Bilim-2 Gemisi Marmara'nýn kirlilik tarihini keþif için seferde
ABONE OL

DEKOSÝM Ulusal Deniz Araþtýrmalarý Altyapý Merkezi Projesi ve TÜBÝTAK BÝDEB Öncü Araþtýrmacýlar Programý tarafýndan da desteklenen, Çevre, Þehircilik ve Ýklim Deðiþikliði Bakanlýðý ÇED Ýzin ve Denetim Genel Müdürlüðünün ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü koordinasyonundaki söz konusu proje kapsamýnda, Marmara Denizi'ndeki çalýþmalar devam ediyor.

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardýmcýsý Doç. Dr. Mustafa Yücel, mart ayýnda gerçekleþtirdikleri seferde elde ettikleri bulgularý ve yeni çýktýklarý seferde yürütecekleri çalýþmalarý AA muhabirine anlattý.

Marmara Denizi'nde müsilajýn mayýs ortasý itibariyle görülmediðini, henüz büyük ölçekte müsilaj patlamasýnýn yaþanmadýðýný aktaran Doç. Dr. Yücel, "Deniz yüzeyinde zaman zaman görülen bazý organik atýklarýn toplanmasý, bunlarýn akýntýnýn etkisiyle belli bantlar halinde yoðunlaþmasý ve bunun uydulardan da görülebildiðini biliyoruz ama bu bantlarý yerinde örnekleyip tahlillerini tamamladýk. Bilim-2 ve Alemdar gemilerinin örneklediði yerler vardý. Bunlarýn, çoðunlukla polen dediðimiz yapýlar olduðu ortaya çýktý. Denizin içinde bir müsilaj oluþumu geçtiðimiz yýl gibi þu ana kadar yok." diye konuþtu.

Bilim-2 Gemisi ile mart sonu nisan baþýnda yaptýklarý seferlerde 110'u aþkýn istasyondan besin tuzlarý, organik bileþenler, oksijen ve daha bir çok parametre için sonuç aldýklarýný ifade eden Doç. Dr. Yücel, þunlarý söyledi:

"En önemli sonuç, Marmara'nýn bu yýl da azot, fosfor, besin tuzlarý açýsýndan yüklü olduðu. Bu 2021'e göre deðiþmiþ deðil, daha iyiye gitmiþ deðil. Karadeniz'in 3 katý bir yükten bahsediyoruz. Bu önemli bir sonuç çünkü en azýndan yýldan yýla besin tuzlarý bakýmýndan Marmara'nýn bu yüklü durumunun, yýldan yýla deðiþebileceðini ve deðiþimin uzun yýllar alabileceðini anlamaya baþladýk. 110 istasyon arasýnda Ýzmit, Gemlik ve Bandýrma körfezleri de var ve buralar Marmara'nýn açýklarýna göre çok daha yüklü. Buralarda biyolojik üretim çok fazla. Özellikle Ýzmit Körfezi'nde mart sonu itibariyle çok büyük bir üretim gördük. Marmara, 2021 kýþ ve ilkbaharýnda olduðu kadar üretken. Marmara'nýn aþýrý üretkenliðinde bir fark yok. Fark, müsilajýn olmamasý. Müsilajýn olmamasý, nedenlerini araþtýrdýðýmýz bir konu. Yeni seferlerde bu sorununun cevabýný bulacaðýmýza inanýyoruz."

- "MARMARA'NIN EN ÖNEMLÝ SORUNU OKSÝJEN"

Doç. Dr. Mustafa Yücel, Marmara'nýn en önemli sorununun oksijen olduðunu, bu durumun geçen yýla göre daha iyiye gitmediðini dikkati çeken Yücel, þöyle devam etti:

"Bu yýl Marmara'ya daha fazla oksijen giriþi olmamýþ durumda. Nispeten yaðýþýn yoðun olduðu soðuk bir kýþ geçti. Biraz oksijen giriþi bekliyorduk yüzey karýþýmýyla, bunun olmadýðýný maalesef mart sonu itibariyle bulmuþ durumdayýz. Özellikle oksijen azlýðýnýn havalarýn ýsýndýðý ve denizin duraðanlaþtýðý yaz boyunca daha fazla geliþeceðini bekliyoruz. Marmara'da müsilaj henüz yok ancak oksijen azlýðý devam ediyor, sistem besin tuzlarý açýsýndan geçen yýla göre daha iyi durumda deðil. Hem bu ilkbahar yaptýðýmýz seferlerin verilerini, önceki yýl yaptýðýmýz seferlerin verileriyle karþýlaþtýrdýðýmýzda geçen yýl neden müsilaj olduðunu söyleyebiliriz. Geçen yýl daha sýcak bir yýl olmadýðýný analizlerimiz sonucunda bulduk. Sýcaklýk tabii ki bir etken ama denizin duraðanlýðýnýn, iç karýþýmýnýn daha etkili olduðu yönünde bulgularýmýz var. Ýlk sonuçlarýmýz özellikle denizin fiziksel oþinografik durumunun ve bunun biyojeokimya ile baðlantýsýnýn çok belirleyici olduðu durumda."

Marmara Denizi'nde son haftalarda Ýstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Ýþletmeciliði Enstitüsü ile iþ birliklerinin yoðunlaþtýðýný belirten Yücel, "Ýzmit Körfezi'ndeki aþýrý üretken durumun mayýs aylarýnda biraz azaldýðýný, bunun Boðaz'dan gelen Karadeniz kaynaklý jet akýntýsýyla ilgili olduðunu bulduk. Jet akýntýsý, kýþ sonu mart-nisan aylarýnda yoðun olduðunda, Ýzmit Körfezi'ni izole ediyor ve suyun orada yüklü biçimde kalmasýný saðlýyor. Denizin duraðanlýðý belki müsilajý tetikleyen bir faktör." ifadelerini kullandý.

- MARMARA'NIN KÝRLÝLÝK TARÝHÝ ORTAYA ÇIKARILACAK

Yeni sefere iliþkin bilgi veren Yücel, Bilim-2 Gemisi'nin iki hafta sürecek bu yoðun seferde 110 istasyonda gözlem yapacaklarýný, bu seferde sadece su kolonundaki müsilaj ve oksijen üzerinde çalýþmayacaklarýný, derin denize müsilajýn etkisinin olup olmadýðýna da bakacaklarýný söyledi.

Derin denizden alacaklarý sediman örnekleriyle, Marmara'nýn kirlilik tarihini ortaya çýkarmaya çalýþacaklarýnýn altýný çizen Yücel, "Ötrofikasyon ve müsilaja neden olan azot-fosfor yüklemesi ne zaman baþladý, bunlarý araþtýracaðýz. Marmara'da birer azot-fosfor deposu, yutaðý olduðunu düþünüyoruz. Bu hipotezi test etmek için özel analizlerimiz olacak. Yeni nesil bazý mikrosensörler geliþtirdik, bunlarla ilk defa analizler yapacaðýz, yeni deneylerimiz olacak. Bütün bunlarý amacý, Marmara'da müsilaja da neden olan azot-fosfor yüklerinin ne kadarýnýn derin tarafta depolandýðýný ve oksijen kaybýyla beraber bu yüklerin tekrar derin denize girip giremeyeceðini anlamak. Böylece bütüncül bir bakýþ açýsýyla Marmara'nýn kimyasal, biyolojik ve fiziksel döngülerini anlamaya çalýþýyoruz." deðerlendirmesini yaptý.

- MARMOD PROJESÝ ÝLE MARMARA'NIN GELECEÐÝ SÝMULE EDÝLEBÝLECEK

Bu yýl, Marmara'nýn dijital ikizini oluþturacaklarýný hatýrlatan Yücel, projenin detaylarýna iliþkin þunlarý anlattý:

"Dijital ikiz dediðimiz þey, sahada elde ettiðimiz verilerin, öðrendiðimiz proseslerin matematiksel yollarla ifade edilip bir modele dönüþmesi. Sadece matematiksel bir model deðil, bu ayný zamanda bir karar destek aracý haline de gelecek. Marmara'nýn dijital ikizi, üç boyutlu bir su dolaþýmý modelini içerecek, kimyasal döngüleri, müsilajý ve biyolojik üretimi simule edecek. Ayný zamanda özellikle karar vericilerin ya da modeli kullanacak aktörlerin, bazý parametreleri deðiþtirip, kirlilik kaynaklarýný deðiþtirip, azaltýp ya da arttýrýp, Marmara'nýn geleceðini simule edebileceði bir ortam da oluþacak."

Doç. Dr. Mustafa Yücel, sadece bilimsel amaçlý sofistike bir modelden bahsetmediklerini, bunun çeþitli ara yüzlerle bir karar destek aracý olarak kullanýlacaðýný belirtti.

Bu tip dijital ikizin gerçekten çok yoðun bir veri gerektirdiðini vurgulayan Yücel, Özellikle Çevre, Þehircilik ve Ýklim Deðiþikliði Bakanlýðýnýn desteklediði MARMOD Projesi ile hem ODTÜ Bilim-2 hem de ÝÜ Alemdar gemileriyle son bir yýlda çok yüksek çözünürlüklü örnekleme programýný gerçekleþtirmek üzere olduklarýný dile getirdi.

Doç. Dr. Yücel, bu ay 3 seferi tamamladýklarýnda Marmara'da bir yýlda 13 sefer gerçekleþtirmiþ olacaklarýný kaydederek, "Bu, denizlerimiz için bir ilk oldu. Bir deniz sisteminin bu sýklýkla izlenmesi, süreç bazlý gözlemlenmesi, yeni süreçlerin öðrenilmesi ve dijital ikiz gibi platformlarla bütün verilerin baðlanacak olmasý ülkemiz için ilk oldu. Uluslararasý anlamda ses getirecek bilimsel çalýþma yapýyoruz. Marmara Denizi ile ilgili alýnacak kararlarý da en üst düzey bilimsel araçlarla desteklemek bizim amacýmýz. Marmara Denizi Eylem Planý da bilimsel tabanlý bir plan olarak ortaya çýktý. Bu planýn maddeleri uygulanýrsa bilim bize Marmara'nýn yeniden saðlýðýna, en azýndan kimyasal anlamda geri kavuþacaðýný gösteriyor. Tabii ki kaybolan biyoçeþitlilik gibi konular uzun yýl alacaktýr." þeklinde konuþtu.