Yaşsız bir İtalyan masalı

“Tanrı’nın adaleti karşısında herkes eşittir: Zaman kimilerinin yararına hızla işlerken kimileri için de ağırdan seyreder, fakat sonuç değişmez.” S. 69

İtalyan edebiyatının 20. yüzyıldaki ustalarından Dino Buzzati’nin Yaşlı Ormanın Gizemi kitabı; masalsı ögelerle süslenmiş, açılmayı bekleyen sır perdeleriyle dolu sürükleyici bir roman. Yaşlı Ormanın Gizemi, yediden yetmişe herkesin okuyup kendinden bir parça bulabileceği masalsı bir öyküye sahip. 

Emekli Albay Procolo’ya amcasından miras kalmış olan, bir kısmının Yaşlı Orman’ı da kapsadığı araziye rağmen emekli albayın gözü, kendinden daha genç olan yeğeni Benvenuto’ya miras bırakılan daha büyük arazide kalır. Albay, o araziyi gözüne kestirir ve temiz yürekli yeğeniyle arasında geçecekler bizler için romanın ana hatlarını çizer. Fakat Yaşlı Orman’ın bir gizemi var. Orada, dünyanın en büyük ve asırlık köknar ağaçlarının içinde birer orman cini yaşar ve bu cinler yaşadıkları ağacı korumakla görevlidir. Cinlerin özel güçleri istediklerinde görünmez olmak ya da farklı bir canlıya dönüşebilmeleridir. Arazinin yeni sahiplerinden biri olan Procolo’nun amacı orman cinleri tarafından fark edilir. O, arazisindeki ağaçları kesmek ve bundan gelir etmek ister, üstelik yeğeninin arazisinde de bu amacını gerçekleştirmek ister. Cinlerin ve Procolo’nun arasında geçecek olan fantastik çatışma aslında bizim bugünkü hayatımızda çoğu yerde rastlayabileceğimiz basitliğe indirgenebilir ve ders çıkarılabilir düzeyde. 

Claudio Toscani, Buzzati’nin bu fantastik öyküsüyle bizi inanılmazın büyüsüne sürüklediğini söyler. Ona göre gizemli rastlantıları ve gerçeküstü ayrıntılarıyla işaret ettiği aslında iyi ile kötünün savaşıdır:  “Yaşlı Orman bir efsanedir: Burası çocukluğun köklerinin salındığı; sınırlarının bozulmadan korunduğu; ölümsüz bir güç gibi yaşamı sembolize eden; neşeli, özgür, karşılık beklemeyen bir ormandır. Burada yaşayan orman cinleri, istedikleri zaman bir insana ya da hayvana dönüşebilir, barındıkları ağaç gövdelerinden diledikleri zaman çıkabilirler. Bu cinlerin hayattaki yegâne amacı, ormandaki asırlık ağaçları canları pahasına korumaktır.” 

ÇATIŞMADAN DOĞANLAR

Kitabın alt metnine gizlenen ögeler okurun içindeki çocukla hesaplaşmasını ve barışmasını sağlayacak nitelikte. Aynı zamanda insanın ahlaki ve erdemli hareketlerine yapılan göndermeler dışında İtalya’nın siyasi geçmişi ile ilgili göndermeler de mevcut.  Bu, yazarın çok yönlülüğünün ve yaşadığı zamanın baskıcı rejimine rağmen nasıl da cesurca hareket ettiğinin göstergesi. Buzzati diğer eserlerinde olduğu gibi bu eserinde de zıtlıklarının çatışmasını ve bu çatışmadan doğan ahlaki mesajı okuyucuya vermek istemiş. İki tarafın arasında geçen zıtlıklarla dolu olayları okuduğumuz öykü sadece iyi ve kötü olanı anlatmakla kalmayıp insan ve doğa çatışmasını da gözler önüne seriyor. Kişinin kendisini mukayese etmesini sağlayıp içindeki iyiyi ve kötüyü tarttığı ahlaki mesajların da yer aldığı öyküde kötü olanın yaptığı şeyler yüzünden kendi gölgesini kaybetmesi, kendi benliğinin bile ondan uzaklaşması gibi öyle güzel metaforlara yer verilmiş ki… 

DOĞA, İNSAN VE YENİ PENCERELER

Buzzati, yaşadığı dönemde sadece roman yazarlığı ile yaşamını sürdürmemiş öyküyle, şiirle, resimle uğraşmış ve gazetecilik de yapmış. Milano’da hukuk okuyup edebiyat alanında İtalya’nın önemli ödüllerinden biri olan Strega Ödülü’nü kazanmış. Yaşlı Ormanın Gizemi ilk eserlerinden olsa da asıl başarıyı ve ünü birkaç yıl sonra yayınladığı Tatar Çölü ile elde eder. Yazdığı öykülerle okurların gönlünde taht kuran Buzzati’nin üslubunun çoğu okur tarafından Kafka’dan esinlendiği kabul edilir. Yaşlı Ormanın Gizemi, Buzzati’nin eserlerinin hepsinden birer parça taşır ve edebiyatta ele aldığı temaları genel bir çatıda toplar bizler için. Eserlerinde kullandığı temalar da tıpkı İtalyan edebiyatını da etkisi altına olmuş olduğu gibi doğa ve insan çevresinde gelişen evrensel temalar.

Yelda Gürlek’in İtalyanca aslından çevirisi, Buzzati’nin kaleminin sıcaklığını birebir yansıtmış, okurlara keyifli ve destansı bir okuma sunuyor. Çeviride kullanılan kelimelerin birbiriyle uyumu, İtalyancanın ahenkli yapısını Türkçede de yakalamamızı sağlıyor. Aynı zamanda Barış Şehri’nin yeni kapak tasarımı da kitabın içerdiği çocuksuluğu ama onun da ötesindeki derin anlamları doğrusal bir çizgide, hiç saptırmadan okuyucuya ulaştırıyor.

Yaşlı Ormanın Gizemi’nde okuyucuya sunulan içindeki masumluğu hatırlama fırsatını umarım kaçırmaz, Buzzati’nin kalplerde açtığı hayatın farklılığını gösteren yeni pencerelerden bakma fırsatını yakalarsınız.