Kendi tarihimizi yazmaya baþladýk! Türkiye'ye yakýnlaþmaktan baþka çareleri yok

Kütahya Dumlupýnar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Süleyman Kýzýltoprak, Türk Devletleri Teþkilatý 11. Devlet ve Hükümet Baþkanlarý Zirvesi'ni ve teþkilatýn hedeflerini AA Analiz için kaleme aldý.

Türkiye, Türk dünyasýnýn öncüsü ve lokomotif ülkesidir. Türk Devletleri Teþkilatý (TDT), Ýstanbul, Semerkant, Biþkek, Astana, Bakü ve Budapeþte gibi manevi baþkentlere sahip olan bir uluslararasý organizasyondur.

Dünya, 21. yüzyýlda çok kutuplu bir uluslararasý sistemin inþasý yolunda ilerliyor. 2001'den itibaren, Türkiye, Rusya ve Çin gibi ülkeler çok kutuplu ve daha adil bir dünya düzeni kurmayý hedeflerken, Amerika Birleþik Devletleri (ABD) ise tek kutuplu sistemi sürdürme çabasý içindedir. Türkiye'nin dýþ politikasý, bu iki grup arasýndaki mücadelenin merkezinde belirleyici bir rol oynuyor. Bu baðlamda Türkiye'nin, bölgesel iþbirliklerinden küresel iþbirliklerine doðru geniþleyen iliþkileri her geçen gün daha da önemli hale geliyor.

18. yüzyýlýn ortalarýndan itibaren Türkistan ve Kafkasya, Rusya tarafýndan iþgal edildi. Moskova 1917-1991 yýllarý arasýnda Orta Asya'da bulunan Türkistan'ý; Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kýrgýzistan ve Tacikistan olarak ayýrdý. Ancak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliði'nin (SSCB) 1991'de daðýlmasýndan sonra 1992'de Türkiye öncülüðünde Türk Dilini Konuþan Devlet Baþkanlarý Zirvesi kuruldu. 2022'de ise Semerkant'ta Türk Keneþi adýný Türk Devletleri Teþkilatý (TDT) olarak belirledikten sonra, 6 Kasým 2024'te Biþkek zirvesinde önemli kararlar aldý.

- BÝÞKEK ZÝRVESÝ VE TDT'NÝN KURUMSAL GELÝÞÝMÝ

TDT, bugün kurucu ve gözlemci üye ülkeleriyle, 180 milyon nüfus ve 6 milyon kilometrekareyi aþan stratejik coðrafi konumuyla bölgesel bir aktör olma yolunda hýzla ilerliyor. TDT bünyesinde yeni yapýlarýn kurulmasý ve iþbirliðinin geniþletilmesine yönelik önemli kararlar arasýnda TDT'nin yeni bayraðýnýn kabul edilmesi, 2025 Gayriresmi Zirvesi'nin Macaristan'da yapýlmasý, TDT Sivil Koruma Mekanizmasý ve Türk Yeþil Finans Konseyinin (TYFK) kurulmasý ile Türk Dünyasý ideallerini güçlendirmek amacýyla Türk Dünyasý Þartý'nýn onaylanmasý, TDT üyesi ülkelerin Kýzýlay dernekleri arasýnda Türk Kýzýlayý kurulmasý ve Biþkek'in 2025'te Türk dünyasýnýn dijital baþkenti ilan edilmesi bulunuyor.

Alýnan kararlar arasýnda, TDT Merkez Bankalarý Konseyinin kurulmasý, dijital ekonomi ve uzay alanýnda iþbirliðinin artýrýlmasý, TDT için geniþ bir dil modelinin geliþtirilmesi amacýyla mutabakat zaptýnýn imzalanmasý da yer alýyor.

Ayrýca zirvede, Ýsrail'in Gazze ve Lübnan'a yönelik saldýrýlarý telin edildi. Zirve boyunca bölgedeki insani durumla ilgili endiþeler dile getirilerek sivillere yönelik ayrým gözetmeyen saldýrýlar kýnandý ve acil bir ateþkes çaðrýsýnda bulunuldu. Lübnan'da acil ateþkes talep edilerek, Birleþmiþ Milletler Lübnan Geçici Barýþ Gücü'ne (UNIFIL) yönelik saldýrýlar kýnandý. TDT tarafýndan küresel barýþ adýna ifade edilen bu kararlar dikkate deðerdir.

- TDT'NÝN "MERDÝVENLEME" STRATEJÝSÝ

Ekonomi, finans ve enerji alanlarý baþta olmak üzere küresel düzeyde krizlerden etkilenen dünyanýn en geliþmiþ ülkeleri son 20 yýlda ortalama 4-5 kat ticaret hacimlerini artýrdýklarý Türk dünyasý coðrafyasýnýn önemini biliyor, bölge ülkeleriyle iliþkilerini geliþtirerek burada konumlanmaya çalýþýyor. Bu dönemde, Türkiye'nin ve TDT'nin ortaya koyacaðý sýký iþbirliði ve birliktelik ruhuna dayalý duruþ, Türk dünyasýnýn yeni dünya düzeninin güçlü bir kutbu olmasýný saðlayacaktýr.

Topluluk içerisinde Türkiye'nin en batýdaki Asyalý olarak konumlanmasý, 85 milyondan fazla nüfusu, beþeri sermayesi, geliþmiþ hizmet sektörü, önemli askeri gücü, sahip olduðu büyük ekonomik potansiyeli ve yüz yýllýk devlet tecrübesi, ülkemize topluluk içerisinde baþat aktör olma fýrsatý sunuyor.

TDT'nin vizyon belgeleri deðerlendirildiðinde kültürel, ekonomik, siyasi ve askeri hedeflerine daha çok iktisadi alanda kullanýlan ve son yýllarda uluslararasý iliþkilere adapte edilen "merdivenleme" stratejisiyle planlý ve aþamalý bir þekilde yaklaþtýðý söylenebilir. TDT, ilk basamak olarak kültürel birlik ve iþbirliði içerisinde uyumlu çalýþma mekanizmasýnýn altyapýlarýný oluþturuyor. Akabinde topluluk, ikinci basamak evresinde bir üst hedef olan ekonomik, siyasi ve askeri iþbirliði aþamalarýna ulaþmayý hedefliyor ve gerçekleþtirilen zirvelerde bu gayeyle adýmlar atýlýyor.

- DOÐU VE BATI ARASINDA KÖPRÜ: TDT

Son dönemde küresel ekonominin istikrarý saðlayabilmek için arayýþ içerisinde olmasý ekonominin aðýrlýk merkezinin Batý'dan Doðu'ya doðru kaymasýný hýzlandýrdý. Bu durum, Orta Asya Türk devletlerini ve Türkiye'nin içinde bulunduðu Avrasya bölgesini küresel ekonominin merkezi haline dönüþtürdü.

Türkiye, Yeniden Asya çalýþmalarýyla Batý'nýn tek kutuplu sistemine karþý çok kutuplu dünya düzenini savunan bir dýþ politika yürütüyor. Bu denge politikasý, ülkenin küresel barýþ ve güvenliði tesis etmeye yönelik aktif diplomasi faaliyetleriyle destekleniyor.

21. yüzyýl Türk yüzyýlý olma yönünde ilerliyor. Türk dünyasýnda bugün büyük geliþmeler yaþanýyor. TDT ile saðlanan siyasi birliktelik önemli bir þekilde yol almaya baþladý.

TDT'ye üye ülkelerdeki zenginlik sadece demografik ve jeo-stratejik deðerlerle ölçülemez. TDT ayný zamanda uluslararasý düzeyde bir aktör olarak halihazýrda uluslararasý sistemin güç daðýlýmýný okuyabildiði ölçüde ekonomik ve siyasal uzuvlarýný geliþtiriyor. Bunun sonucu olarak teþkilat, küresel ve bölgesel barýþýn tesisinde, kýsa vadede mutlak istikrar olmasa da, çatýþma bölgelerinin barýþa ve küresel düzeyde nispi istikrara kavuþmasýnda etkili olabilecek bir aktör olduðunu uluslararasý kamuoyuna göstermeye baþladý.

Bugün yeniden þekillenen 21. yüzyýl küresel hakimiyet mücadelesinde TDT; Rusya, Çin ve Batý arasýnda, "Dünya 5'ten büyüktür" stratejisine uygun olarak, ortak alfabeden baþlayarak ekonomik, siyasi, kültürel ve askeri iþbirliðini artýrýyor ve bu anlamda Kafkasya, Kýbrýs ve Macaristan hattýnda hýzla yol alýyor.

Rusya ve TDT arasýndaki siyasi uyum, karþýlýklý iþbirliði ve bölgesel istikrarý pekiþtirecek bir nitelik taþýyor. Bu birliktelik karþýsýnda, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne yönelik politikalarýný gözden geçirme zorunluluðu doðarken AB de Türkiye ve TDT ile daha yakýn ve dengeli iliþkiler kurmak durumunda kalacaktýr. Avrupa'nýn yaþlanan nüfusu ve ekonomik yavaþlamasý, Türk nüfusu ve etki alanlarýnýn deðerini yeniden ön plana çýkarýyor. Bu baðlamda 21. yüzyýl, Türkiye öncülüðünde Türk dünyasýnýn kendi tarihini yazmaya baþladýðý bir "Türk Yüzyýlý" olarak þekilleniyor.

*Makalelerdeki fikirler yazarýna aittir ve Anadolu Ajansýnýn editoryal politikasýný yansýtmayabilir.