Kýzýlýrmak ve Yeþilýrmak'ta debi son 10 yýlýn 7'sinde ortalamanýn altýnda kaldý

Devlet Su Ýþleri (DSÝ) tarafýndan Kýzýlýrmak ve Yeþilýrmak'ta düzenli olarak debi ölçülüyor. Akarsularýn 30 yýllýk ölçümlerinin ortalamasýndan elde edilen verilere göre, Kýzýlýrmak'ýn uzun yýllar ortalama debisi 85,2, Yeþilýrmak'ýn ise 149 metreküp/saniye olarak kaydedildi.

Kýzýlýrmak'ta ortalama debi 2014'te 81, 2015'te 72, 2018'de 60, 2019'da 46, 2020'de 54, 2021'de 52, 2022'de ise 63 metreküp/saniyeyle uzun yýllar ortalamasýnýn altýnda kaldý.

Türkiye'nin en uzun nehri, 2016 yýlýnda 129, 2017'de 88, 2023'te ise 104 metreküp/saniye debiyle uzun yýllar ortalamasýnýn üzerinde aktý.

Yeþilýrmak'ta ise ortalama debi 2014'te 64, 2017'de 104, 2019'da 125, 2020'de 133, 2021'de 85, 2022'de 129, 2023'te 136 metreküp/saniye ölçülerek uzun yýllar ortalamasýnýn altýnda kaldý.

2015 yýlýnda 149 metreküp/saniye debiyle uzun yýllar ortalamasýyla ayný seviyede akan Yeþilýrmak, 2016'da 165, 2018'de ise 164 metreküp/saniye ile ortalamanýn üzerinde aktý.

- BU YIL DEBÝ KIZILIRMAK'TA ORTALAMANIN ÜSTÜNDE, YEÞÝLIRMAK'TA GERÝSÝNDE

Bu yýlýn ilk 9 aylýk verilerine göre ortalama debi doðduðu yerden Karadeniz'e dökülene kadar ölçümlerde Kýzýlýrmak'ta 92 (uzun yýllar ortalamasýnýn üstü), Yeþilýrmak'ta 94,1 (uzun yýllar ortalamasýnýn altý) metreküp/saniye olarak kayýtlara geçti.

Ondokuz Mayýs Üniversitesi Ýnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Coðrafya Bölümü Öðretim Üyesi Doç. Dr. Muhammet Bahadýr, AA muhabirine, Yeþilýrmak Havzasý'nda son 10 yýlda yaðýþ deðerlerinde yüzde 1 gibi çok küçük azalma olduðunu söyledi.

Buna karþýn Yeþilýrmak'ýn debisinin uzun yýllar ortalamasýnýn altýnda kaldýðýný belirten Bahadýr, "Azalmayý doðrudan doðruya yaðýþa baðlamak doðru olmaz. Havza içinde yaþayan nüfusun artmasý, tarýmda, içme suyunda ve turizm faaliyetlerinde yararlanýlmasý su kaybýna neden oluyor. Özellikle Yeþilýrmak üzerinde yapýlan akým ölçümlerinin düþmesindeki temel sebebin daha çok kullanýmla alakalý olabileceðini düþünüyorum." dedi.

Kýzýlýrmak'ýn ise daha geniþ bir havza olduðunu vurgulayan Bahadýr, ýrmaðýn Orta Anadolu'yu yay gibi çizdiði kýsýmda akýmda düþüþ olduðunu belirterek, "Bu sahada bir miktar yaðýþýn da azaldýðýný görüyoruz. Yaðýþýn azalmasý, akýmýn azalmasýna neden oluyor ama tek baþýna bu açýklama yeterli deðil çünkü havzanýn içinde birçok yerleþim alaný ortaya çýkmýþ, tarýmda, hayvancýlýkta suya ihtiyaç artmýþ. Son zamanlarda özellikle kar yaðýþýnýn azalmasý da bunu olumsuz etkiledi." diye konuþtu.

Kýzýlýrmak'ýn birçok kaynaktan beslenen bir akarsu olduðuna dikkati çeken Bahadýr, þunlarý kaydetti:

"Kar erimesi, yer altý sularý ve yaðýþtan besleniyor. Dolayýsýyla yaðýþ miktarlarýnýn azalmasý, akýmýn bir miktar düþmesini saðlamýþtýr ama doðrudan doðruya, 'Yaðýþýn azalmasýyla Kýzýlýrmak Nehri'nin akýmý düþtü' demek çok net bir ifade deðil. Bunu söylediðimizde havzadaki tüm ölçümleri almamýz lazým. Barajlara suyun ne kadar girdiðinin ve ne kadar çýktýðýnýn bile ölçülmesi lazým. Yer altýnda ne kadar su kaybýmýz var. Özellikle ne kadar kullanýldýðýný bulmamýz lazým. Karadeniz kýyýsýna geldiðimizde, Samsun'da her iki akarsuyumuz da denize ulaþýyor. Oysa Samsun'daki yaðýþ verilerine baktýðýmýzda bu durumu ortaya koyamýyoruz. Verilere baktýðýmýzda býrakýn yaðýþta azalmayý, bir miktar artýþ görüyoruz."

- "NÜFUS ARTTIKÇA SULAMA VE ÝÇME SUYU GÝBÝ KULLANIM ÝHTÝYAÇLARI DA ARTIYOR"

DSÝ Samsun 7. Bölge Müdürlüðü Havza Yönetimi Ýzleme ve Tahsisler Þube Müdürlüðü Rasatlar Baþmühendisi Ýmdat Karaman ise Kýzýlýrmak Havzasý'nda ana ve yan kollar dahil 129 noktada, Yeþilýrmak Havzasý'nda ise 92 noktada anlýk seviye kaydý yapýldýðýný dile getirdi.

Havza genelinde ana kollarda ve denize dökülen noktalardaki istasyonlarda sürekli seviye ve debi ölçümü yapýldýðýný anlatan Karaman, Samsun'un Çarþamba ilçesinden denize dökülen Yeþilýrmak'ýn yýllýk ortalama debisinin düþtüðüne dikkati çekerek, "Meteoroloji Genel Müdürlüðümüzün verilerine baktýðýmýzda, yaðýþlarýmýzda son 10 yýlda yüzde 1 civarýnda düþüþ var. Demek ki havzada kullanýmýmýz, suya ihtiyacýmýz artmýþ. Akýþýn azalmasý tek baþýna iklimsel deðiþikliðe baðlanamaz. Nüfus arttýkça sulama ve içme suyu gibi kullaným ihtiyaçlarý da artýyor." dedi.

Kýzýlýrmak'ýn ise birçok þehirden geçerek Samsun'un Bafra ilçesinden denize döküldüðünü dile getiren Karaman, Kýzýlýrmak Havzasý'nda son 10 yýlda yaðýþ deðerlerinde yüzde 16 gibi bir düþüþ olduðunun ancak nehrin debisinin bazý yýllarda daha yüksek oranda düþtüðünün altýný çizerek, "Bu, iç bölgelerde suyu biraz daha fazla kullanýyoruz anlamýna geliyor. Her iki nehrimiz de doðal akým olan nehirler deðil. Bunlarýn üzerinde birçok su yapýsý ve hidroelektrik santrali var. Doðal olarak her yaðan suyu aþaðý indiremiyorsunuz." deðerlendirmesinde bulundu.

Karaman, dünyada su kullanýmýnýn yýldan yýla arttýðýný, bundan sonraki yýllarda da giderek artacaðýný belirterek, suyun tasarruflu kullanýlmasý gerektiðini sözlerine ekledi.