Tatar Çölü’nde esaretin bedeli

Dino Buzzati’nin kült romanı ‘Tatar Çölü’ 1940 yılında yayınlandıktan sonra önce kendi ülkesi İtalya’da, ardından Fransa ve tüm Avrupa’da ilgiyle karşılandı ve yıllar içinde dünya edebiyatının klasiklerinden biri oldu. 

1976 yılında beyaz perdeye de uyarlanan roman, imparatorluğun en uç sınırında bulunan bir kalede geçer. Uçsuz bucaksız ıssızlığın ve kum yığınlarının ortasında bir kale… İçeride bir grup asker, yıllardır beklenen, ama bir türlü gelmeyen meçhul düşmana (Tatarlara) karşı ülkesini savunmak için her daim tetiktedir… 

DROGO’NUN KADERİ

Romanın kahramanı genç teğmen Drogo, ülkenin sınırındaki bu kaleye atanır. Drogo, yalnızlığın, sıkıcılığın, kupkuru bir arazinin ortasında ıpıssız kalmış kaleyi görür görmez geri dönmeye karar verir. Fakat daha sonra gelişen olaylar, Drogo’yu kaleye bağlar. Zamanla kale, Drogo’nun kaderi haline gelir… 

Kapısından içeri girenleri adeta bir kum saatine hapseden kale, bu haliyle ömür törpüsüne döner, takıntıları temsil eder ve oradan çıkmaya cesaret edemeyenlerin kaderine dönüşür. Buraya gelenler, zaman geçtikçe kör bir kuyunun içine düşmüşçesine, hiçbir şey yapmamayı tercih ederler ve yavaş yavaş alıştıkları kaleye hapsolup kalırlar. Ve sanki romanın derinliklerinden gelen ses okura şöyle seslenir: Korkma! Cesur ol, adım at ya da korkularının esiri ol!

REPERTUVARA KATKI

Bu haliyle belki de ‘kaderci’ olarak nitelenebilecek olan ve pek çok edebiyat severin okuma listesinde bulunan Tatar Çölü, ilk kez tiyatro sahnesine taşındı. Geçen sezon yine bir İtalyan yazar olan Giovanni Papini’nin sıra dışı eseri Gog’u ilk kez sahneye uyarlayan Tiyatral Sanatlar Akademisi Vakfı (TİYSAV) bu defa Tatar Çölü’nü Türk Tiyatrosu repertuvarına kaydetmiş oldu. Kurulduğu 2014 yılından bu yana özgün çalışmalara imza atan TİYSAV’ın geçen hafta içinde seyirciyle buluşan yeni oyunu Tatar Çölü, iki perdelik ve 3 saati bulan süresiyle, romandaki ıssızlık ve yalnızlık duygusunu seyirciye başarıyla geçiriyor. Sahne ve ışık düzeni, kostümler, müzik, en önemlisi oyunculuklar büyük bir emek mahsulü… 

SÜRPRİZ BİR FİNAL

Üzerinden bir hayli zaman geçti. Hatırladığım kadarıyla roman, umuttan çok bir umutsuzluk haline daha yakındı. Nitekim, Valerio Zurluni imzalı 1976 yapımı filmde de öyle… Ancak tiyatro uyarlamasında, kaledeki herkes bir gün buradan kurtulacağı anın hayalini kuruyor. En zor anlarında bile insanın elinde, sarılacak bir tek umudu kalıyor geriye. 

İster romanını okumuş, ister filmini izlemiş olun, Tatar Çölü’nü bir de sahnede görün derim. Zira romandan farklı, alternatif bir ‘son’ tasarlanmış ki, bence seyirciyi şaşırtacak cinsten sürprizli bir final söz konusu. Hem de ‘Tatar Çölü gerçekten böyle sonlansaydı acaba edebiyat tarihi ne yazardı’ dedirtecek cinsten…