Onun yerinde baþka bir kadýn olsa pespayeleþirdi

Onu herkes merhum baþbakan Adnan Menderes ile yaþadýðý büyük aþkla tanýyor. Ama o, dönemin en önemli opera sanatçýlarýndan biriydi. Üstün yeteneði, yurtdýþý tecrübesi, sahnedeki baþarýlý performanslarý... Belki de dünyanýn ünlü bir opera sanatçýsý olacaktý... 2009’da 85 yaþýndayken solunum yetmezliðinden hayatýný kaybeden Ayhan Aydan’ýn hüzünlü öyküsü, gazeteci Melike Ýlgün’ün yazdýðý Bir Baþvekil Sevdim adlý, Alfa Yayýnlarý’ndan çýkan kitapta...

Ýlgün gerçek hayat hikayelerinden yola çýkýp kurgu roman yazýyor. Daha önce Kemale Eren Kadýnlar ve Enver Paþa’nýn Sultaný romanlarýnda olduðu gibi. Yazdýðý kitap Menderes’in direkt öyküsünü anlatmýyor ama o dönem yaþananlar, Menderes’i Yassýada’ya götüren süreç, sonrasýnda hakkýnda açýlan itibarsýzlaþtýrma davalarý da kitapta yer alýyor. Hakkýnda açýlan davalardan bir tek beraat ettiði kamuoyunda ‘bebek davasý’ olarak bilinen... Mahkeme kapýsýndan içeri “Bu duruþmaya çýkmaktansa 500 kere sahneye çýkmaya razýyým” diye giren Ayhan Aydan’ýn tüm dürüstlüðüyle verdiði ifade, davayý açanlarý bozguna uðratmýþtý. Ýþte Melike Ýlgün’ün araþtýrmalarý sonucu ortaya çýkardýðý Ayhan Aydan portresi... 

AÞKININ ARKASINDA HEP DURMUÞ

-Neden Ayhan Aydan’ýn hikayesini yazdýnýz?

Okurken bir þey görüyorum ve onu yazmadan, derinlemesine öðrenmeden duramýyorum. Öðrenince de yazmak istiyorum. Ayhan Aydan ile ilgili ilk öðrendiðim mahkemedeki konuþmasýydý. Terk edilmiþ bir kadýnýn aradan yýllar geçtikten sonra bile bir zamanlar sevdiði adama böyle sahip çýkabilmesi beni çok etkiledi. Acaba bunun gerisinde ne var ki Ayhan Aydan böyle davrandý diye düþünüp araþtýrmaya baþladým. Okudukça da çok sevdim Ayhan Haným’ý.

-Ayhan Aydan nasýl bir kadýnmýþ?

Çok cesur ve kahraman. Onun yaþadýklarýný baþka bir kadýn yaþasa son derece pespayeleþebilirdi. Yaþadýklarý hiç kimsenin tasvip ettiði þeyler deðil.

Bir baþbakanla yasak aþk yaþamýþ.

Ama bunu öyle yaþamýþ ki... Arkasýnda  öyle durmuþ ki...

Bu romanýn ne kadarý kurgu, ne kadarý gerçek?

Romanlarýmý yazarken o konuyla ilgili yazýlmýþ her þeyi okuyorum. Öðrenmediðim, bilmediðim bir þey kalmýyor. Sonra hayal gücümle o kiþiyi ete kemiðe büründürüyorum. Bu kitapta konuþmalarýn birçoðu, kýyafetler, evin dekoru, Ayhan Haným’ýn arkadaþlarýnýn bir kýsmý kurgu.

Kitapta Ayhan Haným’ýn ‘Menderes’ten Önce’ ve ‘Menderes’ten Sonra’ dönemi var. Her iki dönemi kýyasladýðýnýzda nasýl bir tablo ortaya çýkýyor?

Çok yetenekli, sesini dinleyenlerin bir daha unutamadýðý bir kadýn.18 yaþýnda girilen konservatuara 14 yaþýnda üstün yetenekle girmeyi baþarmýþ, yurtdýþýnda eðitim görmüþ. Kocasý Ferit Alnar ise Türk müziðinde modernle klasiði harmanlamasý açýsýndan çok önemli. Ayný zamanda ünlü bir kanun virtüözü. Adnan Menderes öncesinde Ayhan Haným, sanat dünyasýnýn gözünün üzerinde olduðu baþarýlý bir isim. Þimdiyle kýyaslayýnca çok ilginç bir þey var; bugün nasýl dizi oyuncularý dergilerin kapaðýndaysa o zamanýn Türkiye’sinde dergilerde opera ve bale sanatçýlarý varmýþ. Adnan Menderes ile tanýþýnca... Menderes kýskanç bir adam, Ayhan Aydan’ýn sahneye çýkmasýný pek istemiyor. Ayhan Haným’ý sýký kontrol altýnda tutuyor. Kendisine otomobil tahsis ediyor, böylece nereye ne zaman gideceðini hep takip ediyor. Yüksek sesle dillendirilmese de herkes iliþkilerini biliyor. Operada Ayhan Haným’ý idare ediyorlar açýkçasý. Yeni oyunlarda rol almýyor. Adnan Menderes idam edildikten sonra operadan el çektiriliyor, Çeþme’ye gidiyor. Evdeki kilimleri satarak geçinmeye çalýþýyor. Ýki yýl sonra Kiss Me Kate operasýyla parlak bir dönüþ yapýyor operaya. Fakat astým krizleri nedeniyle devam edemeyip tekrar Çeþme’ye yerleþiyor.

MAHKEMEDE REVERANS YAPTI

-Ayhan Aydan’ýn sizi en çok etkileyen özelliði ne idi?

Vakarý etkiledi. Adnan Menderes onun yanýnda huzur buluyormuþ. Çünkü sevdiði adamý her þekilde kabul ediyor. Bir de Türkiye’nin en güçlü adamýnýn sevgilisi olmasýna karþýn bu iliþkiyi kullanmamýþ, kendisine bir fayda saðlamamýþ. Hep geride kalýp yaþadýðý aþka saygý duymayý seçmiþ. Aklýna geride durmayý öðretebilirsin ama kalbine hayal kurmamayý nasýl öðretirsin ki... Sürekli beklemiþ Menderes’i. Hatta o kadar saygý duyuyor ki Tüm Türkiye’nin saygý duymasýný saðlamýþ.

-‘Bebek davasý’nda yýllar sonra Menderes’i görüyor. Mahkeme salonunda Menderes’in karþýsýna gidip ona reverans yapmasý da etkileyici....

Çünkü Adnan Menderes’e kim olduðunu hatýrlatýyor. Menderes uzun süre hapiste olup, o süre zarfýnda kimseyle görüþtürülmediði için zaman mevhumunu, her þeyi unutmuþ durumda. Bu hareketle onun silkinip kendisine gelmesi için bir mesaj veriyor. Bu ayný zamanda zarif bir sahip çýkýþ. Mahkemede söylediði ‘Ben onu çok sevdim’ içinde çok þey barýndýran bir cümle. ‘Seni artýk sevmiyorum, sana artýk aþýk deðilim ama bana yaptýklarýný affettim’ anlamýný taþýyor. Bu iliþkiden dolayý piþman olsa mahkemede ‘Ben onu çok sevdim’ demezdi.

-Peki Menderes’in eþi Berin Haným bu iliþkiye ne diyor?

Berin Haným bu meselelerle ilgili hiç kimseyle konuþmamýþ. Mahkemedeki konuþmasýnda sonra saygý duymuþ. Ayhan Aydan’a ‘Ayhan Haným’ dermiþ.

10 yýl boyunca haftada üç gün çiçek göndermiþ

-Kitapta Ayhan Aydan’ýn biblo fillere meraklý olduðunu da öðreniyoruz.

Yaptýðý röportajlarda biblo fillerle çekilen pek çok fotoðrafý yayýmlanmýþ. Hatta bir röportajýndaki fotoðrafýnýn altýnda ‘Kendime fil konvoyu kurdum’ yazýyordu.

-Adnan Menderes ise baharatlý kolonya kullanýrmýþ.

Bir yerde okumuþtum. Kitapta bunu da kullandým.

-Menderes’in Prusya zabitlerini hatýrlatan  gömlekleri var bir de...

Necip Fazýl Kýsakürek’in yazdýklarýnda yola çýktým. Dik yakalý ve kolalý. Hatta ilk onunla moda olmuþ.

Menderes þýklýðýna çok önem verirmiþ. Boyuna çizgili takým elbise tercih edermiþ. Ayakkabýlarý hep cilalýymýþ. Hatta Necip Fazýl onlarý ‘Cilalý at týrnaklarýný hatýrlatan ayakkabýlarý’ diye tanýmlamýþ. Menderes cebinde þiþkinlik yapmasýn diye hiçbir þey taþýmazmýþ.

-Kitaptan öðrendiðimiz bir baþka ayrýntý ise Menderes’in tutuklanana kadar haftada üç kez Ayhan Haným’ýn evine çiçek göndermesi...

Bu ayrýntý Ayhan Haným’ýn eskiden yaptýðý bir röportajda yer alýyor. Aðýrlýklý olarak gül gönderirmiþ. Bu tam 10 yýl sürmüþ. Ta ki Menderes Yassýada’ya gönderilene kadar...

Yediði þeftali kursaðýnda kaldý

-Kitapta Menderes’in idam edildiði gün neler olduðunu da tasvir etmiþsiniz. Mesela kursaðýnda kalan þeftali...

O gün orada fotoðraf çeken kiþinin ve erlerden birinin yaptýðý röportajdan yola çýktým. Þeftali meselesi doðru. Ýdam edilmeden önce masada duran þeftaliden bir dilim yemiþ Menderes. Ýdam edildikten hemen sonra kefeninde leke varmýþ, er dikkatli bakýnca anlamýþ ki az önce yediði þeftalinin suyu.

-Dedeniz Celal Dinç’in de adý kitapta geçiyor.

Dedem o dönem Malatya baþsavcýsý. Ahmet Emin Yalman suikastýný düzenleyen Hüseyin Üzmez’i yakalayýp onu hapse attýran bir kiþi.  Dedem 1990’da vefat etti.

-Menderes ile ilgili ne anlatýrdý?

Dedem Menderes’in idamýndan sonra anneme ‘Öyle bir gün gelecek ki her yere Adnan Menderes’in ismi verilecek ve onun idamýndan herkes piþman olacak’ demiþ.

Nitekim öyle de oldu.