Yaptýrýmlara raðmen Ýran nasýl zenginleþiyor?

Binlerce þirkete ve vatandaþa yönelik yaptýrýmlara raðmen Ýran, 45 yýllýk tarihinde olaðanüstü bir dayanýklýlýk gösterdi. Devlete ait Tasnim haber ajansýna göre, Baþkan Joe Biden'ýn 2021 yýlýnda göreve gelmesinden bu yana Ýran ekonomisi resmen iki katýna çýkmasýyla zenginleþmeye devam ediyor.

Ýran'ýn gayri safi yurt içi hasýlasý (GSYÝH) son dört yýlda yüzde 3-5 oranýnda artarken, petrol ihracatý nisan ayýnda son altý yýlýn zirvesine ulaþtý.

Tanker takip verilerine göre, ülkenin Mart ayýndaki ham petrol ihracatý günde ortalama 1,61 milyon varil oldu. Donald Trump'ýn baþkanlýðý döneminde ise ortalama 775 bin varildi.

The New York Post'un haberine göre, IMF, 2024'ün Ýran'ýn GSYÝH'sinin ABD'yi geride býraktýðý üçüncü yýl olacaðýný öngörürken, Ýran'ýn milli gelirinin 2022-2024 yýllarý arasýnda yüzde 12,1 artmasý bekleniyor. ABD'deki büyüme oraný ise yüzde 6,1 þeklinde.

PETROL DIÞI ÝHRACAT

Tahran, Biden'ýn baþkanlýðý döneminde her yýl rekor seviyede petrol dýþý ihracata da tanýk oldu. IMF rakamlarý, Ýran'ýn elektrik ve teknoloji-mühendislik hizmetleri ihracatýnýn 2020'de 67 milyar dolardan 2023'te 120 milyar dolara çýktýðýný gösteriyor.

Öte yandan Tahran, Çin ve Rusya ile iliþkilerini geliþtirirken. Buna, Vladimir Putin'in Ukrayna'daki savaþýnda kritik öneme sahip olan, Moskova'ya milyonlarca dolar deðerinde insansýz hava aracý ihraç edilmesi de dahil.

NÜKLEER SÝLAH

Tahran ayrýca sadece Ýsrail'i deðil ABD'yi de tehdit edebilecek nükleer silahlar geliþtirmeye devam ediyor.

Birleþmiþ Milletler Nükleer Ýran'a Karþý (UANI) adlý gözlemci kuruluþun son verilerine göre Ýran, 2021'den bu yana Çin ve Hindistan gibi ülkelere rekor seviyede 90 milyar dolar deðerinde petrol sattý.

UANI politika direktörü Jason Brodsky, "Çin, Ýran rejiminin kasasýný petrol satýþlarýyla dolu tuttu" dedi.

Tahran'ýn petrol gelirleri artarken Ortadoðu'daki kaosun devam etmesi muhtemel. Soykýrýmcý Ýsrail'de Savunma Bakanlýðý görevinde bulunan Yoav Gallant'a göre, Ýsrail'le savaþýn eþiðindeki Hizbullah, Tahran'dan yýlda 700 milyon dolar alýyor.

Ayrýca Ýsrailli bir güvenlik kaynaðý, Ýran'ýn geçen yýl Hamas'a yaklaþýk 350 milyon dolar fon saðladýðýný iddia etti.

"YAPTIRIM VÝDASI GEVÞETÝLDÝ"

Demokrasileri Savunma Vakfý'nda (FDD) kýdemli Ýran ve ekonomi danýþmaný olan Said Hasseminejad'a göre Biden'ýn Ýran politikasý acýnacak derecede hayal ürünü. Hasseminejad, "Tahran daha fazla petrol satýyor çünkü Biden, ABD yaptýrýmlarýnýn vidasýný gevþetmeye karar verdi" dedi.

The Foreign Desk'in baþ editörü Lisa Daftari, caydýrýcýlýðý geri getirmenin ve petrol yaptýrýmlarýný uygulamanýn Biden'ýn Ýran stratejisinin hiçbir zaman bir parçasý olmadýðýný söyledi . Daftari, "Biden, Beyaz Saray'a girmeden önce bile Tahran ile baþka bir nükleer anlaþma müzakere etme isteðini iþaret etti ve bu, rejimin güvenini artýrmaya yaradý" dedi.

ÇÝN ÝÇÝN KAÇIRILMAYACAK FIRSAT

Iran International'a göre Tahran, Pekin'den varil baþýna 37 dolar gibi düþük bir ücret talep ederken, geçen yýlki küresel ortalamanýn 75-85 dolar olduðu ifade edildi.

Ýndirimli Ýran petrolü zaten cazip bir teklif, ancak yaptýrýma tabi petrolle iþlem yapmanýn riski düþük olduðunda Çin gibi oyuncular bunu kaçýrýlmayacak bir fýrsat olarak görüyor.

PETROLÜN FARK EDÝLMEDEN DAÐITIMI

Ýran ayný zamanda aðýr yaptýrýmlara tabi petrolü fark edilmeden uluslararasý sulara ulaþtýrmanýn yollarýný da buldu.

Mayýs 2024'te UANI, Ýran ham petrolü ve petrol ürünlerinin yasa dýþý transferine gizlice karýþan 416 yabancý gemiyi keþfetti.

Bu 'hayalet donanmanýn' petrol yaptýrýmlarýndan kaçýnmak için sýklýkla baþvurduðu taktiklerden biri de, geminin dikkat çekmemek için sürekli olarak yaptýrým uygulanmayan ulusal sicillerin bayraðýný deðiþtirmesi olan 'bayrak deðiþtirme' taktiðiydi.