Bir yanda meşru hükümet diğer yanda Hafter! Bu ayrımın ötesinde kalan üçüncü kesim... Libya'da kim, kimin yanında?
Libya'da taraflar, uluslararası toplumun tanıdığı Libya hükümetini destekleyenler ve ülkenin doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter'in yanında yer alanlar şeklinde ikiye ayrılırken bu ayrımın ötesinde kalan bir üçüncü kesim de tarafsızlar ve gelgit yaşayanlardan oluşuyor.
- Libya'da meşru hükümeti destekleyenler
Yüzde 70'i farklı rütbelere sahip düzenli askerlerden oluşan Libya ordusunun başında Genelkurmay Başkanı Muhammed eş-Şerif bulunuyor. Şerif'e ordu yönetiminde Merkezi bölge (Misrata) komutanı Tümgeneral Muhammed Haddad, Trablus bölgesi komutanı Tümgeneral Abdulbasıt Mervan ve Batı bölgesi (Zintan) komutanı Usame Cuveyli yardımcı oluyor.
Batı bölgesindeki en büyük askeri güç olarak bilinen Misrata Tugayları, 17 bin savaşçıdan ve 35 bin de yedek askerden oluşuyor. Misrata Tugayları ayrıca tank, topçu, uçak ve binlerce askeri araca sahip.
Zaviye Tugayları, meşru hükümeti destekleyen en büyük ikinci askeri güç olarak öne çıkıyor. Başkent Trablus'un düşmesini engelleme konusunda önemli rol oynayan Zaviye Tugayları, başkentin batı bölgesini himayede başarılı olmuştu.
Libya ordusundaki Batı bölgesi komutanı Usame Cuveyli'nin liderlik ettiği Zintan Askeri Konseyi, Trablus'un batısında bazı şehirlerin kurtarılmasında başarılı operasyonlar gerçekleştirdi; stratejik ulusal hava üssünün geri alınmasında rol oynadı.
Trablus Tugayları ise Nevasi Güçleri, Caydırıcı Güç ve Ebu Selim Güçleri gibi başkentte iç güvenliği sağlama ve buradaki gizli şebekelerle mücadele için çalışıyor. Trablus Tugayları ayrıca Hafter güçlerinin başkentin merkezine ilerlemesini engelleme görevi bulunuyor.
Amazig (Berberi) Tugayları da özellikle Zuvara kentinden, Cebel Garbi'deki Calu, Kabav, Yefren, Nalut bölgelerindeki birliklerden oluşuyor.
Tümgeneral Ali Kinne liderliğindeki Güney Kurtuluş Tugayları, Tuareg, Tabu ve Arap kabilelerinin küçük askeri birliklerinden oluşuyor.
Sahil kentleri; Misrata, Zuvara, Zlitan, Karabulli, Trablus, Zaviye, Sarman, Sabrata, Zilten, Msallata, Aceylat ve El-Cemil, Cebel Garbi'de ise Gıryan, Zintan ve Amaziglerin yaşadığı kentler, meşru hükümete destek veriyor.
Güneyde de Mezrak ile Hafter'in görünürde kontrolünde olan ancak Libya hükümetinin nüfuz sahibi olduğu Ubari ve Gat kentleri meşru güçlerin yanında yer alıyor.
- Meşru hükümetin yanında yer alan siyasiler ve siyasi güçler
Libya'da Faiz es-Serrac liderliğindeki Başkanlık Konseyi, 5 üyeden oluşuyor. Adalet ve Kalkınma Partisi, Değişim Partisi ve Vatan Partisi gibi siyasi güçler meşru hükümete destek veriyor.
Trablus'taki Temsilciler Meclisi'nde 70'ten fazla milletvekili bulunuyor. Meclis'e Hammude Seyyale başkanlık ediyor.
Halid el-Mişri'nin başkanlık ettiği Libya Devlet Yüksek Konseyi 135 üyeden oluşuyor.
Bunların dışında Türkiye, Katar ve bir dereceye kadar Malta Libya'daki meşru hükümete destek verenlerden.
- Hafter'in destekçileri
Libya'nın doğusundaki milis güçler, Saika Tugayları ve diğer bazı tugayların askeri birliklerinden oluşuyor.
Libya'nın batısındaki milis güçlerin çoğu ise Zintan, Racban ve Terhune kentlerinden. Ancak meşru hükümet güçlerinin, batı bölgesinin çoğunda kontrolü sağlamasının ardından bu milisler, doğuya ya da Terhune gibi güney kentlere kaçtı. Bunların bir kısmı da Zintan gibi kentlerde bulunan kabilelerine sığındı.
Eski rejim destekçisi subaylar, güvenlik tugaylarından askerler; yine Muammer Kaddafi'yi destekleyen bazı kabileler, şehirler ve bölgeler, Hafter'in yanında yer alıyor.
Suudi Arabistanlı Şeyh Rebi Medhali'ye atfen Medhali akımı olarak bilinen radikal örgüt de Hafter'e destek verenlerden. Bu akımın yöneticilerinden Mahmud el-Verfeli, savaş suçu işlediği gerekçesiyle Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından arananlar listesinde.
Hafter'in destekçisi bir başka taraf, Berka kabileleri. Bu kabilelerin başında da doğudaki en büyük kabile Ubeydat geliyor. Avakir, Mağaribe, Zeviye, Beragise, Beraisa, Hasse, Derse ve Arfe kabileleri yine bu kabilelerden.
Hafter'in yanında yer alanlardan Terhune kabilesinin başında Salih el-Fendi bulunuyor. Fendi, toplu mezarlara ilişkin suçlamalar nedeniyle Berka'nın doğusuna kaçtı.
Halife Hafter'in yanında savaşan Çadlı paralı askerlerin çoğunluğu da Adalet ve Demokrasi Hareketi, Çad'da Değişim için Uzlaşı Cephesi, Çad'ı Kurtarma Askeri Konseyi gibi Çad'ın silahlı muhaliflerinden oluşuyor.
Hafter saflarındaki Sudanlı paralı askerler de Adalet ve Eşitlik Hareketi gibi Darfur'daki silahlı muhalif hareketlerden ve "Cancavid" milislerinden. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) merkezli Black Shield isimli şirketin güvenlik görevlisi olarak çalışacakları vaadiyle kandırılıp, Libya'da savaştırılmak üzere askeri kamplara götürülen Sudanlılar da yine bu grupta yer aldı.
Rus güvenlik şirketi Wagner'e bağlı binlerce paralı savaşçı da Hafter saflarında. Bu savaşçılar, Rusya, Beyaz Rusya, Ukrayna ve Sırbistan'dan geliyor. Beşşar Esed yanlısı Suriyeliler de son dönemde bu grubun içinde Libya'ya savaşmaya geldi.
Ülke içinde Hafter'e destek veren siyasiler arasında ise Hafter'in siyasi müttefiği Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, 26 milletvekili ve uluslararası toplumun tanımadığı sözde hükümetin başındaki isim Abdullah es-Seni ile bazı küçük partileri çatısı altında toplayan Ulusal Güçler Koalisyonu yer alıyor.
Ülke dışından Hafter'e destek veren ülkeler ise BAE, Mısır, Suudi Arabistan, Ürdün, Rusya, Fransa, Çad ve İsrail.
- Tarafsızlar
Verfele kabilesi, bu çatışmada taraf olmaktan kaçındı. Ancak kabilenin Belediye Meclisi meşru hükümetin yanında yer alırken, kabilenin bazı silahlı unsurları, Hafter'e destek verdi.
Kaddafi'nin kabilesi Kazazife, Muammer Kaddafi'nin devrilmesinin ardından Verfele kabilesi gibi çatışmalardan uzak kalmayı tercih etti.
Cezayir ise sürekli olarak Libya'daki çatışan taraflara aynı mesafede durduğunu ve siyasi çözümden başka çözüm olmadığını ifade etti.
Libya'nın komşularından Tunus da Cezayir ile aynı tutumu benimsedi.
İtalya, Libya hükümetine daha yakın bir tavır içinde olsa da Hafter'le de sakin ilişkilerini korumayı sürdürdü.
ABD yönetimi gelgitli bir tutum izledi. Başkent Trablus'a ilk saldırıların başladığı zaman Hafter'e yakın duran Washington yönetimi, Hafter'in batı bölgesinde aldığı yenilgi ve Rusya'nın güvenlik şirketi Wagner'ın Hafter'in yanında Libya'ya girmesinin ardından meşru hükümete yakınlaştı.
Almanya, Libya konusunda Berlin Konferansı'nı düzenledi. Avrupa Birliği Akdeniz Deniz Gücü EUNAVFOR MED'in Libya’ya yönelik Birleşmiş Milletler silah ambargosunu denetlemek için yürüttüğü İrini Operasyonu'na katılarak yavaş yavaş Libya dosyasına müdahil olmaya başlayan Berlin yönetimi, Mısır'ın Libya'ya askeri müdahalesini de reddettiğini açıkladı.
