PKK/YPG'nin sözde seçimi ertelemesinin arka planýnda ''Türkiye'' faktörü!

Ortadoðu Araþtýrmalarý Merkezi (ORSAM) Levant Çalýþmalarý Koordinatörü Dr. Oytun Orhan, terör örgütü YPG'nin Suriye'de gerçekleþtirmek istediði ertelenen sözde yerel seçimlerin arka planýný AA Analiz için deðerlendirdi.

Soru: Terör örgütü YPG tarafýndan Suriye'de 11 Haziran'da yapýlmasý planlanan ancak dün ertelenen sözde yerel seçime ABD'nin bir desteði var mý?

Orhan: Amerika Birleþik Devletleri (ABD) ile terör örgütü YPG arasýndaki ittifak, terör örgütü DEAÞ ile mücadele üzerinden baþladý. Bu iliþki daha sonra büyük oranda askeri temel üzerinden ilerledi. Terör örgütü YPG, ABD desteðiyle kontrol altýna aldýðý alanlarda önce "kanton" sonrasýnda da "Kuzey ve Doðu Suriye Özerk Yönetimi" adlarý altýnda tek taraflý egemenlik ilanlarýnda bulundu. Bu süreçte ABD'nin terör örgütü YPG'ye desteði örgütün siyasi alanýný da kapsamaya baþladý. ABD bu çerçevede, terör örgütü YPG bölgelerinde sivil ve idari yapýlarýn kurulmasýna finansal destek verdi ve kendi kurumsal kapasitesini örgüte aktardý.

ABD'nin günümüzde Suriye'deki birinci önceliði iþte bu fiili yapýya siyasi bir statü kazandýrmaktýr. ABD bu çerçevede bakýldýðýnda, terör örgütü YPG'nin siyasi meþruiyet kazanma yolunda attýðý her adýmý özü itibarýyla destekliyor. Ancak terör örgütü YPG'nin sözde seçim hamlesinin hukuksal bir temeli olmadýðý ve Suriye'nin toprak bütünlüðünün korunmasýný da içeren Birleþmiþ Milletler'in (BM) 2254 numaralý kararýna aykýrý olduðu için ABD bu adýmý açýkça desteklediðini ifade edemiyor.

Ýkincisi, böyle bir destek ABD'nin, Türkiye'ye karþý gözettiði dengenin bozulmasýna ve zaten sorunlu olan ikili iliþkilerin daha da sorunlu hale gelmesine neden olacaktýr. Bu da ABD'nin terör örgütü YPG üzerine yürüttüðü resmi ve fiili politikasý arasýnda farklýlýk olmasýna sebep oluyor. ABD'nin sözde yerel seçime iliþkin ikinci itirazý zamanlamaya iliþkin. ABD, terör örgütünün bu adýmýnýn mevcut konjonktürde Türkiye'nin baskýsýnýn artmasýna neden olacaðýný düþünüyor.

Ayrýca ABD, son dönemde terör örgütü YPG'nin Suriye rejimiyle de müzakere yürütmesi konusunda koyduðu engeli de ortadan kaldýrdý. ABD, sözde yerel seçimin yapýlmasýnýn Þam ile müzakereleri de sekteye uðratacaðýný düþünüyor. Bu nedenle ABD, sözde seçime özü itibarýyla karþý olmasa da seçimi zamanlama açýsýndan uygun bulmuyor. Ancak bu konuda ülke içinde farklý düþünen kurumlar da söz konusu. Özellikle ABD Dýþiþleri Bakanlýðý bölgesel çýkarlarý açýsýndan Türkiye ile iþbirliðinin önemine inanýyor ve terör örgütüne verilen desteðin bu imkaný ortadan kaldýrdýðýný düþünüyor. Ancak Washington'un Suriye politikasý büyük ölçüde Savunma Bakanlýðý üzerinden yürüyor. ABD Merkez Kuvvetler Komutanlýðý'nýn (CENTCOM) da terör örgütü YPG'ye dönük bakýþý son derece olumlu.

Soru: Terör örgütü YPG'nin sözde yeni yasalar çýkararak bölgede idari taksimat yapmasý ne anlama geliyor?

Orhan: Terör örgütü YPG zaten 2014 ve 2016'da da benzer siyasi metinler yayýnlamýþtý. Örgüt, deðiþen koþullara baðlý olarak bu sözde yasalarda deðiþikliklere gitti. Bütün bu metinlerde ortak konu merkezden olabildiðince baðýmsýz bir siyasi yapýnýn kurulmasýydý. Deðiþen þartlara göre terör örgütü ya ademi merkeziyetçi bir yapý önerdi ya da son sözde yasada görüldüðü gibi koþullarýn kendi lehine deðiþmesiyle beraber kendi güvenlik yapýlanmasý ve siyasi kurumlarý olan Þam'dan neredeyse baðýmsýz bir model öne sürdü.

Dolayýsýyla, terör örgütü YPG'nin nihai siyasi hedefi konusunda çok fazla deðiþen bir durum söz konusu deðil. Örgüt baþtan itibaren merkezden baðýmsýz bir hamleye geçmek istiyordu. Þu anda Suriye'de artýk siyasi çözüm aþamasýna geçildi, Ankara ile Þam arasýnda bir diyalog süreci baþladý ve daha önemlisi ABD'nin Suriye'den çekilme tartýþmalarý giderek alevleniyor. Terör örgütü YPG bu deðiþen koþullara baðlý olarak uzun süredir peþinde koþtuðu siyasi projesini hayata geçirerek bir oldu bitti yaratma, siyasi çözüm müzakerelerine dahil olma, müzakerelerde elini güçlendirme çabasý içindedir. Terör örgütü açýsýndan en büyük risk faktörü ABD'nin Suriye'den çekilmesidir. Bunun kýsa vadede gerçekleþmesi söz konusu olmasa da ABD'de bu seçenek ciddi bir þekilde tartýþýlmaya baþlandý. Daha önemlisi 2024 sonunda gerçekleþecek baþkanlýk seçimini eski ABD Baþkaný Donald Trump kazanýrsa bu olasýlýk daha muhtemel hale gelecektir. Terör örgütü YPG de bunu görüyor ve riskin arttýðýný düþünerek fiilen oluþturduðu yapýya statü kazandýrmak için yeni bir siyasal süreç içine giriyor.

Soru: Terör örgütü YPG Suriye rejimiyle anlaþma yoluna gidebilir mi?

Orhan: Hem ABD hem de terör örgütü YPG hedeflerine ulaþmak için en nihayetinde Þam ile anlaþmak zorunda olduklarýnýn farkýnda. Ancak ABD uzunca bir süredir terör örgütünün Þam ile görüþmesini engelliyordu. Zira, ABD'nin amacý Þam'a baský kurmak, zayýflatmak ve bu þekilde terör örgütü YPG'nin projesinin masada kabul edilmesi için uygun koþullarý yaratmaktý. Örneðin ABD, terör örgütü YPG'nin kontrol ettiði petrol ve doðal gaz kaynaklarýný Þam'a karþý bir baský aracý olarak kullandý. Zaman zaman bu ürünlerin satýþýna engel olarak rejim bölgelerinde akaryakýt krizlerini ve buna baðlý olarak ekonomik krizleri tetiklemeye çalýþtý.

Ancak ifade ettiðim üzere ABD, en nihayetinde terör örgütünün Þam ile anlaþmasý gerektiðini biliyor. Bu durumu Suriye'den çekilme tartýþmalarý baðlamýnda düþündüðümüzde, ABD artýk terör örgütü YPG ile rejimin anlaþmasý için zamanýn geldiðini düþünüyor. Bu sebeple de, Washington son dönemde iki taraf arasýndaki görüþmelere yeþil ýþýk yaktý.

Esasen geçmiþte de Rusya arabuluculuðuyla benzer görüþmeler oluyordu. Ancak terör örgütü YPG'nin özerklik gibi maksimalist talepleri ve rejimin ise buna karþýlýk siyasi bütünlüðü koruma konusundaki kararlýlýðý taraflarýn ortak bir zeminde buluþmasýný engellemiþti. Her ne kadar günümüz itibarýyla dursa da Türkiye ile Suriye arasýnda 2022 sonunda baþlayan diyalog süreci de hem ABD'yi hem de terör örgütünü ciddi þekilde kaygýlandýrdý. Bu da bir taraftan örgütü rejimle anlaþma konusunda teþvik ederken diðer taraftan da ABD'nin de Þam-YPG görüþmelerine koyduðu engeli yumuþatmasý sonucunu doðurdu. Ancak terör örgütü YPG'nin son sözde yasayla öne sürdüðü model geçmiþ metinlere göre daha radikal ve Þam'ýn böyle bir özerklik talebini kabul etmesi mümkün deðil. Bu sebeple, terör örgütü YPG ve Suriye rejiminin anlaþma þansýnýn çok az olduðunu düþünüyorum.

Soru: Sözde yerel seçim neden ertelendi?

Orhan: Terör örgütü YPG her ne kadar bir oldu bitti yaratmak istese de seçimin ertelenme kararý örgütün tek taraflý siyasi bir adým atmasýnýn mümkün olmadýðýný gösteriyor. Bu sözde seçime her þeyden önce bizzat terör örgütü YPG dýþý Kürt aktörler karþý çýktý. Bunun yaný sýra, terör örgütü YPG'nin kontrol ettiði bölgelerde yoðun bir Arap nüfus yaþýyor. Bölgede örgütle Arap aþiretler arasýnda artan bir gerilim söz konusu ve Araplar da bu sözde seçim adýmýna karþý çýkýyor. Bu adým Þam tarafýnda da rahatsýzlýk yarattý.

Ancak seçimin ertelenme kararýnýn arka planýnda en önemli faktör Türkiye'nin ortaya koyduðu irade ve ABD nezdinde yürüttüðü diplomatik giriþimlerdir. Terör örgütü YPG'nin sözde yerel seçim konusunda ýsrarcý olmasý Türkiye'nin bölgeye dönük askeri bir hamle yapmasýný beraberinde getirebilir ve örgüt bundan çekinmiþ olabilir. ABD'nin de bu adýma en azýndan zamanlama açýsýndan karþý olmasý da örgütü geri adým atmaya zorlamýþ olabilir. ABD, seçimlerin düzenlenmesi halinde hem terör örgütü YPG bölgelerinde iç istikrarýn bozulacaðýný hem de baþta Türkiye olmak üzere dýþ aktörlerin baskýsýnýn artacaðýný düþündüðü için seçimi desteklemedi. Bu noktada da Türkiye'nin ABD üzerinden yürüttüðü diplomatik temaslar etkili oldu.