Kadýn ve Demokrasi Vakfý KADEM'in düzenlediði ''Yapay zekâ ve kadýn'' Zirvesi'nin sonuç bildirisi açýklandý

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan, Emine Erdoðan Hanýmefendi, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakaný Mahinur Özdemir Göktaþ, konuk ülke bakanlarý, KADEM Mütevelli Heyet Baþkaný Sümeyye Erdoðan Bayraktar ve KADEM Yönetim Kurulu Baþkaný Doç. Dr. Saliha Okur Gümrükçüoðlu'nun katýldýðý zirvede 2 gün boyunca, dünyanýn farklý ülkelerinden akademisyen, uzman ve araþtýrmacýlar "Yapay Zekâ ve Kadýn" ana temasý etrafýnda birçok konu baþlýðýný tartýþtý.

SONUÇ BÝLDÝRÝSÝNDE 7 ÖNERÝ !

Zirvenin sonuç bildirisi, KADEM Savunuculuk ve Araþtýrmalar Departmaný Direktörü Dr. Betül Özel Çicek ve KADEM Akademik Danýþma Kurulu Üyesi Dr. Ravza Altuntaþ Çakýr tarafýndan deklare edildi.

Bildiride 7 baþlýk öne çýktý. Öneri baþlýklarý þu þekilde sýralandý:

Cinsiyete Duyarlý Yapay Zekâ Giriþimlerine Yatýrým Yapýlmasý, Cinsiyet Uçurumunu Kapatmak Ýçin Yapay Zekâdan Yararlanýlmasý, Yapay Zekâda Önyargýnýn Azaltýlmasý, Yapay Zekâda Kadýn Liderliðinin Desteklenmesi, Araþtýrmalarda Cinsiyet Adaletinin Teþvik Edilmesi, En Ýyi Uygulamalar Rehberi Oluþturulmasý ve Demokratik Hukuk ve Politika Yapýmý.

DEMOKRASÝYÝ BESLEYEN SÜRDÜRÜLEBÝLÝR BÝR ÝLERLEME HEDEFÝ

Bildirinin sonunda "Belirtilen eylem planýný teþvik ederek, yalnýzca yenilikçi deðil, ayný zamanda kapsayýcý bir yapay zekâ ortamý oluþturarak demokrasiyi besleyen sürdürülebilir ve adil bir ilerlemeyi hedefliyoruz. Bu yaklaþým, yapay zekânýn toplumun tüm kesimlerinin yararýna, sosyal dönüþüm için güçlü bir araç olmasýný saðlayacaktýr." vurgusu yapýldý.

Ýþte zirveden çýkan sonuç bildirisinin tam metni:

KADEM 6. KADIN VE ADALET ZÝRVESÝ "YAPAY ZEKÂ VE KADIN" SONUÇ BÝLDÝRÝSÝ

2024 yýlýnda düzenlenen 6. Uluslararasý Kadýn ve Adalet Zirvesi, "Yapay Zekâ ve Kadýn" temasýyla, yapay zekâ teknolojileri ile cinsiyet adaleti arasýndaki karmaþýk iliþkileri ele almak için geniþ kapsamlý bir platform saðladý. Zirve, bilgi üretimi, toplumsal normlar, etik standartlar, politika yapýmý, hukuk süreçleri ve kadýn refahý gibi çeþitli alanlarda yapay zekânýn etkilerini ele alan altý ana oturumdan oluþtu. Bu oturumlar, yapay zekânýn eþitliði saðlamada nasýl bir araç olabileceði veya mevcut hiyerarþileri ve eþitsizlikleri nasýl derinleþtirebileceði üzerine eleþtirel bir diyalog oluþturdu.

Hýzla geliþen teknolojinin dünyamýzý yeniden þekillendirmeye baþladýðý kritik bir dönemeçteyiz. Yapay zekâ, basit bir araç olmanýn ötesine geçerek, yaþamýn her alanýný kontrol edebilme potansiyelini taþýyan otoriter bir güç haline gelmiþ durumda. Bu teknolojik dönüþüm, bir otorite aracý olarak teknolojinin kontrolden çýkýp kendi baþýna bir amaç haline gelmesi riskini de beraberinde getirmektedir.

Biliyoruz ki, kadýn düþmanlýðý küresel bir sorundur ve ataerkil sosyokültürel normlar belirli bir kültür veya ülkeyle sýnýrlý deðildir. Bu durum, hep birlikte mücadele etmemiz gereken ciddi bir sorun olarak karþýmýzda durmaktadýr. Yapay zekâ teknolojileri toplumsal geliþim için bir araç olarak kullanýlabileceði gibi, ayrýmcýlýk ve baský aracý olarak da iþlev görebilir. Bu tartýþmada kadýnlarýn rolü ve temsiliyeti, geleceðin epistemolojilerini ve karar alma sistemlerini þekillendirmede kritik öneme sahiptir.

Yapay zekânýn ayrýmcýlýk ve baský aracý olarak iþlev görmesinin önüne geçmek için yapay zekâyý disiplinler arasý bir yaklaþýmla yeniden yorumlamamýz gerekmektedir. Biliyoruz ki her bilgi parçasý güç yapýlarýyla doðrudan baðlantýlýdýr ve yapay zekânýn bir araç olmaktan çýkarak kendi baþýna bir amaç haline dönüþmeye baþlamasý kapitalist üretim hýzlanmasý ile doðrudan ilintilidir. Gündemimiz, mekâna, dünyaya, insanlýða ve varoluþun her katmanýna duyarlý teknolojilerin üretimini teþvik etmeyi amaçlamaktadýr.

Bilgi sistemlerimizi yeniden þekillendiren büyük teknolojik devrimin baþlangýcýndayýz. Bu baþlangýçla eþitlikçi bir epistemolojiyi ileriye taþýmak için benzersiz bir fýrsata sahibiz. Biliyoruz ki bilgi hiçbir zaman tarafsýz deðildir; dolayýsýyla kadýn haklarýný ve taleplerini politik, ekonomik ve sosyal bir perspektif ile iþleyiþlere entegre etmek çeþitlilik ve kapsayýcýlýk için bir esastýr. Yapay zekânýn da kadýnlarýn yaþamlarýný iyileþtirme ve cinsiyet önyargýsýný sürdürme konusunda ikili bir potansiyele sahip olmasý, kapsayýcý bir yapay zekâ geliþimi ihtiyacýný acilen ortaya koymaktadýr.

Ayrýca, mekana, dünyaya ve doðal kaynaklara duyarlý kodlama, karþýlýklý yaþamý destekleyerek insan onurunu koruyacaktýr. Yapay zekânýn iyiye kullanýmýnýn tam potansiyelini ortaya çýkarmak için önyargýlarýn; cehalet, duyarsýzlýk ve yanlýþ bilgilendirme gibi kök nedenlerini ele almalý ve yapay zekânýn tüm insanlýðýn yararýna hizmet etmesini saðlamalýyýz.

Yapay zekâ ve kadýn çalýþmalarý alanýnda KADEM, sorunlarý belirlemenin ötesinde gelecekteki uygulamalara ve politikalara rehberlik edecek vizyoner bir perspektifle uzun vadeli bir çalýþma baþlatmýþtýr. Bir kadýn STK'sý olarak, yapay zekânýn, cinsiyet adaletini ileriye taþýrken insan haklarý ve temel özgürlükleri koruyacak þekilde dönüþtürücü bir yaklaþýmla ele alýnmasý gerektiðini savunuyoruz. Bunu baþarmak için, kadýnlarýn yapay zekâ odaklý dijital ekosistemde tam katýlýmýný, temsilini ve güvenliðini saðlayacak, hedefe yönelik bir eylem planý çaðrýsýnda bulunuyoruz.

Eylem önerilerimizden bazýlarý þunlardýr:

1. Cinsiyete-Duyarlý Yapay Zekâ Giriþimlerine Yatýrým Yapýlmasý:

Karar vericilere, cinsiyete duyarlý yapay zekâ giriþimleri için özel fonlar ayrýlmasý çaðrýsýnda bulunuyoruz. Yapay zekâyý doðru ve faydalý bir þekilde kullanmak için, kadýnlarýn sorunlarýna dair veri toplanmasý ve bu konuda farkýndalýk yaratýlmasý þarttýr. Ulusal dijital politikalar, kýz ve kadýnlarýn dijital ekonomide etkin bir þekilde desteklenmesini ve tam anlamýyla entegre edilmesini saðlayacak kapsamlý eylem planlarý içermelidir.

2. Cinsiyet Uçurumunu Kapatmak Ýçin Yapay Zekâdan Yararlanýlmasý:

Yapay zekâ, kadýnlarýn güçlenmesine büyük katký saðlama potansiyeline sahiptir, ancak bu potansiyelin tam olarak hayata geçirilmesi gerekmektedir. Yapay zekâ sistemlerinin mevcut hiyerarþileri pekiþtirip eþitsizlikleri artýrmasýný önleyecek politikalar geliþtirilmelidir. Bu baðlamda, cinsiyet eþitsizliði uçurumunu kapatmak ve yapay zekâ teknolojilerinin eþitlik ilkesini desteklemesini saðlamak için kararlý eylemlerin gerekliliðine dikkat çekiyoruz.

3. Yapay Zekâda Önyargýlarýn Giderilmesi:

Yapay zekâ sistemlerinde stereotipleri ve ayrýmcý önyargýlarý aktif olarak belirlemek ve ortadan kaldýrmak elzemdir. Teknolojinin mevcut önyargýlarý yeniden üretip çoðaltarak tekrarlamasýný önlemek için, bu sorunlara yönelik proaktif önlemler alýnmalýdýr. Bu adýmlar; adalet, eþitlik ve kapsayýcýlýðý teþvik etmelidir.

4. Yapay Zekâda Kadýn Liderliðinin Desteklenmesi:

Yapay zekâ sistemlerinin yaþam döngülerinin her aþamasýnda kadýn giriþimciliðini ve liderliðini teþvik etmek önemlidir. Tacizden arýndýrýlmýþ ortamlar oluþturacak ve kapsayýcý yatýrýmlar geliþtirecek politikalar sayesinde, kadýnlar yapay zekâ alanýnda daha fazla mevcudiyet gösterebilecek, etkinlikleri ve yenilikçi katkýlarý artacak, böylece alan çeþitli bakýþ açýlarýyla zenginleþecektir.

5. Araþtýrmalarda Cinsiyet Adaletinin Teþvik Edilmesi:

Yapay zekâ araþtýrmalarýnda cinsiyet adaleti —akademide de endüstride de— adaleti ve kapsayýcýlýðý hayata geçirebilmek için kritik öneme sahiptir. Kadýnlarýn yapay zekâ araþtýrma alanlarýnda temsilini artýracak giriþimleri destekliyoruz.

6. En Ýyi Uygulamalar Rehberi Oluþturulmasý:

Kýz çocuklarý, kadýnlar ve yeterince temsil edilmeyen gruplarýn, yapay zekânýn geliþtirilme ve uygulanma süreçlerinin her aþamasýnda katýlýmlarýný teþvik eden ve destekleyen, evrensel olarak kabul edilebilir ve uygulanabilir bir en iyi uygulamalar rehberi oluþturulmasýný öneriyoruz. Bu kaynak, yapay zekâ alanýnda kapsayýcýlýk, eþitlik ve en iyi uygulamalarý teþvik etmek için deðerli bir araç iþlevi görecektir.

7. Demokratik Hukuk ve Politika Oluþturulmasý:

Önyargýlarýn politika süreçlerine sýzmasýný önlemek için kapsayýcý bir karar alma yapýsý þarttýr. Temsiliyetin olmadýðý durumlarda, politikalar tüm kesimlerin ihtiyaçlarýný karþýlayamaz ve bakýþ açýlarýný yansýtamaz. Bu durum, özellikle kadýnlarý orantýsýz bir þekilde etkileyebilir. Yapay zekâ yönetiþim çerçeveleri, yapay zekânýn tüm toplum kesimlerine adil, þeffaf ve hesap verebilir bir þekilde hizmet etmesini saðlamak için etik ve demokratik ilkeler üzerine inþa edilmelidir. Kadýn haklarý ise bu süreçte öncelikli ele alýnmalýdýr.

SONUÇ:

Gelecekte nasýl bir dünyada yaþayacaðýmýz, þimdi planladýðýmýz ve konuþtuðumuz yapay zekâ teknolojileri ile belirlenecektir.

Yukarýda belirtilen eylem planýný teþvik ederek, yalnýzca yenilikçi deðil, ayný zamanda kapsayýcý bir yapay zekâ ortamý oluþturmayý, demokrasiyi besleyen sürdürülebilir ve adil bir ilerlemeyi saðlamayý hedefliyoruz. Bu yaklaþým, yapay zekânýn tüm toplumsal kesimlerin yararýna sosyal dönüþüm için güçlü bir araç olmasýný saðlayacak ve cinsiyetten baðýmsýz olarak toplumun tüm bireylerinin fayda saðlayacaðý yenilikleri destekleyecektir.

Ayný zamanda, yapay zekânýn etik, yasal ve sosyal etkilerinin adalet, hesap verebilirlik ve þeffaflýðý önceliklendiren bir bakýþ açýsýyla ele alýnmasýný saðlayacaktýr. Bu bakýþ açýsý, tüm bireylerin ve topluluklarýn geliþebileceði daha kapsayýcý, dinamik ve ileri görüþlü bir dijital dünyaya katký saðlayacaktýr.