24 Þubat 2020 Pazartesi
Çaðýmýzýn vebasý: Koronafobi
Dünyayý etkisi altýna alan koronavirüs (Corona Virüs) endiþe yaymaya devam ediyor. Koronavirüs ilk ne zaman keþfedildi? Ýyileþmek mümkün mü? Peki ya gördüðümüz tüm çekik gözlü insanlardan korkmanýn önüne nasýl geçilir? Ksenofobi olmuþ olabilir miyiz? Medya neden felaket senaryosu çiziyor? Tüm merak edilenleri star.com.tr'den Sinem Karahan derledi. Ýþte uzman gözünden ‘hastalýk hastalýðý'ndan kurtulma rotasý…
1
/
27
Koronavirüsten ölenlerin sayýsý 2 bin 600’ü geçti… Birçok ülkeden peþ peþe karantina haberleri geldi. Maske satýþlarý patladý, tüm dünyada endiþe rüzgarlarý esmeye baþladý. Ýnsanlar kalabalýk ortamlardan uzaklaþmaya, mümkün mertebe temastan kaçýnmaya gayret eder hale geldi. Yaþanan panik havasýný, ruhumuzu ‘koronofobi’den korumanýn yollarýný Ruh saðlýðý ve Hastalýklarý Uzmaný Dr. Taha Can Tuman ile konuþtuk.
2
/
27
Yeni tip koronavirüs 2019-nCoV etki alanýnýn hýzla geniþlemesi nedeniyle tüm dünyada haber baþlýklarýnda en önde yer alýyor. Hastalýðýn kaynaðý, doðasý ve seyri ile ilgili hala birçok belirsizlik mevcut. Bu belirsizlikte kaygý damarýný besleyerek, insanlarýn ‘Neden? Nasýl?’ sorularý içerisinde boðulmalarýna sebebiyet veriyor.
3
/
27
KORONAVÝRÜS NEDÝR?
4
/
27
Koronavirüsler insanlarý ve çok çeþitli hayvan türlerini enfekte edebilen RNA virüsleridir. Ýnsanlarda soðuk algýnlýðýndan zatürreye kadar deðiþen çok çeþitli solunum yolu enfeksiyonlarýna neden olurlar.
5
/
27
KORONAVÝRÜS NE ZAMAN KEÞFEDÝLDÝ?
6
/
27
Koronavirüsler 1960'larda keþfedildi. Ýlk keþfedilmiþ virüsler arasýnda tavuklarda görülen infeksiyöz bronþitis virüsü ile soðuk algýnlýðý semptomlarý gösteren insan hastalarýn burun boþluklarýndan alýnmýþ ve insan coronavirüsü 229E ve OC43 olarak isimlendirilmiþ iki virüs türü yer almaktadýr.
7
/
27
CORONA VÝRÜSÜ TÜRLERÝ NELERDÝR?
8
/
27
2002 yýlýndan itibaren görülmeye baþlayan yeni koronavirüs türleri ise soðuk algýnlýðýndan farklý, grip benzeri daha aðýr seyirli solunum yolu enfeksiyonu ile kendini göstermeye baþladý. Bunlardan ilki SARS-CoV, enfeksiyonu. 2003’de Çin’in Guangdong bölgesinde ilk önce yarasalardan palmiye misk kedisine ve buradan da insanlara bulaþtýðý düþünülen hastalýk 8 ayda 5 kýtadan 33 ülkede 8000 kiþiyi etkisi altýna almýþ ve yaklaþýk 800 kiþi hayatýný kaybetti. Bir diðer yeni koronavirüs enfeksiyonu da MERS-CoV enfeksiyonu. Ýlk defa 2012 yýlýnda Suudi Arabistan’da baþladý, deveden insana bulaþtýðý düþünüldü. MERS-CoV salgýný da 5 kýtada ve 27 farklý ülkede 791 kiþinin hayatýný kaybetmesine sebep olmuþtu. 31 Aralýk 2019 tarihinde Çin’de Hubei eyaletine baðlý 11 milyon nüfuslu Wuhan’ýn bugüne kadar hiç görülmemiþ yeni bir koronavirüs ile enfekte olduðu saptandý. 2019-nCoV olarak adlandýrýlan bu virüsün de SARS-CoV ve MERS-CoV gibi hayvanlardan insanlara bulaþtýðý düþünülmektedir. Binlerce insanýn hayatýný kaybettiði bu virüsten yaþanan ölümler irdelendiðinde bunlarýn çoðunluðunun yaþlý, hasta ya da kronik kalp, akciðer ve böbrek hastasý, Parkinson ve Diyabet tanýsý almýþ yani risk grubu olarak tanýmlanan olgular olduðu saptanmýþtýr.
9
/
27
ÝNSANLAR ENDÝÞELÝ
10
/
27
Koronavirüsün psikolojik etkisinin aþikâr düzeye ulaþtýðýný anlatan Dr. Tuman, “Yakýn zamanda yapýlan bir çalýþmada; insanlarýn üçte birinin virüs hakkýnda endiþeli, %7’sinin ise virüs ile enfekte olma konusunda çok endiþeli olduðu bildirildi. Ayný zamanda insanlarda hijyenik reaksiyon alma ve kaçýnma davranýþlarýnda da artýþ olduðu gözleniyor. Salgýn duyduðundan beri vatandaþlar daha fazla yüz maskesi satýn alýyor, ellerini daha fazla yýkýyor, toplu taþýma araçlarýndan ve halka açýk yerlerden uzak duruyor” dedi.
11
/
27
KORONAVÝRÜSTEN ÖLÜMLER RÝSK GRUBUNDAN
12
/
27
“Koronavirüs enfeksiyonuna yakalanma korkusu, mevsimsel influenza gribinden daha fazla korku uyandýrmakta. Halbuki mevsimsel influenza gribinin daha fazla insanýn ölümüne neden olduðunu biliyoruz (son 4 ayda ABD’de 210.000 influenza nedeniyle hastaneye yatýþ ve 12.000 influenza nedeniyle ölüm)” diyen Dr. Tuman, “Koronavirüs enfeksiyonlarýnda ise mortalite (9 kaba ölüm hýzý) oraný %2-2.5 civarýndadýr. Ayrýca koronavirüs nedeniyle ölenlerin büyük çoðunluðu risk grubu dediðimiz yani yaþlý ve kronik kalp, akciðer ve böbrek hastalýðý olanlardan oluþmakta. Yani medyanýn göz ardý ettiði koronavirüs ile enfekte olan 100 kiþiden 97’si hastalýðý atlatmakta.
13
/
27
ÝYÝLEÞME ORANI %98 AMA NEDEN BÝLÝNMÝYOR?
14
/
27
Bu noktada olaylarýn nasýl felaket senaryosuna sürüklendiðine gelinecek olursa…. Dr. Tuman, “Burada aslýnda biliþsel çarpýtmalarýn devreye girdiðini görüyoruz. Bunlar felaketleþtirme ve olumsuzu büyütme ve olumluyu küçültme. Hastalýða yakalanma olasýlýðýmýzý ve hastalýðýn mortalite oranýný göz önünde bulundurduðumuzda hastalýða yakalanan kiþinin iyileþme olasýlýðý %98. Ancak medyada coronavirüs enfeksiyonu geçirip iyileþenlerden hiç bahsedilmememekte” diyor.
15
/
27
KORONAVÝRÜSTEN NASIL KORUNUR
16
/
27
Ayrýca koronavirüs enfeksiyonlarýndan korunma yöntemleri mevsimsel influenza gribinden korunma yöntemlerinden pek de farklý deðil. (baðýþýklýk sisteminin güçlendirilmesi, düzenli uyku, dengeli beslenme ve diðer hijyen önlemleri). Panik havasýnýn daðýlmasý için biliþsel çarpýtmalarýn harkýna varýlmasý gerekiyor.
17
/
27
KSENOFOBÝ NEDÝR?
18
/
27
Dr. Tuman, koronavirüs salgýný sonrasý baþta Çinliler olmak üzere çekik gözlü Asyalý toplumlara karþý ‘ksenofobi’ denilen ‘yabancý fobisi’ vakalarýnýn arttýðýný bildirdi. “Bu süreçte birçok Çin restoraný insanlar gitmediði için kapalý durumda, birçok restoran Çinli yolcu kabul etmiyor ve birçok gemi turuna Çinli yolcu kabul edilmiyor” diyen Dr. Tuman, “Enfeksiyon ile iliþkili ksenofobi önceki birçok salgýn ve pandemilerde de bildirilmiþtir. Koronafobi, salgýnýn yeni ortaya çýkmasý ve mevcut salgýnýn ne kadar kötü olabileceðine dair belirsizlikler nedeniyle oldukça þiddetli bir toplumsal panik hali ortaya çýkarmakta” ifadelerini kullandý.
19
/
27
BELÝRSÝZLÝÐE TAHAMMÜLSÜZLÜK KSENOFOBÝ YAPIYOR
20
/
27
Belirsizliðe tahammülsüzlük, hastalýða karþý algýlanan incinebilirlik düzeyinin yüksek olmasý ve kaygýlanmaya (endiþe) yatkýnlýk seviyesini yükseltiyor. Dr. Tuman, “Koronavirüs ile enfekte olma korkusu ve kaygýsý bu psikolojik yatkýnlýk faktörlerine sahip kiþilerde daha fazla görülmektedir. Hastalýða karþý algýlanan incinebilirlik düzeyinin yüksek olmasý ayrýca koronavirüs ile iliþkili ksenofobi (yabancý fobisi) ile de iliþkilidir. Ayrýca bilgi eksikliði, yanlýþ bilgilendirme özellikle sansasyonel haber baþlýklarýnýn saðlýkla ilgili kaygýlarý ve fobileri körüklediði gösterilmiþtir. Bu nedenle koronavirüs ile ilgili saðlýklý bilgilendirme ve toplumda panik ve kaygýya neden olacak tarzda haber vermekten kaçýnma konusunda medyaya çok büyük görevler düþmektedir.
21
/
27
VÝRÜS OYUNLARA SIÇRADI
22
/
27
Koronavirüsün son dönemde bu kadar popüler olmasý koronavirüs ile ilgili oyunlarýn üretilmesine neden oldu. Hastalýk ile ilgili merak duygusu, hastalýk hakkýnda bilgi sahibi olma isteði bu oyunlara olan talebi arttýrdý. “ Aslýnda bu durum gerçek hayatta virüse maruz kalmadan sanal dünyada oyun yolu kendini maruz býrakma ve alýþtýrmaya yardýmcý olabilir” diyen Dr. Tuman konuþmasýný þöyle tamamladý; “Oyunun amacý aslýnda dünyayý ele geçirebilecek bir virüs geliþtirmek ve dünyayý ele geçirmek. Aslýnda oyunda paradoks bir durum söz konusu. Oyunda virüsle mücadele deðil de virüs ile dünyayý ele geçirerek galibiyet söz konusu. Galibiyet yani ödül virüsün yayýlmasý ile eþleþtirilmiþ. Bunun için bir nevi desensitizasyon (duyarsýzlaþtýrma) diyebiliriz.”
23
/
27
ÝRAN’DA CORONA VÝRÜSÜ SALGINI
24
/
27
Ýran Saðlýk Bakanlýðýnýn son verilerine göre ülkede Kovid-19 nedeniyle hayatýný kaybedenlerin sayýsý 12'ye yükselirken, virüsün bulaþtýðý kiþi sayýsý 47 oldu.
25
/
27
DÜNYADA SON DURUM
26
/
27
Çin'de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgýnýnda hayatýný kaybedenlerin sayýsý 2 bin 594'e ulaþtý. Ulusal Saðlýk Komisyonundan yapýlan yazýlý açýklamaya göre, ülkede son 24 saatte salgýn nedeniyle 150 kiþi hayatýný kaybetti, 409 yeni vaka tespit edildi. Bununla birlikte Kovid-19’a yakalanma durumu þüpheli olan kiþilerin sayýsý 3 bin 434’e, müþahade altýna alýnanlarýn sayýsý 97 bin 481’e geriledi.
27
/
27
