunma diplomasisinin karþýlýklý olarak güçlendirici bir politika tasarýmý, Türk devletinin Afrika ülkeleriyle uzun vadeli ve kurumsal jeopolitik baðlar kurmasýný saðlýyor. Bugün Türkiye, Afrika devletlerinin seçebileceði birçok güvenlik saðlayýcýdan biri durumda.

-TÜRKÝYE AFRÝKA BOYNUZUNDA NÜFUZUNU ARTIRIYOR

Son yýllarda Türkiye'nin Afrika ülkelerine yaptýðý silah satýþlarý büyük ilgi gördü. Türkiye'nin yerli silahlarýný ihraç etme konusunda uzun bir geçmiþi olmamasýna raðmen Afrika'ya yapýlan satýþlarýn hýzla artmasý, Türkiye'yi kýtada yükselen bir silah tedarikçisi haline getirdi.

Türkiye Afrika'da giderek büyüyen bir açýlým süreci baþlattý. Libya'daki konumu ve Somali'deki büyük ölçekli yatýrýmlarý da bu açýlýmlarýn bir parçasý. Bugün Türkiye, kýtadaki güvenliðe iliþkin eriþim alanýný artýrýyor ve Afrika devletlerinin terörle mücadele faaliyetlerini güçlendiriyor. Nijerya, Moritanya ve Nijer'e insani yardýmlar yapýlýrken Tunus ve Fas gibi Kuzey Afrika ülkeleriyle yeni silah anlaþmalarý imzalanýyor. Türk dýþ politikasý stratejisi Afrika'da, siyaseti, güvenliði ve ekonomiyi güçlendirecek þekilde ilerliyor.

Türkiye'nin ara buluculuðunda süren Somali-Etiyopya görüþmeleri de bu planýn bir parçasý olarak deðerlendirilebilir. Bu faaliyetler Afrika Boynuzu bölgesinde rakip birçok bölgesel ve uluslararasý gücün artan varlýðýyla ayný zamana denk gelirken, bu bölgede Türk nüfuzunun karþýlaþtýðý zorluklar zaman zaman gündeme geliyor. Bu açýdan Somali, Cibuti, Etiyopya ve Eritre'yi kapsayan Afrika Boynuzu bölgesine yönelik Türk dýþ politikasý, bölgesel ve uluslararasý engellerle karþý karþýya kalabiliyor. Ancak Türkiye, savunma iþbirliði anlaþmalarýnýn imzalanmasý, arabuluculuk yapýlmasý, enerji ve petrol alanýnda yatýrým yapýlmasý konularýnda nüfuzunu güçlendirmeyi ve kendisini Afrika Boynuzu'ndaki aktörlerden biri olarak kabul ettirmeyi amaçlýyor ve karþýsýna çýkan engellere raðmen önemli aþama kat ediyor. Türkiye'nin stratejisi küresel ve bölgesel rakipleri tarafýndan engellenmek istense de, Afrika Boynuzu bölgesinde Türk nüfuzunun arttýðýný gösteren birçok gösterge bulunuyor.

Þubat 2024'te Türkiye ile Somali arasýnda savunma ve ekonomik iþbirliðine iliþkin çerçeve anlaþmasý imzalandý. Somali Devlet Baþkaný Hasan Þeyh Mahmud yaptýðý açýklamada, bu anlaþmanýn Somali donanmasýný inþa etmeyi, Somali sularýndaki doðal kaynaklardan yararlanmayý, onlarý korsanlardan, uyuþturucu-silah kaçakçýlýðýndan ve terörizmden kaynaklanan yasa dýþý faaliyetlerden korumayý amaçladýðýný söyledi. Anlaþma 10 yýl sürecek ve bu süre bittiðinde Somali güvenlik güçleri bu görevi üstlenecek ve kendi deniz kuvvetleri bu iþte baþrolü oynayacak.

Bununla birlikte 2024'ün þubat ayýnda Türkiye, Cibuti ile askeri eðitim alanýnda iþbirliði, askeri mali iþbirliði ve nakdi yardýmýn uygulanmasýna iliþkin bir protokolü içeren üç anlaþma imzaladý. Türkiye, insansýz hava araçlarý baþta olmak üzere silahlarýný Afrika Boynuzu ülkelerine ihraç etmeye çalýþýyor. Türk ÝHA þirketi Baykar, Somali'ye bir dizi TB2 ÝHA saðladý. Bu da Somali'nin terör örgütü Eþ-Þebab hareketine yönelik operasyonunun geniþlemesine yol açtý. Ayrýca çok sayýda uluslararasý rapor, Etiyopya federal güçlerinin Tigray ile savaþta Türk ÝHA'larýný kullandýðýný bildirdi. Ayrýca Türkiye ve Somali, Mart 2024'te Somali'nin kara ve deniz bölgelerinde petrol aranmasý, deðerlendirilmesi, geliþtirilmesi ve üretilmesini içeren bir petrol ve gaz iþbirliði anlaþmasý imzaladý. Geçtiðimiz temmuz ayýnda Ankara ile Mogadiþu arasýnda hidrokarbon arama ve üretimine iliþkin bir anlaþma imzalandý. Türkiye, Somali'ye ait açýk denizdeki petrol rezervlerini araþtýrmak üzere "Oruç Reis" gemisini eylül ayýnda göndereceðini duyurmuþtu.

- KIZILDENÝZ'ÝN STRATEJÝK ÖNEMÝ

Türkiye, Somaliland ile Kýzýldeniz'de kendine yer bulmasýna izin veren bir anlaþma imzalamasýnýn ardýndan, anlaþmazlýklar nedeniyle Somali ile Etiyopya arasýnda arabuluculuk görevini üstlendi. Bu arabuluculuða iliþkin birinci ve ikinci tur müzakereler yapýldý. Nihai bir anlaþma henüz saðlanmadý ama Ankara, bu arabuluculuk faaliyetlerinin sonunda baþarýlý olmayý hedefliyor.

Afrika Boynuzu bölgesinin önemli bir stratejik konuma sahip olmasý nedeniyle uluslararasý ve bölgesel siyasette önemi giderek artýyor. Bu bölge Afrika, Asya ve Avrupa olmak üzere üç kýtayý birbirine baðlayan önemli bir jeopolitik nokta ve ayný zamanda doðal maden ve petrol kaynaklarýna sahip. Bu baðlamda Türkiye'nin Afrika Boynuzu bölgesindeki nüfuzunu artýrmasýnýn en belirgin nedenleri arasýnda jeopolitik olarak daha da önemli bir aktör olmak yer alýyor. Türkiye özellikle Kýzýldeniz'deki varlýðýný güçlendirmek istiyor.

Afrika Boynuzu ülkelerinin çoðunun Kýzýldeniz'de yer almasý stratejik önemlerini daha da artýrýyor. Hele ki Ýsrail'in Gazze Þeridi'ndeki katliamýyla baðlantýlý olarak bölge daha da önem kazanacak. Dolayýsýyla Kýzýldeniz'e bakan Afrika ülkelerinde Türk varlýðýnýn güçlendirilmesi Türkiye'nin bölgesel varlýðýnýn güçlenmesi anlamýna geliyor.

Bununla birlikte Türk savunma þirketleri, Batýlý ve Rus büyük muadilleriyle rekabet halinde olsa da Ankara yavaþ yavaþ Afrika Boynuzu'ndaki silah pazarýnýn tedarikçisi olmaya baþladý. Türkiye hem çýkarlarýný güvence altýna almak hem de bölgede nüfuz sahibi olmak istiyor. Bundan dolayý Türk insansýz hava araçlarý Afrika'da giderek yaygýnlaþan önemli bir unsur haline geliyor.

Ankara ayrýca petrol kaynaklarýný çeþitlendirmek istiyor ve Somali ile vardýðý mutabakat sayesinde enerji çýkarýlmasýnda daha baskýn bir rol oynamayý amaçlýyor. Türkiye Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan 2020'de Somali'den petrol ithal etme olasýlýðýný dile getirdiðinde Türkiye'nin bu konuda yaklaþýmýnýn yeni olmadýðýný da aktarmýþtý. Bu da, Ankara'nýn Rusya ve Ýran'dan enerji ithalatýna baðýmlýlýðýný azaltma çabalarýnýn ýþýðýnda gerçekleþiyor.

-TÜRKÝYE ÝÇÝN EN ÖNEMLÝ ZORLUK; BÖLGEDEKÝ NÜFUZ REKABETÝ

Türkiye'nin Afrika Boynuzu'nda karþý karþýya olduðu en önemli zorluk, bu bölgeyi kendileri için stratejik bir etki alaný olarak gören Rusya ve Çin liderliðindeki uluslararasý güçlerin varlýðý olacak gibi görünüyor. Ayrýca Afrika Boynuzu'nda sadece Rusya ve Çin deðil birçok uluslararasý ve bölgesel güç arasýndaki jeopolitik nüfuz rekabeti yaþanýyor. Bu rekabet de Türkiye'yi etkileyebilir. Bunlara ek olarak Somali'nin karþý karþýya olduðu güvenlik tehditleri, siyasi ve ekonomik sorunlar da Türkiye'yi zorlayabilir. Bu durum Türkiye'nin Somali ile yaptýðý savunma iþbirliði anlaþmasýnýn uygulanmasýna ve Ankara'nýn Afrika Boynuzu'nda daha büyük bir rol edinme çabalarýna zorluk teþkil edebilir. Bu zorluklara karþý Türkiye'nin jeopolitik istihbaratýný güçlendirmesi, küresel-bölgesel alanda yaþanan geliþmeleri iyi tahlil etmesi ve stratejik analiz kapasitesini geliþtirmesi gerekiyor. Bu baðlamda istihbaratýn bilhassa da stratejik istihbaratýn güçlü olduðu ülkeler dýþ politika ve güvenlik politikalarýnda da doðru hamleler yapabiliyor.

Milli Ýstihbarat Teþkilatýnýn (MÝT) öncüsü Milli Emniyet Hizmetinin (MEH) ilk baþkaný Þükrü Ali Öðel'in de dediði gibi "Ýstihbaratta gaye, doðru haber almak ve devleti bir sürpriz karþýsýnda býrakmamaktýr". Devleti bir sürpriz ile karþýlaþtýrmamak için özellikle de uluslararasý iliþkilerde jeopolitik istihbarat oldukça önemli. Devletin çýkarlarýný korumanýn ve milletin refahýný artýrmanýn öncelikli amaç olduðu dýþ politika stratejileri için doðru analiz son derece hayatidir.

Sonuç olarak, Afrika Boynuzu'ndaki Türk varlýðýnýn karþý karþýya kalabileceði zorluklara raðmen, bölgesel güvenlikte ve askeri alanda iþbirliðinin artmasý ve daha fazla Afrika ülkesinin Türk imkanlarýna baþvurmasýyla bu bölgenin önümüzdeki dönem Türk dýþ politikasý için daha da önemli bir alan olmasý bekleniyor.

Ülkedeki Türkiye desteði partiler üstü konu! Teröre karþý mücadelede hayati rol

Küresel güçlere karþý "Türkiye" kozu! Artan etkimiz kýtalarý aþtý

Türkiye-Afrika iliþkileri markaj altýnda: Ankara küresel güçlere meydan okuyor